سنبل آبی؛ مبارزه بیولوژیک؟

0 ۵۵

گیاه سنبل آبی با نام علمی crassipes Eichhornia متعلق به زیررده تک لپه ایها، راستهCommelinales و خانواده Pontederiaceae  و بومی کشورهای آمریکای جنوبی به ویژه کشور برزیل است؛ اما درحال حاضر به بیشتر کشورهای دنیا در همه قاره ها وارد شده است.

 

این گیاه در گروه گیاهان آبزی و آبدوست و جزء ۱۰۰ گونه مهاجم خطرناک دنیا در فهرست IUCN به شمار می‌رود و یکی از ۱۰ گونه علف هرز در جهان تشخیص داده شده است. این گیاه با دو روش رویشی و زایشی تکثیر می‌شود و با بذر تولید مثل جنسی و با  جوانه‌ها و استولون تولیدمثل غیرجنسی دارد.

 

در شرایط مطلوب به وسیله ساقه‌های رونده به راحتی رشد می‌کند و گیاهچه های خواهری را به وجود می‌آورد و درنهایت، به شدت گسترش می‌یابد. رشد این گیاه بسیار سریع است؛ به طوریکه در۶ تا ۱۸ روز دو برابر می‌شود و در بعضی مناطق آسیای جنوب شرقی ۲ تا ۵ متر در روز رشد می‌کند.

 

هر گیاه هزارها دانه در سال تولید می‌کند و قدرت نامیه این دانه ها تا ۲۸ سال حفظ می‌شود. پیازهای این گل سمی هستند و باعث حالت تهوع، استفراغ، تشنج و احتمال مرگ احشام می‌شود. دارای سم alkaloid است. این گیاه بسیار مقاوم بوده و ظرفیت بالایی برای جذب فلزات سنگین، از جمله کروم، کبالت، نیکل، سرب و جیوه دارد.

 

رشد گیاه سنبل آبی زمانی متوقف می‌شود که دمای آب بیشتر از ۴۰ درجه سانتیگراد یا کمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد باشد. در شرایط یخبندان نیز برگها از بین می‌روند. سرمای زیاد و طولانی مدت زیر ۱ درجه سانتی گراد این گیاه را می‌کشد اما دانه های آن تا دوره گرمای بعدی زنده می‌مانند.

 

رشد و انتشار سنبل آبی بیشتر تحت تاثیر استولونها است و استولونها پس از کمی رشد تشکیل میان گره و گیاه جدید می‌دهند . این گیاه بر روی رسوبات مرطوب می‌تواند برای چندین ماه زنده بماند.

 

سنبل آبی در استان گیلان اولین بار در مهر ماه  ۱۳۹۱ در تالاب عینک شهرستان رشت گزارش شد که گسترش آن در سال ۱۳۹۴ برای اولین بار در تالاب بین المللی انزلی در بخش انتهایی رودخانه مرغک در محدوده منطقه حفاظت شده سیاه کشیم و روستای چکوور و هم اکنون درسایر زیستگاههای آبی استان گیلان و برخی آبگیرهای اطراف فومن، صومعه سرا، لنگرود این گیاه آبزی مشاهده شده است.

گسترش سریع سنبل آبی  و پوشش کامل سطح آب موجب بروز مشکلات عدیده زیست محیطی به ویژه کاهش تنوع زیستی و مرگ تدریجی تالاب ها را فراهم آورده است.

گونه‌های مهاجم بیگانه (Invasive species)  به آن دسته از گونه‌هایی گفته می‌شود که سبب بروز پیامدهای منفی در بخشهای اقتصادی، محیط زیستی، ایمنی و سلامت جامعه می‌شوند. مطابق با تعریف کنوانسیون تنوع زیستی نیز گونه‌های بیگانه مهاجم، گونه‌هایی هستند که با معرفی و یا انتشار آنها به خارج از زیستگاه‌های طبیعی تهدیدی برای تنوع زیستی قلمداد می‌شوند.

 

وقتی که گونه‌ای به زیستگاهی خارج از زیستگاه طبیعی خود وارد می‌شود، برای آن زیستگاه گونه بیگانه محسوب می‌شود. در بسیاری از موارد گونه‌های بیگانه می‌توانند به گونه بیگانه مهاجم تبدیل شوند.

گونه‌های بیگانه زمانی مهاجم به حساب می‌آیند که به علت قدرت سازگاری بالا در رقابت با گونه‌های بومی موفق‌تر عمل کرده به سرعت در زیستگاه جدید رشد و تکثیر می‌یابند. در مورد مبارزه با سنبل آبی سه روش مبارزه در دنیا مطرح است که عبارتند؛ از روش مکانیکی دستی یا ماشینی (جمع آوری گیاهان مورد نظر تا پیش از زمان گلدهی به وسیله قایق و شناور مخصوص)، روش شیمیایی با استفاده از علف کشها و روش بیولوژیک با بهره گیری از حشرات، قارچها و موارد مشابه است.

 

با توجه به حساسیت های زیست محیطی تالاب انزلی، روش مبارزه بیولوژیکی که اخیرا مطرح شده، روش مناسبی نمی‌تواند باشد، زیرا معرفی هرگونه جدیدی به اکوسیستم تالاب انزلی برای کنترل سنبل آبی با توجه به تعاریفی که وجود دارد، گونه بیگانه تلقی شده و علی الخصوص در صورت قدرت سازگاری بالا در رقابت با گونه های بومی باعث حذف آنها می‌شود.

 

کما اینکه در گذشته یعنی در دهه ۴۰ و ۵۰ برای کنترل پشه آنوفل عامل ایجاد بیماری مالاریا در محیط‌های آبی ماهی غیر بومی گامبوزیا وارد ایران شد ولی امروزه با غلبه بر شرایط محیطی و در رقابت با گونه های بومی باعث حذف آنها می‌شود. در مورد استفاده از روشهای شیمیایی برای حذف سنبل آبی نیز ، با توجه به شرایط زیستگاهی تالاب انزلی ، تقریبا منتفی به نظر می‌رسد.

 

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.