لاهیجان، این شهر زیبا در بلندای گیلان، به‌دلیل چشم‌اندازهای طبیعی، وابستگی فرهنگی به باغ‌ها و جاذبه‌های گردشگری، شایسته توسعه‌ای اصولی و پایدار است. اما امروز، تخلفات ساختمانی با جریمه‌های ماده ۱۰۰ و تصمیمات پرابهام کمیسیون ماده ۵، نه‌تنها هویت شهری را تهدید کرده‌اند، بلکه آرام‌آرام تبدیل به یکی از منابع درآمدی شهرداری شده‌اند.
طبق بررسی‌های رسمی، طی سال‌های اخیر آمار پرونده‌های ماده ۱۰۰ در گیلان، تنها در حوزه شهری، به بیش از ۳۲۰۰ مورد رسیده است که بسیاری از آن‌ها به جریمه مالی ختم شده‌اند در شهر لاهیجان نیز مشاهدات نشان می‌دهد ساخت‌وسازهای خارج از ضابطه در مراکز و نواحی مختلف شهر، بدون توقف ادامه دارد. این وضعیت مصداق واگذاری تدریجی حق عمومی به نفع درآمدزایی فوری است.
در شرایطی که شهرداری‌ها در سراسر کشور به دنبال تأمین درآمدهای پایدار و مؤثر هستند، در لاهیجان به‌نظر می‌رسد کمیسیون ماده ۵ به‌جای آن‌که نقش برنامه‌ریزی فضایی و مدیریتی ایفا کند، تبدیل به صحنه‌ای برای کسب درآمد عجولانه شده است
در شرایطی که شهرداری‌ها در سراسر کشور به دنبال تأمین درآمدهای پایدار و مؤثر هستند، در لاهیجان به‌نظر می‌رسد کمیسیون ماده ۵ به‌جای آن‌که نقش برنامه‌ریزی فضایی و مدیریتی ایفا کند، تبدیل به صحنه‌ای برای کسب درآمد عجولانه شده است. بهره‌برداری از این ظرفیت یعنی هر صدور جریمه، در عمل مشروعیت یک ساخت وساز غیرقانونی را خریداری می‌کند.
برای جلوگیری از ادامه این روند، لازم است شهرداری و شورای شهر لاهیجان، رویکردی نوین و خلاقانه در تامین درآمدهای شهری اتخاذ کنند:
1-مالیات و عوارض هوشمند بر استفاده از فضای شهری
با تعیین تعرفه‌های دقیق برای متراژ و کاربری، و اعمال آن‌ها در بستر سامانه‌های هوشمند، می‌توان درآمد مستمر ایجاد کرد بدون تن‌دادن به فساد.
2-فعال‌سازی ظرفیت گردشگری فرهنگی و طبیعی
سرمایه‌گذاری روی مسیرهای گردشگری طبیعی، انسان‌محور و پیاده‌مدار، می‌تواند به‌صورت بلندمدت منابع مالی و اشتغال‌زایی فراهم کند.
3-همکاری‌های عمومی–خصوصی برای توسعه زیرساخت‌ها
مشارکت با بخش خصوصی در پروژه‌هایی مانند دفاتر خدمات شهری، پارکینگ‌های هوشمند و فضاهای فرهنگ‌محور و گردشگری، راهی برای درآمد پایدار است.
پروژه‌های مشارکتی و بسته‌های سرمایه‌گذاری در مقیاس‌های مختلف اقتصادی و فعالیتی می‌تواند بسیاری از نیازهای شهر را بدون صرف هزینه و یا درگیری مستقیم مدیریتی در شهر با مشارکت‌کننده‌های بخش خصوصی به بستری برای رونق اقتصادی تبدیل و در افزایش سطح دسترسی و رضایت عمومی و تامین نیازهای یک شهر گردشگرپذیر بسیار مؤثر باشد.
عدم شفافیت در هر سیستم مدیریتی یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد فساد و تسلط باندبازی و لابی‌گری و به‌طور خلاصه ارجحیت رابطه بر ضابطه است که نیاز اساسی آن در این فرآیند و کمیسیون‌ها بیش از پیش به چشم می‌خورد
4-شفافیت فرآیند در کمیسیون‌های ساختمانی
ارائه گزارشات شفاف از تعداد مجوزها، جریمه‌ها، احکام تخریب و قلع وبقا، جلوی رانت و فساد را می‌گیرد و اعتماد عمومی را تقویت می‌کند.
