تالاب‌ها آینه عملکرد تمام نمای مدیریت ما در حوضه آبخیز هستند تالاب انزلی نگین ارزشمند حفط تاب آوری گیلان زمین است که در حال حاضر به دلایل مختلف از جمله کاهش سطح تراز دریای خزر، ورود سالانه بیش از ۶۰۰ هزار تن رسوب، ۳۸۰ هزار متر مکعب فاضلاب‌های بهداشتی و خانگی، ۴۰۰ هزار متر مکعب پساب کشاورزی، و صدها تن پسماند و هجوم گونه‌های مهاجم از جمله سنبل آبی، احداث موج شکن ،عدم رعایت حقابه و.. در شرف نابودی است.
با توجه به گزارش‌های کارشناسی در صورت ادامه روند کنونی تا کمتر از ۳ دهه آینده این تالاب ارزشمند از بین خواهد رفت با این حال برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که تشدید عوامل مخرب ممکن است این فرایند را تسریع کند و حتی خشک شدن تالاب را زودتر از این تاریخ محتمل سازد.
حفظ تالاب انزلی نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات جدیست تا این گوهر اکولوژیک ایران به حیات خود ادامه دهد با توجه به اینکه استاندار محترم گیلان به درستی و به دفعات رفع معضلات زیست محیطی به ویژه تالاب انزلی را از اولویت‌های استان اعلام نموده‌اند. در زیر پیشنهاداتی در خصوص کمک به احیای تالاب انزلی ذکر شده عمده این پیشنهادات در حوزه مدیریتی احیای تالاب انزلیست و البته توضیح هر کدام نیاز به مجال بیشتری است که در این یادداشت نمی‌گنجد.
۱-تبدیل کارگروه مدیریت تالاب انزلی به ستاد ملی احیای تالاب انزلی
تشکیل ستاد ملی احیای تالاب انزلی مانند ستاد ملی دریاچه ارومیه و داشتن یک مدیر واحد ملی برای این پروژه برای پیگیری مطالبات تالاب انزلی در سطح ملی ضروری خواهد بود این ستاد یا کمیته قابلیت تبدیل به کمیته بین‌المللی احیای تالاب انزلی را نیز دارد.
۲- استفاده از ظرفیت کنوانسیون رامسر برای تالاب انزلی
در ۵۴ سال قبل کنوانسیون رامسر توسط کشورمان و با حضور ۱۸ کشور جهان در شهر رامسر برای حفاظت از پرندگان مهاجر و تالاب ها بنیان گذارده شد وهم اکنون ۱۷۲ کشور جهان عضو آن هستند . تالاب انزلی از نخستین تالاب‌های ثبت‌شده در کنوانسیون رامسر است که در ۲۱ دسامبر سال ۱۹۷۵ میلادی در این کنوانسیون، ثبت شده‌است.
استاندار گیلان می‌تواند از طریق مجاری رسمی داخل کشور رسماً تقاضای مشاوره های فنی برای احیای تالاب انزلی را از دبیرخانه کنوانسیون رامسر در گلند سوئیس نمایددر این مسیر وزارت خارجه، مرکز منطقه‌ای کنوانسیون رامسر در مرکز و غرب آسیا و بخش بین‌الملل سازمان حفاظت محیط زیست می‌توانند تسهیل کننده موضوع باشند همچنین تجربيات موفق کنوانسیون رامسر در مبارزه با گونه مهاجم سنبل آبی و همچنین روش‌های پیشنهادی احیا تالاب‌ها برای تالاب انزلی می‌تواند مفید باشد.
۳ -مطالعه چکیده گزارش نهایی جایکا
خواهشمندم لطفاً یک بار خلاصه‌ای از چکیده طرح مدیریت یکپارچه تالاب انزلی که توسط آژانس همکاری‌های دولت ژاپن یا جایکا و پیشنهادات و راهکارهای آن را برای احیای تالاب انزلی مطالعه فرمایید علی رغم نقدهایی که به فعالیت آژانس همکاری ژاپن جایکا در تالاب انزلی وارد است.
