کتاب: کنشگری مدنی جهانی
نویسنده: ریچارد یانگ
ترجمه: مهدی مقدری
سال: ۲۰۱۷ میلادی – ۱۴۰۱ شمسی/ ص۱۳۲
نشر: نگاه معاصر
«… نمودهای کنش های جدید در هند، چندین ویژگی قابل توجه دارند. این کنش گری از مشارکت ویژۀ جوانان و زنان در سراسر کشور ناشی می شود؛ چیزی که برای آیندۀ دموکراسی هند بسیار دلگرم کننده است. شماری از جنبش ها سطوح قدرتمندی از رهبری زنان را نشان می دهد …» (یانگ، ۱۴۰۱ص۴۳)
«مجموعه دیگری از بازیگران جامعه مدنی که به ویژه در برزیل به سرعت در حال رشد است، گروه های کنش گری نرم افزاری هکرها و نرم افزارهای آزاد هستند. آن ها در چند سال گذشته، از طریق کارزارهایی برای قانون جدید اینترنت و به نفع سیاست های عمومی که دسترسی گسترده تر به اطلاعات را تقویت می کند، بسیج شده اند….» (یانگ،۱۴۰۱ ص۲۱)
فکر می کنم زیستن در جامعه ای که مردمش برای تغییر و ساختن آینده انگیزه و برنامه دارند، به انسان قوت قلب می دهد و از ناامیدی و سرخوردگی انسان می کاهد، اگر چه می دانم «شکافتن سقف فلک و طرحی نو در انداختن» کار آسانی نیست.
اولین بار که به دعوت یکی از دوستانم به امضای یک کارزار دعوت شدم، با فضایی مواجه شدم پر از خواسته های جورواجور گروه های مختلف مردم، یک سری نامه های سرگشاده خطاب به مسئولین. صفحه را چند بار بالا و پایین کردم؛ فهرست و سربرگ ها را مرور کردم، «در چهارچوب قوانین جمهوری اسلامی ایران و با اتکا به اصل ۲۴ قانون اساسی مبنی بر آزادی بیان …» توجهم را جلب کرد؛ طرح مطالبات، هم افزایی، فرهنگ سازی برای مطالبه گری، همگرایی جوامع مدنی، صدای مردم، و… اینها همه واژه ها و مفاهیمی بودند که کنجکاوی ام به این پلتفرم را بیشتر کرد، یک ابزار کنشگری مدنی، فارغ از میزان موفقیت این ابزار و شواهدی که در پایین صفحه آورده بود با عنوان کارزارهای موفق و حتی بدون توجه به لیست بالا بلند نام هایی که در بازتاب رسانه ای روند و نتایج مطالبات مردم سهیم بودند؛ آن بستر را فضایی دیدم برای آشنایی با دغدغه های مردم: فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی، صنفی و… سطح و موضوع مطالبه گری آن ها و تا حدودی نظام ترجیحات جامعه مدنی را می توانستم بررسی کنم، می گویم تا حدودی چون حواسم به دسترسی نابرابر به اینترنت و منابع آگاهی بخش دیگر هست.
اعتراف می کنم با این که معنی کارزار را می دانستم، در لغت نامه های فارسی جستجو کردم و چند بار خواندم: به معنی جنگ است و در اصل مرکب از «کار» به معنی جنگ و «زار» که افادۀ انبوهی می کند، مانند مرغزار و لاله زار … و من این انبوهی را می جستم، انبوهی ایستاده، انبوهی مطالبه گر… از آن روز یکی از فضاهایی که مقصد جستجوهایم شد همانجا بود؛ در کنار پی گیری هشتگ ها، طوفان های توئیتری و فراخوان ها و همه چیزهایی که بهره گیری از فناوری های جدید در کنش اجتماعی و نمود کنش گری نوین محسوب می شوند… و اعتراف دیگرم این که گاهی فکر می کنم آن قدر که سردر آوردن از میزان کنش مدنی مردم و نوع مطالباتشان برایم مهم است در خود کنش گری نمی بینم، نمی دانم چرا؟ شاید به این دلیل که فکر می کنم زیستن در جامعه ای که مردمش برای تغییر و ساختن آینده انگیزه و برنامه دارند، به انسان قوت قلب می دهد و از ناامیدی و سرخوردگی انسان می کاهد، اگر چه می دانم «شکافتن سقف فلک و طرحی نو در انداختن» کار آسانی نیست.
مترجم از زندگی در زمانی سخن می گوید که شیوه های نوظهور کنش گری مدنی (در کنارشیوه های سنتی) اکنون را بهترین و بدترین زمان ها برای کنش مدنی کرده است، و دلیل آن از یک سو پویایی مثبت در جهت توانمندسازی کنشگران با استفاده از تکنولوژی و ابزار ارتباطی نوین و ازسوی دیگر تنگناهای موجود در جامعه مدنی که حاصل سازوکارهای سرکوبگرانه قدرت هاست.
با این اوصاف طبیعی است که در تازه های کتاب هم عناوین در بردارنده جامعه مدنی و کنشگری وسوسه ام کنند .
