پیک سعادت و جسورانه های یک زن

بررسي نگرش هاي مختلف به نقش و وضعیت زن در تاریخ مطبوعات به ویژه نشریات زنان، از جایگاه خاصی برخوردار است، چرا که  ما را به درک و فهم درستی از جایگاه و حضور زنان در اجتماع زمانه ای رهنمون می دارد که او با توجه به‌ رویکردهای اجتماعی و فرهنگی در آن زندگی می کند.

در سال‌هاي پس از مشروطه تا تأسيس حكومت پهلوي که جامعه درگير موضوعات كلانی چون: اغتشاشات محلي، آشوب‌هاي ناحيه‌اي و مانند آن بود، موضوع زنان و روابط جنسيتي، کمتر مورد نظر بود. در این راستا نشریات زنان با تلاش در جهت احياي هويت اجتماعی و فرهنگی خود، سعی در به حاشیه‌کشاندن كليشه هاي سنتي این قشر داشتند تا با حضورشان موجب شوند دیگر مردان، یکه¬تازانِ قلم به دست این عرصه نباشند.

در میانه‌ی فضاي متلاطم جامعه و بحران‌های مختلف، نشريه‌ی «پيك سعادت نسوان» انتشار يافت. پيك سعادت نسوان، در 15 مهرماه 1306 خورشیدی  به صاحب امتيازي روشنك نوعدوست در رشت منتشر شد.

روشنک نوعدوست نوه‌ی پسری میرزا یحیی نوری معروف به صبح ازل بود. پدرش حاج سیدحسن طبیب، معروف به آقا نور، از پزشکان سرشناس آن دوره بود که تحصیلات خود را در ترکیه به اتمام رسانده بود.

روشنک درسال ۱۲۷۳ خورشیدی در رشت تولد یافت. پدرش دروس مقدماتی و ادبیات فارسی و فرانسه به او آموخت و بعد از آن  نزد میرزا محمدحسین صدر، ادبیات عربی و ریاضی را فرا گرفت. روشنک به زبان روسی نیز تسلط داشت. او که زنی پیشرو، آگاه و پیگیر بود، در سال۱۲۹۶ خورشیدی، یعنی در سن بیست و سه سالگی اقدام به تاسیس دبستان ملی چهارکلاسه‌ی «سعادت نسوان» کرد و در ادامه در سال ۱۳۰۰خورشیدی، دبیرستانی  یازده کلاسه به  این دبستان ضمیمه نمود. او از جمله اعضای مؤسس  جمعیت «سعادت نسوان»  رشت بود.

«پیک سعادت نسوان» شیوه‌ی دیگری از تلاش‌های روشنک نوعدوست، در دفاع از حقوق زنان بود. او  با چاپ مقالاتی جسورانه سعی داشت، ذهن جامعه را از نقش‌های فرعی و درجه دومی زنان دور کند. این مجله، منحصر به گیلان نبود و در سراسر کشور توزیع می‌شد.

نوعدوست به واسطه‌ی آموزش نزد اساتيد ادبيات فارسي، زبان فرانسه و رياضيات به ضرورت آموزش و پرورش نوين پي برده بود .او نخست كوشيد از طريق آموزش، غبار جهل و بي سوادي را از اذهان زنان بشويد. در آغاز با تأسيس مدرسه اي ويژه دختران،  به امر آموزش آنان همت گمارد. در گام بعد به فعاليت‌هاي اجتماعي روي آورد و به همراه جمعي ديگر از زنان فرهيخته و پیشروی گيلان، «جمعيت پيك سعادت» را راه‌اندازی نمود.

روشنک در ادامه‌ی فعالیت‌های اجتماعی‌اش، پیک سعادت نسوان را در 15 مهرماه 1306 خورشیدی  در رشت منتشر نمود. اين نشريه هر دو ماه يك بار با قطع كوچك (ابعاد 21×15) در مطعبه‌ی اتحاد، فردوس و جاويد، به چاپ مي‌رسيد. این نشریه از آبان ماه 1306 تا شهريور ماه 1307، (شش شماره) در5 جلد و جمعا در 196 صفحه به  بهاي دو قران،  به طور پياپي منتشر شد.

پیشرفت‌باوری و سنت‌ستیزی از دیگر اهداف این نشریه بود. هدفی که تلاش در تغيير آداب و رسوم و عدم پيروي از سنن در مسائل تربيتي و حتي بهداشتي را دنبال می‌نمود. در این نشریه، زنان به عنـوان كـارگزاران تغيير جامعه مورد خطاب قرار مي‌گيرند.

