همزمان با فصل کشاورزی در گیلان، اخباری از از خرید و فروش سموم تقلبی وتاریخ گذشته در شالیزارهای گیلان به گوش می‌رسد. خبری که به تایید مدیر سازمان حفظ نباتات گیلان نیز رسید.
«رضا غیاثی» با اشاره به پیگیری شبکه توزیع و فروش این سموم افزود:«به شالیکاران استان هشدار دادیم به هیچ توصیۀ غیرکارشناسی‌ای توجه نکند. همچنین به هیچ‌عنوان از این سموم در شالیزارها استفاده نکنند.
او تاکید کرد:عرضۀ این سموم هیچ نسبتی با آفات و بیماریهای گیاهی استان ندارد و اثرات مخرب استفاده بی رویه از آنها در محصولات کشاورزی برای سلامت انسان و محیط زیست و آبهای زیرزمینی و حتی آب شرب گیلان بسیار خطرناک است.
در سالهای اخیر آمارهای رسمی از روند رو به رشد و شیوع دو برابری سرطان در گیلان خبر می‌دهند. بنابر پژوهش های انجام شده توسط کارشناسان بهداشت و درمان « ۷۵ الی ۸۰ درصد موارد ابتلا به این بیماری در گیلان به صورت ناگهانی و به علت عوامل محیطی در فرد بروز پیدا کرده است.» آلودگی آب های زیر زمینی و سطحی از طریق نفوذ شیرابه و استفاده از سموم و کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی، یکی از مهمترین دلایل افزایش سرطان در گیلان اعلام شده که از نتایج این پژوهش ها بوده است.
به گفته «منصورقناعی» رئیس مرکز تحقیقات گوارش و کبد گیلان، عوامل محیطی نقش پررنگی در بروز سرطان دارند. او اظهار کرد: سرطان پستان و روده شیب بزرگی در گیلان دارند و سرطان روده بزرگ در گیلان نسبت به میانگین، شیب سه برابری دارد که بیشترین میزان آن نیز در شرق گیلان دیده می‌شود.
هر ایرانی به طور متوسط در سال نیم کیلو سم مصرف می‌کند. ایران در حوزه مصرفِ سم رتبه دهم در جهان را دارد.
در این روزها که استفاده از مواد شیمیایی کشاورزی شامل انواع آفت کش ها، علف کش ها و کودهای شیمیایی به شدت در اراضی شالیزاری گیلان رواج دارد، نگرانی از آلودگی شدید محیط زیست، آب و شیوع سرطان بار دیگر به دغدغه متولیان بهداشت و درمان و محیط زیست استان تبدیل شده است.
سال گذشته «مهرداد ویس کرمی» عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در جلسه طرح تفحص از سازمان حفظ نباتات با اشاره به اینکه غذای آلوده به سموم آفت‌کش‌ها علت بسیاری از سرطان‌ها در کشور است خبر داد:«هر ایرانی به طور متوسط در سال نیم کیلو سم مصرف می‌کند. ایران در حوزه مصرفِ سم رتبه دهم در جهان را دارد.»
تماسهای پیاپی با سازمان جهاد کشاورزی و محیط زیست گیلان برای پیگیری بیشتر این موضوع به نتیجه نرسید. از اینرو در گفت گو با دو استاد سم شناسی دانشگاه گیلان و محقق مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان از اثرات سموم و کودهای شیمیایی در آلودگی آبهای زیر زمینی و سطحی گیلان و ارتباط آنها با آلودگی محیطزیست و سلامت بیشتر جویا شدیم.
باقیمانده ترکیبات سموم در آبهای زیرزمینی
«محمد قدمیاری »استاد سم شناسی دانشگاه گیلان با اشاره به تحقیقات خود در برخی از مناطق روستایی گیلان به مرور اظهار کرد: در این بررسی ها متوجه باقیمانده ترکیبات سموم در آبهای زیرزمینی این مناطق شدیم که بالاتر از حد استاندارد بود.
وی با بیان اینکه ترکیب سم دیازنون به عنوان حشره کش در برخی مزارع برنج مصرف می‌شود تصریح کرد: این سم با ورود به آبهای زیر زمینی، منابع آبی روستاها را که غالبا مصرف شرب دارند آلوده می‌کند. این سموم همچنین با ورود به آب رودخانه ها در نهایت به تالاب انزلی وارد می‌شوند.