اما به هر حال این گروه از سال ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۱۸ ابتدا طرح مطالعاتی مدیریت تالاب انزلی و سپس در فاز دوم پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی را با کمک سازمان‌های ذی‌ربط و اساتید و نخبگان ایرانی انجام داده‌اند تصویب اقدام‌های اولویت‌دار برای احیای تالاب انزلی، تعیین نهاد مسئول برای هر اقدام ،و ایجاد کمیته و کارگروه زیر نظر استاندار و پیشنهادات اجرایی دیگر از جمله مواردی است که حائز تامل و توجه در این گزارش است.
۴-تشکیل تیم مشاورین از نخبگان ملی محیط زیست برای مشاوره به استاندار محترم
آقای استاندار در اغلب سخنرانی‌های خود دو مورد از بزرگترین چالش‌های استان را به درستی موضوع بحران پسماند و موضوع احیای تالاب انزلی عنوان کردند دانش محیط زیست ایران مدیون اساتید بزرگ گیلانی است که از بنیانگذاران رشته محیط زیست در ایران بوده دانشگاه گیلان و دانشگاه آزاد اسلامی نیز دارای دو گروه قدیمی محیط زیست است.
بسیاری از این اساتید ملی و بین‌المللی آمادگی دارند بدون هیچ چمداشتی در خصوص تالاب انزلی به آقای استاندار مشورت دهند به نظر می‌رسد نظام مشورت گیری و اخذ نظرات کارشناسی از این نخبگان ضابطه مند نشده است.
۵-استفاده از دیپلماسی محیط زیستی برای احیا تالاب انزلی
همانطور که می‌دانیم بسیاری از مسائل زیست محیطی از جمله تالاب‌های بین‌المللی موضوعاتی فرا سرزمینی هستند که می‌توان چالش‌های زیست محیطی را در قالب معاهدات بین‌المللی و منطقه‌ای و با تعامل با این مراکز کاهش داد.
یکی از مهم‌ترین عوامل خشک شدن تالاب انزلی کاهش سطح تراز ۲ متری آب دریای خزر است که با توجه به اینکه تالاب انزلی یک تالاب ساحلی است وبا دریای خزر مرتبط است متاثر از این موضوع می‌گردد.
کنوانسیون تهران یا کنوانسیون منطقه‌ای محیط زیست خزر کنوانسیون بین المللی است که برای حفاظت از محیط زیست و اکوسیستم دریای خزر توسط ۵ کشور حاشیه دریای خزر به امضا رسیده است که پس از چند دوره اجلاس کاپ هفتم آن به میزبانی دوره‌ای جمهوری اسلامی ایران در تابستان سال آتی در تهران برگزار خواهد شد.
حضور موثر وبا برنامه جمهوری اسلامی ایران و استاندارگیلان جهت استفاده از حداکثر ظرفیت این کنوانسیون می‌تواند برای احیای تالاب انزلی موثر باشد. همچنین ارتباط و دعوت از نمایندگان کشورها و یا سازمان‌های بین‌المللی مستقر در ایران برای اخذ حمايت های فنی و مالی بسیار موثر است.
حضور سفرای ژاپن و فنلاند در سال ۱۴۰۱در اداره کل محیط زیست گیلان و استانداری گیلان که با هماهنگی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران انجام گرفت و اعلام آمادگی جهت همکاری مشترک به ویژه در بخش محیط زیست استان امکان استفاده از ظرفیت‌های بین المللی را برای تالاب انزلی ممکن نموده بود که در صورت رفع برخی موانع ادامه این همکاری‌ها امکان پذیر است.
۶-شناسایی و پیگیری واخذحداکثری منابع مالی موجود در داخل کشور برای احیای تالاب انزلی
پروژه احیای دریاچه ارومیه تاکنون بیش از ۱۳۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار دریافت کرده است مجموع منابعی که طی برنامه ۷ ساله احیای تالاب انزلی به اداره کل محیط زیست گیلان اختصاص داده شده تا سال ۴۰۲ حدود ۵۱ میلیارد تومان بوده است که حتی اگر با مجموعه اعتبارات در نظر گرفته شده برای کل این پروژه که در برنامه ۷ ساله که قبلاً پیش بینی شده در نظر بگیریم بازهم تاکنون حداکثر ۲۱ درصد همان اعتبار ات به این سازمان اختصاص یافته است.
