از وضعیت هشدار تا ضرورت بازاندیشی منظر؛
روگذرهای رشت؛ تودههای بیهویت شدهاند
در سالهای اخیر، رشد فزاینده شهرنشینی و فشار ترافیکی، مدیریت شهری رشت را به ساخت روگذرها و پلهای غیرهمسطح سوق داده است. گرچه این سازهها با هدف تسهیل توزیع ترافیک طراحی میشوند، بررسی وضعیت موجود نشان میدهد که این پلها نهتنها همواره به کاهش ترافیک کمک نکردهاند، بلکه با طراحی سرد و چهره صلب بتنی، بخشهایی از کالبد شهری را به فضاهایی فاقد جذابیت بصری و مانع تعاملات انسانی تبدیل کردهاند.
مطالعات منظر شهری تأکید دارد که سازههای مهندسمحور، اگر فاقد ملاحظات زیباشناسانه باشند، به سرعت به عامل اغتشاش بصری و کاهش هویت فضاهای شهری بدل میشوند. در بررسیهای میدانی و گفتوگو با شهروندان، بخش بزرگی از ساکنان پیرامونی نیز این سازهها را عنصری مزاحم در چشمانداز شهری میدانند.
با کمال تاسف، برخی روگذرهای جدید رشت نه تنها نقطه عطف نیستند، بلکه به تودههایی بیهویت و خستهکننده بدل شدهاند که پیوستگی بصری و خاطره جمعی شهر را خدشهدار میکنند. پژوهشهای بینالمللی نیز نشان میدهند در شهرهایی که پیوستگی منظر و سواد بصری حفظ شده است، رضایت اجتماعی، حس تعلق شهروندی و حتی اقتصاد گردشگری شهری بهطور معناداری تقویت میشود.
نباید فراموش کرد که رشت شهری با هویت تاریخی، بافت متراکم و معماری بومی ارزشمند است؛ حضور فضاهای سبز، معابر پیوسته با جدارههای آجر کهن مرطوب، تراسهای پیشآمده و میدانها و پاتوقهای اجتماعی، پایههای خاطره جمعی و گردشگری شهری رشت را ساختهاند.
ورود سازههای جدید بدون توجه به این زمینههای ارزشمند، نهتنها زیبایی بصری را تهدید میکند، بلکه حس تعلق و خاطرهسازی شهروندان و گردشگران را نیز کاهش میدهد. متخصصان منظر بر این باورند که جانبخشیدن به منظر پلها تنها با رویکرد میانرشتهای و با مشارکت هنرمندان، معماران منظر و گرافیستها ممکن است تا سازههای شهری به بستری برای نمایش هویت فرهنگی بدل شوند و زمینهساز الگویی نوین از گردشگری خاطرهمحور در شهرهای ایران باشند. رشت ظرفیت بالایی برای دستیابی به این الگو را دارد و نیازمند نگاهی خلاق و چندرشتهای است. تعداد فعلی روگذرها نیز عموماً از کیفیت لازم برخوردار نیستند و با انتقادات جدی در حوزه منظر و هویت شهری مواجهاند.
کیفیت پروژهها و مصداقهای روگذرهای کارنشده
برخی از روگذرهای رشت (مانند پل جانبازان و انتظام) حتی پس از سالها بهرهبرداری فاقد تکمیل نهایی در حوزه زیباسازی، پوشش سبز و نورپردازی هستند. طبق برخی گزارشها، برخی پلها از نظر معماری داخلی، نظافت و تأمین امنیت نیز وضعیت مناسبی نداشته و فضاهای زیرین عمدتاً بلااستفاده یا به پارکینگ و زبالهدان غیررسمی تبدیل شدهاند.
گزارشهای کارشناسی مدیریت شهری نیز حکایت از آن دارند که تعدادی از تقاطعهای بزرگ بدون پیشبینی در طرح جامع حملونقل شهری احداث شدهاند که همین امر باعث بروز مشکلات جدی عملکردی و بصری شده است.
با توجه به وضعیت موجود روگذرهای رشت که اغلب فاقد کیفیت بصری، هویت محلی و بهرهبرداری مطلوب هستند، تدوین یک چارچوب راهبردی تخصصی برای بازآفرینی منظر این سازهها ضرورتی جدی است؛ چارچوبی که هدف آن، تبدیل این روگذرها به بستری هویتبخش، هنری و اجتماعی با مشارکت فعال هنرمندان، متخصصان و استفاده از ظرفیتهای محلی باشد.