قدمیاری با تاکید به اینکه در حال حاضر استفاده از این سم در مزارع ممنوع شده از کشاورزان درخواست کرد: کشاورزان برای مبارزه با آفات مزارع خود از سموم حشره کش با منشا طبیعی یا زنبور تریکوگراما، دشمن طبیعی آفت کرم ساقه خواربرنج بهره بگیرند.
این استاد سم شناسی گیلان، با بیان اینکه کنترل بیولوژیک مناسب ترین راهکار مبارزه با آفات مزارع است افزود: سموم کشاورزی به دلیل ساختار شیمیایی به شدت برای طبیعت مضر شناخته شده اند و لازم است مصرف آنها به حداقل ممکن برسد.
قدمیاری با اشاره به پژوهش‌های انجام شده در تالاب انزلی بیان کرد: باقیمانده سمومی همچون دیازنون در آب تالاب انزلی موجب رشد و تغذیه گیاهان تالابی مضر برای حیات آبزیان شده است.
۶۰ درصد عملکرد تولیدات گیاهی وابسته به کود
«رضا ابراهیمی» استاد گروه خاک شناسی و عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی گیلان نیز با بیان اینکه مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی، ضمن آلودگی آبهای زیرزمینی موجب تولید گاز شیمیایی و ورود به اتمسفر می‌شود به مرور اظهار کرد: کودها به دلیل خاصیت آب شویی وارد مخازن آبهای زیرزمینی و سطحی شده که در نهایت به تالاب انزلی وارد می‌شوند.
افزایش مصرف انواع کودهای نیتروژن دار و اوره در گیلان طی دو دهه گذشته منجر به غنی تر شدن عناصر غذایی در تالاب انزلی و رشد بیش از حد برخی گیاهان شده که حیات آبزیان را به مخاطره انداخته است.
وی با بیان اینکه به دلیل افزایش جمیعت و تامین امنیت غذایی ، ناگزیر به استفاده از کود و سموم کشاورزی برای افزایش تولید هستیم تاکید کرد: اگرچه بررسی ها نشان داده مصرف کود در ایران کمتر از میانگین جهانی است لذا نیاز داریم مصرف سموم در بخش کشاورزی را به حداقل برسانیم. در حال حاضر ۶۰ درصد عملکرد تولیدات گیاهی کشور به کود وابسته است. در دنیا مساله امنیت غذایی قدرت تلقی می شود.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه در گیلان، برای محصول برنج به نسبت سایر تولیدات گیاهی کود بیشتری مصرف می‌شود اظهار کرد: آنچه که در تولید کشاورزی مهم است مصرف کود و سموم نیست بلکه طریقه مصرف درست و به موقع و به اندازه کود است. افزایش مصرف انواع کودهای نیتروژن دار و اوره در گیلان طی دو دهه گذشته منجر به غنی‌تر شدن عناصر غذایی در تالاب انزلی و رشد بیش از حد برخی گیاهان شده که حیات آبزیان را به مخاطره انداخته است.
استاد گروه خاک شناسی دانشگاه گیلان با بیان اینکه میان فسفات در تالاب انزلی افزایش پیدا کرده این اتفاق را ناشی از آب شویی کودها و حرکت با ذرات خاک و نفوذ به مخازن پایین دستی آبهای زیرزمینی عنوان کرد و ادامه داد: در حال حاضرآب تالاب انزلی از نیترات و فسفات غنی شده که نتیجه اش رشد گیاهان و کاهش اکسیژن آب بوده.
ابراهیمی با اشاره به ارزانی و در دسترس بودن کود اوره در کشورتاکید کرد: فراوانی کودهای اوره موجب استفاده نادرست از آنها شده. یکی از راهکارها، مصرف کود با توجه به دوره رشد گیاه در مراحل مختلف است. همچنین مبارزه بیولوژیک و استفاده از زنبور تریکو دراما از دیگر روشهای کاهش استفاده از سموم و کودها در مزارع است.
