تعطیلات نوروزی به پایان رسیده و قفسه فروشگاه‌های گیلان از روغن خوراکی پخت و پز و سرخ کردنی خالی است. روند کمبود عرضه روغن از اواسط اسفند سال گذشته در کشور و البته در گیلان آغاز شده و همچنان ادامه دارد. برخی معتقدند اگرچه تولید روغن به دلیل کمبود مواد اولیه وارداتی کاهش شدیدی پیدا کرده اما شرکت‌های پخش با توجه به احتمال افزایش قیمت این کالا، بخشی از روغن تحویلی را احتکار کرده‌اند.
بررسی‌ها از سطح فروشگاه‌های زنجیره‌ای، سوپرمارکت‌ها و واحدهای صنفی گیلان نشان می‌دهد؛ نه تنها بخش عرضه روغن‌های خوراکی بلکه کلا بازار کالاهای اساسی در هفته دوم فروردین ۱۴۰۴ همچنان با چالش‌هایی جدی به خصوص در بخش عرضه و افزایش قیمت اقلام پرمصرف مواجه است. سازمان جهاد کشاورزی گیلان اعلام کرده وضعیت تولید روغن خام در گیلان کاملا نرمال است و مواد اولیه خام در دو نوبت به چهار کارخانه استان رسیده است.
از خروج شرکت صافولای عربستان گرفته تا کاهش تولید روغن
با این وجود شواهد نشان می‌دهد در سال‌های اخیر و در پی نوسانات نرخ دلار، روند واردات مواد خام تولید روغن نباتی دچار آشفتگی شده و این آشفتگی خود را به صورت افزایش چند برابری قیمت محصول نهایی، افت کاهش تولید، احتکار و رونق بازار سوداگری نشان داده است.
تا جایی که حتی روغن خوراکی ۲۰ تا ۳۰ درصد بالاتر از قیمت مصرف کننده معامله می‌شود. تحریم‌های آمریکا همچنین رسانه‌ای شدن خبر خروج شرکت صافولای عربستان از بازار روغن ایران، از دیگر مواردی است که روی رشد قیمت انواع روغن‌های پخت و پز و سرخ کردنی تاثیرگذار بوده است.
نقش عرضه کالابرگ‌های معیشتی در قحطی بازار روغن
تا سال ۲۰۲۰، اوکراین با فروش عمده روغن‌های گیاهی به ایران بیش از ۳۰ درصد از روغن خام مورد نیاز کشور را تامین می‌کرد و باقی حجم روغن مصرفی ایران از روسیه، ترکیه و سایر کشورها خریداری می‌شد. با آغاز تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، این روند اختلال پیدا کرد. تا جایی که به گفته رییس انجمن صنایع روغن نباتی ایران، واردات روغن خام به کشور ۳۲ درصد کاهش پیدا کرده است.
مسئولان دولتی مشکلات به وجود آمده در توزیع روغن خوراکی را به توزیع مرحله دوم کالابرگ که در راستای کمک معیشتی انجام می‌گیرد ارتباط می‌دهند. طبق برنامه دولت، شارژ حساب مشمولان دهک‌های یک تا سه از ۱۳ فروردین ۱۴۰۴ آغاز شده و تا ۲۰ فروردین ادامه دارد. اعتبار کالابرگ مشمولان دهک‌های چهارم به بعد هم قرار است از ۲۷ فروردین شارژ شود. با این حال برخلاف ادعای مسئولان دوایر دولتی، مشکل کمبود و گاه قحطی روغن نباتی در سایر ماه‌های سال هم مشاهده شده است.
دو نوبت مواد اولیه به کارخانجات تولید روغن گیلان داده شد
«قاسم جوادزاده» معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی گیلان در این مورد به مرور گفت: فرآیند توزیع روغن با سایر کالاهای اساسی متفاوت است. کالاهای اساسی به غیر از روغن خوراکی با هدایت و برنامه‌ریزی ستاد تنظیم بازار توزیع می‌شوند. اما در مورد روغن، مواد اولیه و نهاده‌های وارداتی مورد نیاز توسط دولت و وزارت جهاد کشاورزی با ارز دولتی وارد می‌شود و در اختیار انجمن کارخانه‌های روغن نباتی کشور قرار می‌گیرد تا این انجمن مواد اولیه و نهاده‌ها را در اختیار کارخانجات قرار دهد.
جوادزاده معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی: گیلان بر اساس ذائقه ایجاد شده، مصرف کننده نوعی از روغن‌های عمدتا سرخ کردنی است که برندهای آن مربوط به تولیدات کارخانجات داخل استان نیست و باید توسط شرکت‌های پخش از کارخانجات دیگر استان‌ها تامین شود.
وی گفت: در حال حاضر چهار کارخانه تولید روغن خوراکی استان در شهرستان‌های انزلی(منطقه آزاد)، لوشان رودبار، شهر صنعتی رشت و صومعه‌سرا مستقر است. طبق یک شیوه‌نامه، این کارخانجات در گیلان و سایر نقاط کشور، مجموع تولیدات خود را به انجمن کارخانجات روغن نباتی تحویل می‌دهند و این انجمن، روغن‌های تولید شده را جهت توزیع مویرگی به مراکز پخش در مراکز استان‌ها ارسال می‌کند.
