خبر آتش‌سوزی الیت مازندران خیلی غم‌انگیز اما داستان تکراری دهه‌ها و سال‌هاست که اکنون به بحران بزرگ تبدیل شده است؛ کمبود بودجه و ضعف امکانات چالشی که در هر آتش‌سوزی بیشتر نمایان می‌شود.
با وجود اهمیت و ارزش اکولوژیکی و خدمات اکوسیستمی جنگل‌های ایران، هرساله اعتبارات بسیار کمی برای حفاظت از آن در نظر گرفته می‌شود. بودجه‌ای که هرساله به بخش کشاورزی و منابع طبیعی تعلق می‌گیرد و به ظاهر از اهمیت زیادی در ردیف اعتبارات بودجه‌ای برخوردار است در کم‌ترین رتبه در بین امور ده‌گانه کشور در برنامه و بودجه، جای دارد.
طبق آمار رسمی مسؤولان سازمان جنگل‌ها به‌طورِ متوسط سالانه بین ۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی و مرتعی ایران دچار حریق می‌شود و در شمال ایران نیز وضعیت آتش‌سوزی به یک بحران جدی تبدیل شده است.
اگرچه عامل وقوع بیشتر آتش‌سوزی‌های پاییزی جنگل‌های شمال گرم‌باد است اما امسال پدیده النینو شرایط را سخت‌تر کرده است.
جنگل‌های پهن برگ هیرکانی، بزرگ‌‌ترین آبخوان کشور و از میراث بسیار ارزشمند، حوزه آبریز و رگه حیاتی ما در استان‌های شمالی و با این حجم گسترده مهاجرت‌ها پناهگاه امن اکثر مردم ایران و میراث مشترک بشریت است.
متاسفانه و شوربختانه بی‌توجهی به این منابع ارزشمند و نداشتن هیچ‌گونه برنامه مدون و حتی کمیته مشخصی برای برنامه‌ریزی در این حوزه، عدم استفاده از تحقیقات تخصصی صورت گرفته توسط متخصصان این حوزه، عدم استفاده از تکنولوژی‌های جدید برای شناسایی، پیش‌بینی، مجهز شدن به ادوات بروز و مورد نیاز در هر منطقه با توجه به شرایط آن منطقه چنین پیامد‌‌هایی را بدنبال داشته است.
چرا آتش‌سوزی الیت انقدر طولانی شد
۱-با وجود سامانه‌های ماهواره ای و نرم‌افزار‌های جغرافیایی کنونی که پهنه‌بندی و شناسایی نقاط مستعد، آتش‌سوزی جنگل‌ها را به‌راحتی شناسایی می‌کند و تحقیقات و پایان‌نامه‌های دانشگاهی زیادی که در حوزه جنگل‌های شمال و هم جنوب موجود است به‌دلیل نبود برنامه‌ای مدون و اولیت‌بندی در این حوزه استفاده بهینهای از آن‌ها نمی‌شود.
چراکه با شناسایی این نقاط می‌توان پیش‌بینی‌هایی برای پیشگیری از آتش‌سوزی در این مناطق اجرایی کرد و با مجهز کردن تیم حفاظتی هر استان به تجهیزات مناسب با توجه به شرایط ارتفاعی و توپوگرافی منقطه داشت.
2- عدم تخصیص بودجه کافی در بودجه‌بندی سالانه برای تهیه تجهیزات مناسب و به‌روز سایر کشورها.
3-عدم توجه مدیران برای بهره‌گیری از دانش، یافته‌ها و تخصص گروه‌‌های مردم نهاد در حوزه پیشگیری و مهار آتش‌سوزی و کمبود نیروی آموزش دیده.
4- استقرار سازمان منابع طبیعی در زیر مجموعه سازمان جهادکشاورزی سبب شده که عملا همان بودجه اندکی که برای این بخش در نظر گرفته می‌شود در بخش کشاورزی و آبخیزداری به‌ویژه سدسازی هزینه شود و عملا منابع طبیعی از آن محروم باشد.
به‌طورِی‌که سالانه کم‌ترین بودجه به بخش حفاظت که شامل تهیه ادوات و تجهیزات مورد نیاز مهار آتش‌سوزی، جذب نیروی حفاظتی و آموزش آن‌ها، بلاتکلیفی قرق‌بان‌ها و جنگل‌بانان و عدم تامین مالی و جانی آن‌ها و هزاران پیامد دیگر می‌شود.
5-حضور بی ضابطه گردشگران در جنگل‌ها و تعلل منابع طبیعی در اعلام و انتشار نقشه نهایی کادستر و اراضی ملی و نامشخص بودن وضعیت جامعه محلی و مستثنیات و عدم مشارکت مردم حاشیه و داخل جنگل در حفاظت و بهره‌برداری پایدار از آن و نیز تعلل نسبت به اجرای قوانین موجود برای حفاظت درست از جنگل‌ها در دامن زدن به آتش‌سوزی‌ها بسیار مؤثر است.
6-جنگل‌های شمال به‌دلیل پوشش گسترده علفی علاوه‌بر درختی و درختچه‌ای و به لحاظ سبزی ظاهری علی‌رغم ثبت جهانی، از هیچ‌گونه حمایت دولتی و غیردولتی برخوردار نبوده و همیشه در معرض بیش‌ترین تعارض‌ها قرار داشته است. همه این عوامل و نبود توافق نظر بر طرح تنفس جنگل و حفاظت مشارکتی و نگاه بهره‌برداری از جنگل‌های شمال نیز همچنان بر مقفول ماندن حمایت و توجه کافی به این جنگل‌ها اثرگذار است.
متاسفانه دولت دلایل گسترش آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت را بی‌توجهی منابع طبیعی به نصب دوربین‌های تله‌ای و وجود درختان خشک و پوسیده در منطقه عنوان می‌کند و این یعنی پاک کردن صورت‌مساله برای توجیه بی‌توجهی تصمیم‌گیران بالادست در دولت و مجلس برای حمایت و کمک در تامین زیرساخت‌ها و بستر‌های مناسب برای مواجه و برون‌رفت سریع از این رخداد.
مطالبه‌گری قوی، آموزش نیرو‌های متخصص، بهره‌گیری از تخصص متخصصان این حوزه، تغییر مسیر حفاظتی و احیایی جنگل‌های ایران مخصوصا جنگل‌های شمال، جلب اعتماد و کمک به ایجاد معیشت پایدار برای جامعه محلی و سپردن نقش حفاظت به آن‌ها، تامین ردیف بودجه کافی برای تهیه تجهیزات به‌روز، مناسب با توجه نوع و شرایط منطقه جنگلی، مشارمت گروه‌‌های مردم نهاد متخصص و با تجربه در حوزه حفاظت از جنگل‌ها و کمک به افزایش نیرو‌های حفاظتی، بهره‌گیری از سیستم‌های پیش‌بینی هوشمند آتش‌سوزی در جنگل‌های واقع در ارتفاعات بالا و تامین بالگرد و سیستم‌های اطفای حریق هوایی به‌ویژه در ارتفاعات بالا که حضور نیرو‌های انسانی سخت‌تر است می‌تو‌اند اثرگذاری بالایی داشته باشد.