کتاب «کنشگری مدنی جهانی در حال دگرگونی» کتابی است که در سال ۲۰۱۷ میلادی توسط «ریچارد یانگ» نوشته (می توان گفت گردآوری و تنظیم) شده است و توسط «مهدی مقدری» به فارسی برگردانده شده است و در سال ۱۴۰۱ در ۱۳۲ صفحه توسط نشر نگاه معاصر به چاپ رسیده است. در مقدمۀ کتاب نویسنده عضو ارشد برنامۀ دموکراسی، منازعات و حکمرانی در بنیاد کارنگی اروپا و استاد روابط بین الملل در دانشگاه وارویک انگلستان معرفی شده است، این مقدمه که توسط مترجم نوشته شده است مقدمه ای گیراست که با طرح موضوع اصلی کتاب یعنی تحولات بزرگ و متنوعی که در جامعۀ مدنی جهانی رخ داده است خواننده را مشتاق پی گیری ادامۀ کتاب می کند، در مقدمه، مترجم از زندگی در زمانی سخن می گوید که شیوه های نوظهور کنش گری مدنی (در کنارشیوه های سنتی) اکنون را بهترین و بدترین زمان ها برای کنش مدنی کرده است، و دلیل آن از یک سو پویایی مثبت در جهت توانمندسازی کنشگران با استفاده از تکنولوژی و ابزار ارتباطی نوین و ازسوی دیگر تنگناهای موجود در جامعه مدنی که حاصل سازوکارهای سرکوبگرانه قدرت هاست. گونه های جدید کنش مدنی و نقش این شیوه ها در بسیج علیه فرادستان واکنش های عصبی رژیم ها را در پی دارد، به همین علت، با افزایش محدودیت ها و تنگناهای ازسوی حکومت (ها)، کنش گران هم به دنبال شکل های جدیدی ازسازمان های مدنی هستند که از برنامه های سرکوبگرانۀ رژیم ها جلوتر باشد.
کنش گری مدنی جدید هم زمان مناقشه برانگیز تر و عمل گرا تر است. هر دو گونه، از وضع موجود کم تر استقبال می کنند و در عمل قصد بیش تری برای پیمودن پیشرفت و اصلاح ملموس دارند. این امر ناشی از سرخوردگی عمیق شهروندان ازساختارهای سیاسی موجود است و هم تمایل جوامع برای یافتن راه هایی برای دور زدن تنگناهای ساختاری..
کتاب شامل هشت فصل و یک سخن پایانی است. در واقع هریک از هشت فصل کتاب را یک کارشناس دربارۀ گونه های جدید کنش گری در یکی از هشت کشور مورد مطالعۀ خود نوشته است؛ برزیل، مصر، هند، کنیا، تونس، ترکیه و اکراین که همه از کشورهای در حال توسعه و پسا کمونیستی هستند. این نویسندگان هشت تصویر کلی از جامعه مدنی این کشورها ارائه می دهند و با تمرکز بر جنبش های اجتماعی نوین، فرصت مقایسه روند و شیوه های کنش مدنی در این کشورها را در اختیار خواننده می گذارند. در بخش پایانی کتاب نویسنده برای درک مسیر کلی جامعه مدنی جهانی با مقایسه ی این هشت کشور از نظر میدان عمل کنش گران در شیوه های سنتی کنش گری و شیوه های نوین، دیدگاه خود را در پنج بخش آورده است:
۱ـ در سال های اخیر، بازیگران جدیدی با ویژگی های مشترک در این هشت کشورِ برجسته ظاهر شده اند. در هر مورد، کنش گری مدنی پراکنده تر، ساده تر، نوآورانه و جسورانه شده […] از راهکارهای خلاقانه تری براساس تصویر سازی و نمادگرایی استفاده می کنند…
۲- …تغییر چهره ی جنبش های مدنی، اغلب گونه های جدیدی از بسیج را به تصویر می کشد که گویی به مثابه بی اعتبار ساختن کنش های سنتی است .[…] (اما) کنش گری جدید، کنش گری قدیمی را کاملاً تحت الشعاع قرار نداده است […] و برخی از ویژگی ها را با اشکال سنتی به اشتراک می گذارد و همیشه خود را در رابطه ای کاملاً مخالفت آمیز با دومی قرار نمی دهد … به طور خلاصه، اشکال گوناگون کنش گری مدنی ترکیبی، در سراسر جهان در حال ریشه دواندن است .
۳- کنش گری مدنی جدید هم زمان مناقشه برانگیز تر و عمل گرا تر است. هر دو گونه، از وضع موجود کم تر استقبال می کنند و در عمل قصد بیش تری برای پیمودن پیشرفت و اصلاح ملموس دارند. این امر ناشی از سرخوردگی عمیق شهروندان ازساختارهای سیاسی موجود است و هم تمایل جوامع برای یافتن راه هایی برای دور زدن تنگناهای ساختاری..
۴- نکته جالب و بسیار مهم این است که گونه های جدید کنش گری مدنی، هم با افزایش زیاد پوپولیسم سیاسی درسراسر جهان همراه است و هم اغلب هدف برخی ازآن ها عقب راندن پوپولیسم است، در اصل این زمین جدیدی است که مبارزه ی وجودی امروز میان مفاهیم لیبرالی و غیرلیبرالی سیاست در آن نقش آفرینی می کنند …
۵- امروز کنش گری جدید، در معرض تهدید است زیرا دولت ها لازم می دانند که راهی برای خنثی سازی بالقوه و سرزندگی آن بیابند […] تا اندازه ای نوآوری در جامعه مدنی به زنده نگه داشتن کنش گری در شرایط بسیار دشوار، کمک می کند؛ با این حال هنوز زود است به این نتیجه برسیم که سازواری جامعه ی مدنی به اندازۀ کافی جلوتر از اقدامات محدود کنندۀ رژیم ها قرارگرفته است.