می گویند روستاییان را به مهاجرت معکوس تشویق کنید. می‌گویند تولید و اشتغالزایی را به روستاها ببرید تا جوانان در روستا باقی بمانند. می‌گویند گردشگری را از روستاها رونق دهید. اما روستایی برای ماندن در روستا بهانه می‌خواهند. بهانه‌ای همچون اجازه ساخت خانه و یا ایجاد اشتغال در اراضی موروثی .
چند سالیست طرحهای هادی روستایی وعدم بازنگری آنها بعد از گذشت موعد مقررهمچون سدی در برابر بسیاری از روستانشینان گیلانی قرار گرفته که همچنان پایبند به زندگی در روستاها هستند و کشاورزی و ماندن را به مهاجرت و فروش اراضی خود ترجیح داده‌اند.
نامشخص بودن حرایم طرح هادی در توسعه روستا و سختگیریهای صدور مجوز ساخت و ساز در اراضی باغی و زراعی برای روستانشینی که قادر به ساخت مسکن و تغییر کاربری ملک برای فرزند خود نیست اکنون خارج از صبر و تحمل آنها شده است.
بازنگری ۸۰۰ روستا در سالجاری
طرحهای هادی روستای از جمله پروژه‌هایی است که توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در راستای فراهم سازی زمینه توسعه وعمران منطقه روستایی و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر در نقاط مختلف استان گیلان اجرا شده است. تجدید حیات و هدایت روستاها در اشکال ساختاری، فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی از جمله اهدافی است که در برگزاری و انجام این پروژه پیش بینی شده است.
گیلان بیش از ۲ هزار روستای بالای ۲۰ خانوار دارد و ۴۰ درصد جمعیت این استان در روستاها ساکن هستند. در حالیکه بنا به آمارهای بنیاد مسکن گیلان، شاخص برخورداری طرح هادی در استان بیش از ۹۹ درصد بوده و با شاخص ملی برابر است اما اجرای این طرح در ۵۰ درصد روستاهای استان انجام شده و گیلان در اجرای طرح هادی روستایی چهاردرصد از شاخص ملی عقب‌تر است.
در سال‌های اخیر طرح هادی روستایی بعد از تغییر کاربریهای گسترده و ساخت و سازهای غیرقانونی در اراضی شالیزاری و روستایی گیلان با انتقادات شدیدی از سوی مردم مواجه شده و مسؤولان نیز بر بازنگری و اصلاحات اساسی این طرح تأکید دارند.
طبق آخرین اظهار نظر «محمداکبرزاده» مدیر کل بنیاد مسکن استان، از ۲ هزار و ۲۰ روستای گیلان، در ۷۹۰ روستای استان بازنگری طرحهای هادی اتفاق افتاده است که طی آن طرحهای هادی بر سکونتگاه‌های روستایی منطبق شده‌اند. وی از بازنگری ۸۰۰ روستای استان در سال جاری خبر داد.
گلایه روستاییان از بلاتکلیفی
اما در سال‌های اخیر طرح هادی روستایی بعد از تغییر کابری‌های گسترده و ساخت و سازهای غیر قانونی در اراضی شالیزاری و روستایی گیلان با انتقادات شدیدی از سوی مردم مواجه شده و مسؤولان نیز بر بازنگری و اصلاحات اساسی این طرح تأکید دارند.
طرح هادی با وجود مزایایی که شاید از جهت عمران و آبادانی روستاها دارد اما ایرادات اساسی دارد که یکی از این اشکالات اجازه ساخت و سازهای بی‌رویه به کسانی است، که ساکن و بومی روستاها نیستند.
در همین رابطه «علی فتح اللهی» فرماندار رشت در جلسه کارگروه ویژه پیشگیری و برخورد مؤثر و فوری با تخلفات ساخت و ساز و تغییرکاربری غیر مجاز شهرستان خواستار بازنگری طرحهای هادی در روستاهایی که از زمان طرح هادی آنها گذشته شد و افزود: ظرفیت ساخت و ساز هر روستا باید در طرح هادی آن مشخص شود، در تهیه طرح هادی روستایی با اینکه روستا را تبدیل به شهر کنیم، مخالفیم. زیرا باید روستا را با همان معماری بومی و روستایی حفظ کنیم. اینکه ساختمان‌های آنچنانی در روستاها احداث شود مورد تأیید و نظر ما نیست.
با توجه به جمعیت حاضر خانواده‌های روستایی و نیاز مبرم آنان برای تهیه مسکن، با به روز کردن و کار آمدتر کردن طرح هادی می‌توان از کوچ مردم به شهرها و از بین رفتن فعالیت‌های کشاورزی و تولیدی که مختص مناطق روستایی و روستاییان است، جلوگیری کرد. اما چرا طرحهای هادی روستایی بازنگری نمی‌شوند؟
انقضای طرح هادی ۵۰ درصد روستاهای شهرستان رشت
«مانی زرشکی» بخشدار مرکزی شهرستان رشت در این رابطه به مرور می‌گوید: ۵۰ درصد روستاهای شهرستان رشت بیش از ۱۰ سال است که از زمان طرح هادی آنها گذشته و برخی روستاها نیز هنوز فاقد طرح هادی هستند.
وی می‌افزاید: مکاتبات زیادی از سوی فرمانداری و بخشداری با بنیاد مسکن در این خصوص انجام دادیم و حتی فرماندار نیز در کمیته برنامه ریزی شهرستان هزینه‌های لازم را پیش بینی کرده است.