«پیک سعادت نسوان» شیوه‌ی دیگری از تلاش‌های روشنک نوعدوست، در دفاع از حقوق زنان بود. او  با چاپ مقالاتی جسورانه سعی داشت، ذهن جامعه را از نقش‌های فرعی و درجه دومی زنان دور کند. این مجله، منحصر به گیلان نبود و در سراسر کشور توزیع می‌شد.

آموزش زنان براي مشاركت اجتماعي، يكي از كاركردهاي مهم این  نشريه بود. اين امر در نشريه، ذيل تحقق الگوي مادرانه‌ی مطلوب تعريف شده و در جهت پرورش نسل آتي، مشاركت اجتماعي زنان را آينده نگرانه دانسته و سعي در پيوند اين كاركرد با سياست مادري داشته است.

روشنک نوعدوست، در راستای آموزش زنان براي بر هم زدن مناسبات قدرت و تعیین اهداف نشریه در مقاله‌ای با عنوان «بیان مقصود» در شماره‌‌ی نخست نوشته است: «در این هنگام که پرده‌های سیاه‌بختی و هزار گونه عوامل تیره‌روزی، سد بزرگی در مقابل ترقیات نسوان گردیده و در این زمان که اصول اجتماعی تمام ملل خاموش و عقب مانده، اصلاح و سر و صورت نوین به خود می‌گیرد و بالاخره در وقتی که ایران هم از خواب غفلت خود جنبش نموده، خامه‌  ناتوان را به دست گرفتيم كه تا حد‌امكان  عوامل و وسايل تبه‌روزي را نشان داده و اصلاحات اساسي آن‌ها را خواستار شويم.»

پیشرفت‌باوری و سنت‌ستیزی از دیگر اهداف این نشریه بود. هدفی که تلاش در تغيير آداب و رسوم و عدم پيروي از سنن در مسائل تربيتي و حتي بهداشتي را دنبال می‌نمود. در این نشریه،  زنان به عنـوان كـارگزاران تغيير جامعه مورد خطاب قرار مي‌گيرند.

در شماره‌ی دوم این نشریه در مقاله‌ی «سهم مادرها در ترقي و تجدد ايران» آمده است: «مادرهاي ما بايد از ابتداي طفوليت اطفال را عادت دهند كه ايران و ايراني را بر همه چيز مقدم بشمارند. بايد لاينقطع حافظه اطفال را از اسامي  بزرگان ايران پر كنند. بايد هميشه شرح حال بزرگان ايران را به جاي قصه و افسانه براي اطفال خود بگويند.»

 عمر این نشریه به درازا نپایید و فضاي اجتماعي، اختناق زمانه، مشکلات مالي و يـا دلايـل دیگر، باعث تعطيلي این مجله پس از انتشار ششمين شـماره‌ی آن در شهريور 1307 خورشیدی شد.

نوعدوست به همراه همراهان و همفکران خود، علاوه بر انتشار نشریه‌ی پیک نسوان که محل انعکاس آثار نویسندگان برجسته‌ای چون سعید نفیسی بود، به تاسیس کتابخانه و قرائت خانه‌ی عمومی، گروه تأتر و کلاس خیاطی و صنایع دستی برای زنان اقدام کرد.

از ازدواج  و جدایی روشنک  از همسرش اطلاعات زیادی در دست نیست، اما گفته می‌شود که او ازدواج کرده، اما روشن نیست که همسرش فوت کرده و یا از هم جدا شده‌اند. روشنک بیشتر دوران زندگی خود را مجرد زندگی کرد و فرزندی نیز نداشت. خواهرش ملوک، بعد از مرگ همسرش به رشت آمد و  با او زندگی کرد. ملوک به  عنوان معلم و مدتی نیز به عنوان معاون در مدرسه‌ی سعادت نسوان با خواهرش همکاری می نمود.

روشنک بیماری‌های گوناگونی داشت. وی در بهار ۱۳۳۸خورشیدی، برای معالجه به تهران رفت. خواهرش ملوک به اتفاق فرزندانش او را در این سفر همراهی کردند. متاسفانه بیماری درمان نشد و روشنک در بیمارستان در گذشت. پیکر وی را در «ابن بابویه» شهر ری به خاک سپردند.