همکاری بین‌المللی؛دروازه بهبود شرایط محیط زیست
حفاظت از اکوسیستم‌ها و خدمات اکولوژیک مشترک؛
تثبیت نظام حکمرانی مبتنی بر دولت-ملت و پذیرش جهانی حق حاکمیت ملت‌ها بر سرنوشت‌شان در محدوده مرزهای جغرافیایی، در کنار مزایای خود، مشکلات و تضادهایی را نیز به وجود آورد.
یکی از عمده‌ترین این چالش‌ها که با افزایش روند توسعه کشورها و نیاز روزافزونشان به منابع بیش از همه خود را نشان داد، بحث عدم انطباق مرزهای اکولوژیک (مثل حوضه‌های آبریز و کریدورهای مهاجرتی) با مرزهای سیاسی بود.
دولت‌ها اگرچه با تکیه بر حق حاکمیت خود در درون مرزهای سیاسی‌شان، می‌توانستند با سهولت بیشتری نظام‌های حفاظت از محیط‌زیست را در اکوسیستم‌های درون-مرزی پیاده کنند، اما اکوسیستم‌های ارزشمند تقسیم شده بین دو یا چند کشور همسایه عموما با کم توجهی روبرو می‌شدند.
از سوی دیگر در جهان امروزی، حکمرانی در بستری از تعاملات و وابستگی‌های متقابل در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، امنیتی تعریف شده است. امروز کمتر وجهی از زندگی یک شهروند معمولی در هر کشوری وجود دارد که مستقیم یا غیرمستقیم متاثر و وابسته به تعاملات جهانی نباشد.
از این رو، کشورهایی که در عرصه بین‌المللی عملکرد بهتری داشته باشند، در تضمین منافع ملی خود موفق‌تر هستند. این در مورد محیط‌زیست نمود بیشتری دارد.
چرا که از یک سو وضعیت محیط‌زیست یک کشور به قدرت اقتصادی آن که متأثر از سطح روابط منطقهای و بین‌المللی آن است بستگی دارد و از سوی دیگر، محیط‌زیست و همکاری در خصوص حفاظت از اکوسیستم‌ها و خدمات اکولوژیک مشترک، می‌تواند به افزایش همکاری‌های منطقهای و بین‌المللی و همچنین بهبود اقتصاد یک کشور کمک شایانی داشته باشد.
در نهایت، سطح اقتصادی یک کشور و حضورش در عرصه فعالیت‌های مشترک بین‌المللی همچون حفاظت از اکوسیستم‌های مشترک، تعیین‌کننده میزان اثرگذاری بین‌المللی و دیپلماتیک آن است.
بدین ترتیب می‌توان روابط سه جانبه متقابل محیط‌زیست، دیپلماسی و اقتصاد را در قالب نکسوس (همبست) محیط‌زیست-دیپلماسی-اقتصاد تصویر کرد.
برای عملیاتی‌سازی این نکسوس ایران به عنوان کشوری با تنوع زیستی و اکوسیستم‌های متنوع، می‌تواند محور همکاری‌های منطقهای در حفاظت از محیط‌زیست باشد. برخی از این ظرفیت‌ها که می‌توانند به تقویت همکاری‌های بین‌المللی و منطقهای و بهبود وضعیت محیط زیست در کشور کمک کنند به شرح ذیل هستند:
فعال‌سازی دوباره یا تقویت بسترهای همکاری‌های منطقهای:
a.بهره‌برداری از ظرفیت دفتر منطقهای کنوانسیون رامسر برای غرب آسیا و آسیای میانه مستقر در شهر رامسر و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست.
b. تعریف و اجرای پروژه‌های منطقهای حفاظت از اکوسیستم‌ها و نقاط داغ تنوع‌زیستی قفقاز (کشورهای ایران، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و روسیه)، و ایرانو-آناطولی (کشورهای ایران، ترکیه، عراق، آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان).
c. افزایش حضور در کنوانسیون‌ها و سازمان‌های همکاری محیط‌زیستی منطقهای همچون کنوانسیون کویت، راپمی (سازمان منطقهای حفاظت از منابع دریایی خلیج فارس و دریای عمان)، کنوانسیون تهران (کنوانسیون منطقهای حفاظت از محیط‌زیست دریای خزر).
d. تشکیل یک مکانیزم منطقهای با مرکزیت ایران برای همکاری‌های محیط‌زیستی با پشتوانه یک صندوق منطقهای.
- ایجاد زمینه برای میزبانی از دفاتر منطقهای سازمان‌های بین‌المللی محیط‌زیستی و گردهمایی‌های جهانی در ایران.
- حمایت و تسهیل حضور تشکل‌های محیط‌زیستی ایران در کشورهای منطقه برای انتقال تجربیات و اجرای پروژه‌های محیط‌زیستی.
- مدیریت مشترک منابع آب رودخانه‌ها و تالاب‌های مرزی در شرق و غرب کشور از ضروریات استراتژیک روابط دیپلماتیک با افغانستان، ترکیه، ارمنستان و عراق است.
- لازم به تاکید نیست که عدم توفیق در این مبحث، جایگاه ایران در منطقه و همچنین در مقابل افکار عمومی داخل کشور را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. این همکاری بایستی هم بر تامین حقابه‌های محیط‌زیستی و هم تضمین کیفیت آب تاکید کند.
- توسعه گردشگری طبیعت-محور و معرفی پتانسیل‌های کشور در منطقه می‌تواند با دو هدف انجام شود:
a. ارزآوری برای کشور و کمک به اقتصاد جوامع محلی
b. افزایش امکانات و بودجه برای حفاظت از اکوسیستم‌های ویژه همچون جنگل‌های منطقه هیرکانی و قره‌داغ (ارسباران) که مقاصد بالقوه گردشگری طبیعت-محور برای شهروندان کشورهای حاشیه خلیج فارس و افغانستان محسوب می‌شوند.
- دستیابی دوباره به منابع صندوق‌های جهانی محیط‌زیست (GEF) و تغییر اقلیم (GCF) برای تامین بخشی از هزینه‌های حفاظت از اکوسیستم‌ها و تنوع‌زیستی حساس کشور در قالب همکاری مشترک با سازمان‌های بین‌المللی.
- تسهیل حضور مدیریت شده و گشایش دفاتر سازمان‌های عمده بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست در کشور همچون صندوق جهانی حیات وحش (WWF)، سازمان جهانی تالاب‌ها (WI)، اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN)، سازمان جهانی حفاظت از محیط‌زیست (CI) و …
با امیدی که به بهبود و افزایش ارتباطات با کشورهای منطقه و دیگر کشورها در دولت جدید ایجاد شده است، این چشم‌انداز قابل تصور است که در سال‌های آتی، محیط‌زیست نقشی فعال‌تر در پورتفولیوی دیپلماسی و روابط بین‌الملل ایفا کند و در مقابل، بتواند از مزایای اقتصادی ناشی از گشایش‌های دیپلماتیک کشور بهره‌مند شود.
«کارشناس بین‌المللی محیط‌زیست و مشاور ارشد سازمان‌های بین‌المللی در زمینه آب، محیط‌زیست و تغییر اقلیم»
نظرات بسته شده است.