در گذشته آب شرب رشت از چشمه‌هایی تامین می‌شد که در نقاط مختلف از دل زمین می‌جوشید و بسیاری از سکونتگاههای قدیمی رشت نزدیک به همین چشمه‌ها شکل گرفتند. بسیاری از این چشمه‌ها در اثر توسعه شهر از بین رفته و مانند چشمه باباولی، تنها در منابع مکتوب ردی از آن می‌توان یافت.
پنج چشمه هنوز در محلات زیر جوشان است؛ رودبارتان، امین‌الضرب، علی‌آباد، چمارسرا و ارمنی‌بولاغ. اگرچه اکنون آب چشمه‌های مذکور به‌دلیل نزدیکی به فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، قابل‌شرب نیست ولی آب شیرین آن هنوز قابل استفاده در بخش کشاورزی است و چه‌بسا با تصفیه آن بتوان برای شرب نیز استفاده کرد.
در محله‌ی چمارسرا در گذشته، چندین چشمه وجود داشت وجه تسمیه غربی‌ترین نقطه رشت به‌خاطر همان چشمه‌های متعدد بود که اکنون تنها یک چشمه باقی است. «چومه یعنی چشمه و پسوند«ار» به معنی سار و زار است (چشمه‌سار). سابقا چند چشمه در این محل ظاهر می‌شده که بعدا کور شد و فعلا در یک چشمه، آب باریکی جاری است.» (نام‌ها و نامداران گیلان، ص:۱۱۹)
از دیگر عناصر هویتی نزدیک به چشمه‌ی چمارسرا؛ تنها پل خشتی رشت بر رودخانه گوهررود، خانه سردار امجد (خان تالش)، باغ تاریخی سالار مشکات و تنها یخچال داخل آن است.
«تاچند سال پیش قسمت شمالی این محله را باغ‌های چای و صیفی‌کاری و قلمستان تشکیل می‌داد که بعدا تبدیل به کوی شد و در آن قطعه‌بندی و خیابان‌‌سازی و خانه‌سازی با سرمایه‌های خصوصی به‌عمل آمد.»(همان)
اکنون نزدیک به این چشمه، فضای سبز کوچکی در یک گودال قرار دارد و از درختان تنومند میانه‌ی آن و همچنین خانه‌های ویلایی که معلوم است بدون مجوز و مصالح ناپایدار ساخته شده می‌توان فهمید وسعت فضای سبز میانی بیش از این بوده و بعدها سکونتگاههای غیررسمی از وسعت آن کاسته است.
اوایل سال، بر روی یکی از درختان تنومند، پرده‌ای نصب شد که مضمون اطلاعیه، مزایده همین فضای سبز بود و از آن‌جا که مزایده‌هایی از این دست املاکی است که مالک خصوصی ندارد، زنگ خطر ساخت و ساز در حریم تنها چشمه باقی مانده در محله چمارسرا به صدا درآمد. پرده‌ی اطلاعیه، مدت زیادی باقی نماند و اذهان نیز نادیده گرفتند که پشت این دست مزایده واگذاری‌های قانونی، قافی است که یک عده پشتش نان می‌خورند!
اکنون که به خزان پاییز نزدیک شدیم، مطلع شدم مالک محوطه نزدیک به چشمه‌ی چمارسرا، به دنبال مجوز نوسازی است و این یعنی‌اندک فضای سبز باقی مانده در حریم چمشه چمارسرا نیز به‌زودی با بتن بلعیده می‌شود.
با احترام به مالکیت خصوصی، موضوع این نوشتار حفظ تنها چشمه باقی مانده محله‌ای است که وجه تسمیه‌ی خود را از همین چشمه گرفته است.
از سال ۹۸ که دهانه چشمه دوباره باز شد، نگارنده سلسله گزارش‌هایی درباره این چشمه ولزوم حفاظت از آن در رسانه‌ها نوشته‌ام. اهمیت این چشمه تنها فضای سبز حریم آن نیست. برخلاف دیگر چشمه‌ها رشت، آب چشمه چمارسرا در یک مخزن جمع می‌شود که یک طاق‌ضربی آجرچینی است و خود آجرها نشان از قدمت این طاق‌بندی می‌دهد.
اخیرا شهرداری منطقه ۴ با گیاه‌زدایی حریم چشمه، به شهروندان نوید احیا و محوطه‌سازی حریم چشمه را داده است. هرچند که بررسی‌ها نشان می‌دهد تا زمان نگارش این یادداشت، طرح مدونی آماده نشده است. این اقدام مدیریت منطقه ۴ قابل ستایش است. ولی اداره میراث فرهنگی به‌عنوان متولی ثبت میراث طبیعی شهر کجاست؟
تشکیل پرونده برای ثبت چشمه چمارسرا و دیگر چشمه‌های شهر رشت، توجه‌ها را نسبت به این داشته‌های باقی مانده از میراث طبیعی رشت جلب می‌کند و حداقل نوسازی پیرامون چشمه را اندکی ضابط‌مند می‌کند.