روغن‌های مصرفی مردم گیلان در استان‌های دیگر تولید می‌شوند
جوادزاده افزایش نرخ ارز و نوسانات آن در ایام قبل از تعطیلات نورزی را از جمله مشکلاتی که در راستای تامین مواد اولیه تولید روغن نباتی کارخانجات تولیدی وجود داشته ذکر کرد و گفت: این مشکل به تدریج رفع شده و تاکنون دو نوبت مواد اولیه در اختیار کارخانجات از جمله کارخانجات تولید روغن نباتی گیلان قرار گرفته است. از طرفی گیلان بر اساس ذائقه ایجاد شده، مصرف کننده نوعی از روغن‌های عمدتا سرخ کردنی است که برندهای آن مربوط به تولیدات کارخانجات داخل استان نیست و باید توسط شرکت‌های پخش از کارخانجات دیگر استان‌ها تامین شود.
وی ادامه داد: در حال حاضر کارخانجات تولید روغن گیلان به شدت در حال تولید هستند تا نیاز بازار داخل استان تامین شوند. مراکز پخش استان هم به تدریج در حال توزیع این اقلام هستند و این روند توزیع روز به روز سرعت خواهد گرفت.
معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی گیلان اضافه کرد: مراکز پخش و فروشگاه‌ها برای توزیع روغن، از اتاق اصناف و اداره کل صنعت، معدن و تجارت مجوز دارند. سامانه جامع انبارهای آن‌ها نیز توسط اداره کل صمت پیگیری می‌شود. جهاد کشاورزی گیلان تاکنون چندین بار با فرمانداران و شهرستان‌های گیلان مکاتبه کرده تا فراخوانی برای مراکز پخش ارسال شود و این مراکز بر طبق سامانه جامع انبارها، موجودی روغن در دسترس خود را در بازار توزیع کنند.
جوادزاده در پایان بار دیگر تاکید کرد؛ بر اساس پارت دوم توزیع مواد اولیه تولید روغن در نیمه دوم فروردین ماه امسال، هیچ مشکلی از حیث تامین مواد اولیه کارخانجات تولید روغن گیلان وجود ندارد و کارخانه‌ای نمی‌تواند ادعا کند مواد خام برای تولید ندارد. در اینجا بار دیگر از تمام مراکز پخش استانی و شهرستانی خواهش می‌کنیم از طریق مراکز پخش انجمن تهران، روغن تولیدی کارخانجات را بگیرند و در استان توزیع کنند و از نگهداری این کالا در انبارهای خود خوددداری نمایند. بازرسان جهاد کشاورزی و صنعت و معدن اگر مواردی در خصوص انبار کردن روغن و عدم عرضه آن مشاهده کنند حتما با عوامل دخیل برخورد خواهند کرد.
رییس اتاق اصناف مرکز گیلان: احتمال احتکار روغن توسط واحدهای عرضه کننده بسیار پایین است. البته به فرض درست بودن قضیه احتکار، احتمالا یا این احتکار از جانب تولیدکننده اتفاق افتاده و یا توسط توزیع‌کنندگان عمده. ما نمی‌توانیم این موضوع را تکذیب کنیم.
احتکار روغن از جمله مورادی است که در کشور و البته استان گیلان سابقه طولانی دارد و بارها و بارها اتفاق افتاده است. خصوصا اینکه نوسانات نرخ دلار و کاهش تامین مواد اولیه باعث شده قیمت روغن‌های خوراکی دائما افزایش پیدا کند. این عامل باعث شده سودجویان برای احتکار روغن بیشتر از گذشته ترغیب شوند.
نبود مواد اولیه برای تولید روغن
«علیرضا تهیدست» رییس اتاق اصناف مرکز گیلان در این خصوص به مرور گفت: یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث کمیاب شدن روغن خوراکی خانوار شده تامین مواد اولیه خام است. این نقیصه باعث شده بخش تولید روغن خوراکی دچار اختلال و کمبود شود.
وی اضافه کرد: عدم عرضه مناسب روغن‌های خوراکی 17 کیلوگرمی که مخصوص صنف صنعت است باعث شده فشار مضاعفی روی بخش روغن خوراکی خانوار وارد شود و سطح عرضه کاهش پیدا کند. اما امیدوارم در روزهای آینده شاهد برگشت آرامش به بازار مصرف باشیم. تهیدست همچین اعلام کالابرگ‌های معیشتی را یکی دیگر از دلایل مهم عدم وجود روغن‌های خوراکی در ویترین مغازه‌ها و فروشگاه‌ها ذکر کرد.
احتکار روغن را تکذیب نمی‌کنیم
رییس اتاق اصناف مرکز گیلان در مورد احتکار روغن توسط توزیع کنندگان و در نتیجه احتمال افزایش قیمت انواع روغن‌های خوراکی در آینده نزدیک هم توضیح داد: بسیاری از کالاها در سامانه جامع انبارها و سامانه تجارت قابلیت رصد و رهگیری دارند بنابراین احتمال احتکار روغن توسط واحدهای عرضه کننده بسیار پایین است. البته به فرض درست بودن قضیه احتکار، احتمالا یا این احتکار از جانب تولیدکننده اتفاق افتاده و یا توسط توزیع‌کنندگان عمده. ما نمی‌توانیم این موضوع را تکذیب کنیم. واقعیت کلی ماجرا این است که ما شاهد عدم تولید در بخش صنعت برای مصارف هستیم و همین عامل باعث شده هجمه‌ای در بخش تقاضا برای مصارف روغن‌های خانوار ایجاد شود. با این حال واحدهای بازرسی اتاق اصناف، سازمان صمت و تعزیرات حکومتی با متخلفان برخورد خواهند کرد.