عدم شفافیت در هر سیستم مدیریتی یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد فساد و تسلط باندبازی و لابی‌گری و به‌طور خلاصه ارجحیت رابطه بر ضابطه است که نیاز اساسی آن در این فرآیند و کمیسیون‌ها بیش از پیش به چشم می‌خورد.
5 – بهره‌گیری از ظرفیت میراث فرهنگی و بازآفرینی شهری
لاهیجان با دارا بودن بافت تاریخی ارزشمند، باغات سنتی، خانه‌های قدیمی گیلانی، مسیرهای آبی و بناهای واجد ارزش، یکی از غنی‌ترین شهرهای شمال کشور از منظر میراث فرهنگی است. حفظ و احیای این میراث، نه‌تنها جنبه هویتی و فرهنگی دارد، بلکه به‌عنوان یک فرصت اقتصادی نیز قابل توجه است.
با اجرای پروژه‌های بازآفرینی شهری – از جمله مرمت بازار تاریخی، سامان‌دهی کوچه‌باغ‌ها، احیای خانه‌های تاریخی برای اقامتگاه بوم‌گردی، و توسعه فضاهای عمومی با هویت بومی می‌توان سرمایه‌گذاری فرهنگی و گردشگری را به‌سوی شهر جذب کرد و همزمان با ایجاد اشتغال، درآمد پایدار برای شهرداری به‌وجود آورد. بازآفرینی شهری، پلی است میان حفظ گذشته و ساختن آینده‌ای پایدار؛ و لاهیجان، دقیقا مستعد چنین گذار هوشمندانه‌ای‌ست.
اجرایی‌کردن این راهبردها نه فقط هزینه‌هایی را که امروز از محل جریمه‌ها تأمین می‌شود جایگزین می‌کند، بلکه حتی می‌تواند درآمد شهرداری را پایدارتر و مقبول‌تر سازد.
مزیت‌های نسبی لاهیجان از جمله بافت تاریخی با خانه‌های سنتی گیلانی، باغ‌محور بودن شهر، نظام فضایی شهری، سیما و منظر طبیعی و پوشش جنگلی اطراف به‌معنای ظرفیت عظیم گردشگری داخلی و بین‌المللی است. اما اگر تخلفات ساختمانی با چشم‌پوشی ادامه یابند، این ارزش‌ها یکی‌یکی تخریب خواهند شد
مزیت‌های نسبی لاهیجان – از جمله بافت تاریخی با خانه‌های سنتی گیلانی، باغ‌محور بودن شهر، نظام فضایی شهری، سیما و منظر طبیعی و پوشش جنگلی اطراف – به‌معنای ظرفیت عظیم گردشگری داخلی و بین‌المللی است. اما اگر تخلفات ساختمانی با چشم‌پوشی ادامه یابند، این ارزش‌ها یکی‌یکی تخریب خواهند شد.
چنین روندی تهدیدی‌ست جدی برای آینده شهر؛ چرا که فراتر از مسائل شهرسازی، عدالت فضایی، حفاظت از منابع محیطی و کیفیت زندگی را تضعیف می‌کند. اگر شهرداری همچنان به فشار اقتصادی متکی باشد، جریمه‌های کوتاه‌مدت جایگزینی برای برنامه‌های بلندمدت و مولد شده‌اند.
پیشنهاد راهبردی
شهرداری لاهیجان باید فورا برنامه‌ای جامع برای توسعه درآمد پایدار تدوین کند؛ از سامانه‌های هوشمند دریافت عوارض، طراحی بسته گردشگری و سرمایه‌گذاری شهری تا شفاف‌سازی رصد تخلفات و عملکرد کمیسیون‌های ماده ۵ و ۱۰۰. بهره‌برداری از مزیت‌های طبیعی و فرهنگی شهر در بستر سیاست‌گذاری نوآورانه، می‌تواند لاهیجان را از چرخه درآمدزایی ناکارآمد نجات دهد و آینده‌ای مدنی و مولد برای آن بسازد.