فقط برای مصرف تولید می‌کنیم
«محمود هوشیارفرد» پژوهشگر و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان، نیز با تاکید به اینکه امروزه دولتها برای پاسخ به تقاضای منابع غذایی مردم از کود ها و سموم شیمیایی به شکل بی رویه‌ای در کشاورزی استفاده می‌کنند اظهار کرد: بعد از آزادسازی قیمت سموم در کشور یکی از مهمترین آسیبهای ما در حوزه کشاورزی، ورود کود و سموم کشاورزی تقلبی و غیر استاندارد به بازار نیست بلکه مصرف بیش از اندازه این کودها و ورود این سموم به آبهای زیرزمینی و آلودگی محیط زیست است که در نهایت آسیب آن برای سلامت انسان و بروز انواع بیماریهای سرطان و ژنتیکی در کشور خواهد بود.
وی با بیان اینکه روستاییان به دلیل مصرف آب چاه بیشتر در معرض آلودگی این سموم قرار دارند تصریح کرد: علاوه بر آلودگی آبهای زیرزمینی، خاک کشاورزی نیز در معرض آلودگی با این سموم است. بطوریکه ترکیبات کودهای نیتراته و اوره تا ۵۰ سال در درخاک باقی می‌ماند. مسمومیت خاک تجمع فلزات سنگین را در پی دارد و عملا این خاک آلوده وارد چرخه غذایی ما می‌شود. این موضوع سبب تهدید امنیت غذایی ما شده است.
محقق مرکز تخقیقات کشاورزی گیلان با ذکر این نکته که ۱۳ تالاب از ۲۲ تالاب ثبت شده کشور در کنوانسیون رامسر به دلیل آلایندگی در فهرست مونترو (تالابهای در معرض خطر) قرار گرفته اند اضافه کرد: تالاب انزلی از لحاظ اکوتوریسم و ژئوتوریسم اهمیت زیادی برای ما دارد اما آلودگی این تالاب که بخشی از این آلودگی ها ناشی از ورود فاصلاب های انسانی و سموم کشاورزی است موجب شده، شالیزارهایی که از آب این تالاب تغذیه می‌شوند نیز آب آلوده دریافت کنند. این آلودگی در نهایت وارد غذای مصرفی ما و بروز انواع بیماریها می‌شود.
هوشیار فرد با تاکید به اینکه باید استفاده از آفت کشهای سازگار با محیط زیست را وارد چرخه تولید کنیم افزود: متاسفانه بخش کشاورزی در کشورهمچنان به شکل سنتی فعالیت می‌کند. با توجه به اینکه در گیلان فرهنگ تازه خوری سبزیجات و صیفی جات حاکم است، آنچه که مورد توجه قرار نمی‌گیرد وجود باقیمانده سموم بروی این محصولات است که بلافاصله در بازار عرضه و به مصف غذایی ما می‌رسند. ما در این بخش به فرهنگ سازی و کار آموزشی نیاز داریم.
این محقق با بیان اینکه ما در کشور تولید برای تولید نمی‌کنیم بلکه برای مصرف تولید می‌کنیم تاکید کرد: در استان شورای نظارت بر استفاده از کودهای شیمیایی بر نحوه توزیع و عرضه کودها نظارت دارد اما این شورا برای سموم شیمیایی ایجاد نشده و حتی کارگروه بررسی کیفیت و استاندارد سموم در استان وجود ندارد. تاکنون نیز در خصوص وجود سموم تقلبی و غیر استاندارد در استان کار نظارتی و تحقیقاتی انجام نشده است.
پاسخ اداره استاندارد و تحقیقات صنعتی؛هیچ استانداردی وجود ندارد
در حالیکه این محقق کشاورزی گیلان به نبود تحقیقات و آزمایشات تعیین استاندارد کود و سموم شیمیایی در گیلان اشاره دارد، «مهناز جعفریان» مدیرکل اداره استاندارد و تحقیقات صنعتی استان در خصوص انجام آزمایشات لازم بروی کود و سموم کشاورزی در استان به مرور اظهار کرد: تاکنون جهاد کشاورزی که مسوولیت عرضه و نظارت بر توزیع سموم را عهده دار است خواستار دریافت گواهینامه این محصول و آزمایشات آلایندگی آن برای آبهای زیر زمینی و سطحی نشده است.
وی تاکید کرد: در حال حاضر هیچ استانداردی برای انواع سموم کشاورزی وجود ندارد. تعیین استاندارد ۱۰۶۰ که مشمول فرآورده های صنعتی و خدمات است باید به درخواست وزارتخانه جهاد کشاورزی باشد.