پیگیری و مطالبه سهم تالاب انزلی از کمک ۴.۶ میلیون دلاری دولت ژاپن به طرح تالاب‌های ایران و اخذ اعتبار و پیگیری جهت سایر منابع بین المللی که در اختیار کشورمان قرارداده شده به طور مثال امسال کنوانسیون تهران در خصوص کاهش میکروپلاستیک‌ها و پلاستیک‌های ساحلی بخش جنوبی دریای خزر یک میلیون دلار اختصاص داده شده. همچنین استفاده از سایر منابع اعتباری پیش بینی شده در بودجه ملی به طور مشخص سالیانه برای موضوع کنترل و و مدیریت ریزگردها مبلغ ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان اختصاص می‌یابد که علیرغم اینکه گیلان طی چند سال گذشته مورد هجوم ریزگردهای شمالی بوده سهمی در این خصوص ندارد.
۷-آموزش و مشارکت کلید تغییر و تغییر کلید تکامل است
اصل مشارکت در امور یکی از کلیدی‌ترین شاخصه‌های حکمرانی خوب است هیچ پروژه زیست محیطی بدون مشارکت عملی مردم و به ویژه ذینفعان و سازمان‌های مردم نهاد امکان موفقیت ندارد مشارکت سازمان‌های مردم نهاد غیردولتی در روند احیای تالاب انزلی ضروری است.
لطفاً زمینه حضور و مشارکت فعال تشکلهای غیردولتی زیست محیطی به صورت ساختارمند رادر روند احیای تالاب انزلی فراهم نمایید این سازمان‌ها با شاخص اینکه غیر دولتی و غیر انتفاعی، و داوطلبانه هستند می‌توانند حلقه مشترکی برای بخش دولتی و گروه‌های مردمی باشند یکی ازنمونه‌های موفق همکاری مسئولین استان با سمن ها در پاکسازی تالاب عینک از سنبل آبی بود که به یک نمونه موفق ملی تبدیل گردید اما متاسفانه تکرار نشد.
۸- اولویت بندی در خصوص برطرف کردن چالش‌های تالاب
همه می‌دانیم با توجه به شرایط کشور کمبود منابع در حال حاضر حداقل در کوتاه مدت امکان تخصیص اعتبارات بزرگ به تالاب انزلی وجود ندارد اما باید با توجه به منابع اولویت‌های نخست در خصوص روند احیای تالاب مشخص گردد در حقیقت کدام عوامل می‌تواند به سرعت موجب کاهش روند تخریب گردد پیشنهاد مشخص اجرای ضربتی برنامه اقدام و عمل مبارزه با سنبل آبی است گونه مهاجمی که با مصرف آب نفس‌های تالاب را به شماره انداخته است.
۹-اسفاده از روش‌ها نوین مدیریت آب در تالاب ها
همه می‌دانیم که تالاب بدون آب معنی ندارد یکی از مهم‌ترین عوامل خشک شدن تالاب انزلی کاهش سطح تراز دریای خزر و پسروی آن است و تالاب انزلی به عنوان یک تالاب ساحلی که با کرانه باریکی به دریای خزر متصل است و دارای تبادل می‌باشد از آن متاثر است اما متاسفانه تاکنون به رغم ورودی ده رودخانه به تالاب و متوسط بارش بیش از ۱۵۰۰ میلی متری سالیانه نتوانستیم از نزولات آسمانی بهره‌برداری کنیم.
بطور مثال بیش از یک میلیارد متر مکعب آبی که طی ۲۴ ساعت بارندگی دربهمن ماه سال جاری از طریق رودخانه وارد تالاب شد پس از مدتی به سرعت از تالاب خارج می‌شود و فقط رسوبات آن به جا می‌ماند.
استفاده از دریچه‌های هیدرولیک برای مدیریت سطح آب در تالاب‌های متصل به دریا روشی است که در برخی نقاط جهان به کار گرفته شده است این روش‌ها می‌توانند به حفظ و مدیریت آب به ویژه در شرایطی که تغییرات سطح آب دریا باعث خشک شدن تالاب‌ها می‌شود کمک نماید تجربیات عملی در دنیا از جمله در تالاب‌های هلند تالاب فلوریدا در ایالات متحده و تالاب‌های چین صورت گرفته است.