در مهاجرت معکوس به روستاها اکنون با پدیده مهاجرت بازگشتی و مهاجرت شهروندان سایر شهرهای کشوربه روستاها برای ساخت خانه‌های دوم و سوم مواجه هستیم. این نوع مهاجرت روستاهای گیلان را هدف نابودی قرار داده است و تأکید ما به بازنگری طرح هادی به این معنی نیست که در روستاها ویلا سازی انجام شود.
بخشدار مرکزی رشت با تأکید به هموار سازی مشکلات روستاییان در مهاجرت معکوس به روستاها بیان می‌کند: بحث ساخت وساز در روستاها به معنی حمایت از ویلا سازی در اراضی روستایی نیست. بلکه در بازنگری طرحهای هادی می‌خواهیم روستاییان در ساخت و ساز مسکن برای فزندان خود مشکلی نداشته باشند که به دلیل نبود بازنگری در طرحهای هادی از این امکان محروم هستند. به دلیل اینکه حدود و حرایم لازم در ساخت و ساز روستایی مشخص نیست بسیاری از روستانشینان ما با مشکل مواجه شده‌اند.
زرشکی بازنگری در طرحهای هادی روستایی را به شمشیر دولبه‌ای تشبیه کرد که ممکن است بستر را برای فروش اراضی و ویلا سازی برای برخی سود جویان فراهم کند که در بازنگری طرح می‌بایست سختگیری بیشتری دراین خصوص لحاظ شود. برخی ازروستاهای ما نیازمند این هستند که بافت روستایی در آنها دیده و حفظ شود.
بازنگری طرح هادی به معنی حمایت از ویلا سازی نیست
«علی اکبر پورعلی» معاون عمرانی فرمانداری رشت نیز دراین باره معتقد است: در مهاجرت معکوس به روستاها اکنون با پدیده مهاجرت بازگشتی و مهاجرت شهروندان سایر شهرهای کشوربه روستاها برای ساخت خانه‌های دوم و سوم مواجه هستیم. این نوع مهاجرت روستاهای گیلان را هدف نابودی قرار داده است و تأکید ما به بازنگری طرح هادی به این معنی نیست که در روستاها ویلا سازی انجام شود.
پورعلی با اشاره به درخواست روستاییان شهرستان برای ساخت وساز مسکن اظهار می‌کند: از مسؤولان تقاضا داریم طرح هادی را با شرط حفظ اراضی باغی و زراعی درروستاهایی که طرحشان منقضی شده بازنگری کنند تا روستاییان قادر به ساخت و ساز برای فرزندان خود باشند. درغیر این صورت جمعیت روستایی که پیش از این در کشور ۶۵ درصد بود و اکنون ۲۵ درصد است به ۱۸ درصد کاهش می‌یابد.
وی به ۲۴۲ روستای شهرستان رشت اشاره کرد که در اولویت بازنگری طرح هادی قرار دارند و فرماندار نیز دستور آن را صادر کرده است.
اعتبار بدهند بازنگری کنیم
«امین شریفی» رئیس امور فنی و مطالعات عمرانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان گیلان اما به مرور می‌گوید: فرمانداریها نسبت به پرداخت اعتبارات بازنگری طرح هادی روستایی به بنیاد مسکن اقدام نکردند و طرح اجرا نشد.
شریفی با بیان اینکه بازنگری طرح هادی در افق ۱۰ ساله پیش بینی شده اضافه می‌افزاید: منابع مالی طرح هادی از اعتبارات تملک عمرانی استانی و از طریق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و با دستور فرماندار در کمیته‌های برنامه ریزی هر شهرستان تامین می‌شود.
این مقام مسوول با بیان اینکه هرسال در شهرستانها با توجه به اعتبارات تخصیصی فرمانداریها، طرح هادی حدود ۲۰ روستا مورد بازنگری قرار می‌گیرد، اضافه می‌گوید: در حال حاضر در کل استان ۶۱۴ روستا نیازمند بازنگری طرح هادی هستند که برای اجرای آن نیازمند ۹۲ میلیارد تومان هستیم. همچنین ۶۰ روستای استان نیز باید مطالعات طرح هادی آنها برای اولین بار اجرا شود که اعتباری ۷ میلیارد تومانی می‌طلبد.
وی تعداد روستاهای شهرستانهای رشت و خمام که باید بازنگری طرح هادی در آنها اجرا شود را ۱۲۰ روستا اعلام کرد که به اعتباری در حدود ۱۵ میلیارد تومان نیازمندند. همچنین ۲۳ روستا در محدوده منطقه آزاد انزلی در طرح هادی روستایی بنیاد مسکن قرار گرفته‌اند که نیازمند بازنگری هستند.
کارشناس مسؤول طرح هادی استان به برخورداری کلیه روستاهای بالای ۲۰ خانوار گیلان از طرح هادی اشاره می‌کند و می‌گوید: از ۲ هزار ۶۰ روستای گیلان، ۲۰۲۵ روستا طرح هادی دارند و فقط ۲۵ روستای گیلان فاقد این طرح هستند.
وی با بیان اینکه در بازنگری طرحهای هادی روستایی کلیه کاربریهای مورد نیاز روستا اعم ازگردشگری، احداث معبر، بوستان و راه پیش بینی می‌شود اظهار می‌کند: وجود این طرح زمینه ساز هدایت سرمایه گذاران به روستاهای دارای طرح هادی می‌شود.
شریفی با اشاره به صدور مجوز ساخت وساز در درون روستاهای دارای طرح هادی تأکید کرد و افزود: روستاییان برای احداث بنا با معرفی دهیاران و مراجعه به بنیاد مسکن می‌توانند در محدوده‌های مسکونی داخل طرح هادی مجوز ساخت وساز دریافت کنند .