البته با توجه به تاثیرات اکولوژیک بر روی اکوسیستم تالاب و گونه‌های وابسته نیاز به مطالعات دقیق زیست محیطی قبل از اجرای چنین پروژه‌هایی است که نیاز به سیستم‌های مدیریت پیچیده و دقیق و هماهنگی با شرایط آب و هوایی و تغییرات آب سطح دریا دارند اما به طور کلی با توجه به تجربیات موفق در دیگر نقاط جهان در صورت انجام این مطالعات دقیق این روش‌ها می‌تواند بر مدیریت آب تالاب در تالاب انزلی مفیدباشد.
۱۰-رعایت حقابه تالاب انزلی
مدیریت منابع آب و احیای جریان طبیعی و آزادسازی حقابه تالاب انزلی و تخصیص آب کافی از رودخانه‌های منتهی به تالاب و کاهش برداشت بی‌رویه آب از حوزه آبریز تالاب انزلی ضروریست لزوم رعایت حق آبه تالاب انزلی به ویژه در فصول گرم و یا کشاورزی بسیار مهم است. برخلاف ادعای مسئولین وزارت نیرو و متاسفانه به ویژه در چند سال اخیر با توجه به وقوع خشکسالی در فصول شالی کاری شاهدیم صدها پمپ کشاورزی غیر مجاز آب را از درون تالاب یا نهرهای مرتبط برای آبیاری مزارع از تالاب‌خارج می‌نمایند.
حتی در یکی از سال‌های اخیر با توجه به خشکسالی و کاهش آب در رودخانه سیاه درویشان با استفاده از ماشین آلات به بستر این رودخانه شیب معکوس داده شد تا آب از تالاب انزلی وارد رودخانه شود و از آنجا جهت مصارف کشاورزی مورد بهره‌برداری قرار گرفت تکرار چنین اتفاقاتی یا عدم رعایت حق آبه تالاب در شرایط فعلی می‌تواند تیر آخر بر پیکر بی جان تالاب انزلی باشد.
۱۱ -استفاده از ظرفیت نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی
در بسیاری از نقاط دنیا از جمله در ایالات متحده آمریکا از ارتش آن کشور برای مبارزه و جمع آوری سنبل آبی استفاده شده است وجود پایگاه‌های نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در شهرستان بندر انزلی و استفاده از ظرفیت‌های انسانی و ادوات مهندسی ارتش جمهوری اسلامی برای مبارزه و پاکسازی با گونه مهاجم سنبل آبی که بیش از ۶۰۰۰ هزار هکتار از تالاب را آلوده نموده است و با توجه به روند جمع آوری فیزیکی و ادوات موجود و اعتبارات قطره چکانی پاکسازی کامل تالاب از این گونه مهاجم سال ها زمان میبرد.
۱۲-استفاده از ظرفیت مسئولیت اجتماعی بنیادها و بنگاه‌های اقتصادی کشور
با توجه به تسهیل قانونی انجام شده استفاده از ظرفیت اجتماعی بنگاه‌های بزرگ اقتصادی به ویژه در خصوص محیط زیست ودر نقاط دیگر کشور تاکنون نتایج موفقیت آمیزی داشته تکثیر گوزن زرد با همکاری شرکت کشت صنعت کارون احیای جامعه جامعه آهو در یزد و همچنین حمایت از لاک پشت دریایی توسط منطقه آزاد قشم یا حمایت از تمساح پوزه کوتاه ایرانی توسط بنگاه‌های بزرگ اقتصادی کشور انجام شده است استفاده از این بنگاه‌ها و و حتی شرکت‌های بین‌المللی با توجه به مسئولیت اجتماعی‌شان در حفاظت و کاهش چالش‌های تالاب می‌تواند موثر باشد.
۱۳-طراحی سامانه یکپارچه اطلاعاتی برای تالاب انزلی
تاکنون انبوهی مطالعات از پیش از انقلاب تا کنون در خصوص تالاب انزلی انجام گرفته است بعلاوه صدها مقاله پایان نامه در این خصوص وجود دارد اغلب این مطالعات پراکنده‌اند. ایجاد یک پایگاه دیجیتال برای ثبت کلیه گزارش‌ها طرح‌های پژوهشی و مطالعاتی و اقدام اجرایی انجام شده با دسترسی آنلاین برای محققان و مسئولان و تصمیم سازی ضروریست.
۱۴- ایجاد یک جریان اجتماعی و مطالبه ملی در خصوص احیای تالاب انزلی
با توجه به اینکه چالش‌های زیست محیطی استان کاملا به هم مرتبط است روند احیای تالاب انزلی صورت نخواهد گرفت مگر آنکه بحران رودخانه های زرجوب وگوهر رود رشت حل شود و. رودخانه های زرجوب وگوهر رود احیا نمی‌شود مگر آنکه موضوع مدیریت فاضلاب‌های بهداشتی و صنعتی و شیرآبه‌های سراوان حل گردد.
در حقیقت تالاب انزلی به مثابه نقطه صفر اکولوژیک استان است که حدود ۱.۲ میلیون نفر از ساکنان استان گیلان از آن متاثرند لزوم داشتن یک برنامه عمل که دربرگیرنده هر سه مسئله باشد و ایجاد یک مطالبه فراگیر استانی و ملی برای حل این بحران‌ها ضروریست در این راستا همگرایی و نقش رسانه‌ها تشکلهای غیر دولتی مجمع نمایندگان گیلان و نخبگان و دانشگاهیان برای همصدایی و و پیگیری این مطالبه ملی ضروری است.
۱۵ – استفاده از ظرفیت شهرهای تالابی جهان
طرح شهرهای تالابی چند سال است که در کنوانسیون رامسر برای اعتبارسنجی شهرهای تالابی انجام شده است این طرح فرصتی است که شهرها یی که در کنار یا مجاورت تالاب‌های مهم هستند می‌توانند تالاب‌ها وشهرهای خود را در سطح بین المللی معرفی کنند و تلاش برای حفاظت و بهره‌برداری خردمندانه از تالاب‌هایشان را به اشتراک بگذارد و در حال حاضر بیش از ۷۰ شهر جهان از۲۶ کشور عضو این شبکه هستند.
از جمله در گذشته شهرهای بندر خمیر و ورزنه و در سال جاری نیز بندر کیاشهر بابل و گندمان از کشور ما به شهرهای تالابی جهان پیوستند این شبکه جهانی دارای دبیرخانه مستقر در کره جنوبی است که با هدف حفظ و هماهنگی و ارتباط نزدیک اعضای و تسهیل تبادل اطلاعات دانش فنی نشست‌های مشترک برگزار می‌کنند.
جناب آقای استاندار آیا برای جنابعالی این سوال پیش نیامد که چرا بندر انزلی در کنار و مجاورت تالاب بین‌المللی انزلی که به نظر من مستحق‌ترین شهر ایران برای تبدیل به شهر تالابی جهان است تاکنون کاندید این رویداد نبوده است؟!این مسیر یک مسیر داوطلبانه است که حتماً می‌بایست توسط شهرداری و مسئولین شهری اتفاق بیفتد که متاسفانه تاکنون اقدامی صورت نگرفته است.
اعتبار سنجی شهرهای تالابي در کنوانسیون رامسر فرصتی ویژه برای شهر انزلیست و تالاب بین‌المللی انزلی است طبعاً توسعه همه جانبه و پایدار شهر بندر انزلی یکی از شاخص‌های مهم برای حفاظت و بهره‌برداری خردمندانه از تالاب انزلی خواهد بود استفاده هوشمندانه بندر خمیر از این برند و نقش آن در توسعه اقتصادی شهر نمونه موفق ملی این پیوستن است.
۱۶-استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی در قالب قراردادهای BOT برای ساخت و بهره‌برداری از تصفیه خانه های فاضلاب شهری
محدودیت ها منابع دولتی در بخش احداث تصفیه خانه های فاضلاب شهری را نه تنها یک راه حل بلکه در حال حاضر ضرورت نموده است خرید تضمینی آب از بخش خصوصی که از سال ۸۷ در بسیاری استانها به غیر از استان های شمالی انجام گرفت نقطه عطفی در زمینه حضور و مشارکت بخش خصوصی در پروژه های تصفیه فاضلاب در شهرهای مختلف ایران بود که در گیلان هرگز استفاده نشد .تغییر قوانین و سیاست های وزارت نیرو برای استفاده از این ظرفیت برای نجات تالاب‌ها ی شمال کشور ضروریست.
نظرات بسته شده است.