دکتر طالع ماسوله: زیرساخت فکری در حوزه گردشگری گیلان وجود ندارد

در یک دهه اخیر بیش از دهه های گذشته مباحث زیادی در بین دولتمردان در خصوص توسعه گردشگری مطرح شده است. اهمیت حوزه­ گردشگری بر کسی پوشیده نیست و بخش های مختلفی چون توسعه اکوتوریسم، پرنده نگری، ‌گردشگری آبی، و این اواخر بوم گردی و.. را شامل می­شود. در واقع همه­ این مباحث در راستای توسعه­ پایدار هستند. با این حال آنچه که اکنون پیش روی ماست، فهم اندک مباحث این حوزه در بین مدیران و دستگاههای اجرایی است.

هنوز هم کمبودهای زیادی در خصوص زیرساخت صنعت گردشگری وجود دارد، اما با نگاه به آینده می­توان بر روی طرح­ها و ایده ­های نو هم تمرکز کرد. گیلان از استانهایی است که اساسا در اغلب حوزه های زیرساختی مربوط به گردشگری با فقر امکانات روبروست. با این حال خود جوامع محلی و حتی بخش هتلینگ و … هم آموزش­های مناسبی در خصوص گردشگری ندیده­ اند. برخی از صاحبنظران معتقدند این سردرگمی نتیجه­ نداشتن افق توسعه گردشگری است. اینکه هر کدام از بخش ها بداند چگونه از گردشگر اعم از داخلی و خارجی بیشترین بهره را ببرد.

در یکسال اخیر طرحی از سوی «مرتضی طالع ماسوله» مشاور گیلانی سازمان گردشگری و میراث فرهنگی کشور مطرح شده است که به گیلان ۲۰۲۰  مشهور است. طرحی که قرار است سال دیدار از گیلان باشد. در این خصوص با وی گپ و گفتی انجام دادیم که در ادامه می­خوانید.

شما طراح گیلان ۲۰۲۰ یعنی سال دیدار از گیلان هستید. ایده اولیه این طرح چگون در ذهن شما نقش بست؟
با توجه به تجربه­ ای که من در سال ۱۳۸۰ داشتم و این سال را سال دیدار از ایران و فرهنگ­های آن قرار دادیم و نتایج بسیار مطلوبی در پی داشت و حتی سازمان جهانی گردشگری در اسپانیا کمک بسیاری به ما کردند، و حس و ورود گردشکران پس از ورود به ایران و آشنایی با مناطق و اماکن گردشگری آن بسیار مثبت بود، از آنجایی که خود نیز گیلانی ­ام تصمیم به اجرای این ایده برای گیلان گرفتم.  بسیاری از کشورهای دنیا در ارتباط با مباحث گردشگری سالی را به عنوان دیدار از آن کشور یا یک شهر انتخاب می­کنند، این ایده در این راستا شکل گرفت.

تاکنون این ایده در استان چگونه دنبال شده است؟

در حال حاضر برنامه های مختلفی در مبحث گردشگری گیلان انجام می­شود که بسته به موقعیت با فراز و فرودهایی همراه است.‌اما چون صنعت گردشگری به اصطلاح صنعت “بهانه” است و ما می­توانیم به بهانه‌های مختلفی میزبان ورود گردشگران خارجی هم باشیم. این موضوع در مجامع کارشناسان گردشگری مقیم تهران مطرح و پس از استقبال آنان به حضور دکتر نوبخت رسیده و ایشان موافقت و دستورات لارم را برای اجرای آن دادند.

بنابراین اولین نشست هماهنگی ما در تهران برگزار و استقبال خوبی از آن شد و در گیلان هم برای فعالان این عرصه امیدوار کننده بود. قطعا با پیگیری و اجرای این اتفاق موجب رونق اقتصاد و اشتغال گردشگری خواهیم شد. خوشبختانه در ماههای اخیر مسئولان حوزه گردشگری گیلان هم استقبال خوبی از این طرح کردند و بنده به شخصه انتظار ندارم خیلی کارهای بزرگ و غیرممکن انجام شود، اما همین که این عنوان موجب تکاپو و تفکر در بین متولیان ایجاد کند که به این موضوع اهمیت دهند، قدم بزرگی است.

روند اجرای پروژه به چه صورت است؟

در روند اجرای پروژه اولین قدم، بحث آموزش است. مانند اینکه قرار است در خانه­ای میهمان بیاید و همه­ی اعضای آن برای ورود میهمان خود را آماده می­کنند. ما باید بدانیم چگونه و با چه روشی با این میهمانان برخورد کنیم و سبب حفظ رونق گردشگری شویم. مثلا اگر من هتلدار هستم یا خانه بومی داریم یا یک مقام ارشد استان هستم چگونه باید رفتار کنم. در این زمینه بحث آموزش­ها بر عهده سازمان مدیریت و برنامه ریزی است.  دومین بحث اینکه لازم است من در این استان به گردشگر، مانند چاه نفت بنگرم. زمانی که ما پروژه­ های مهم صنعتی نداریم یا بودجه لازم برای توسعه و پیشرفت نداریم، بزرگترین ابزار ما بخش گردشگری است. به همین دلیل باید نگاه ما کلان و حرفه­ای باشد.

قبول دارید که در گیلان در حوزه اولیه­ ترین زیرساخت­ها هنوز هم مشکل داریم؟ هنوز هم حوزه راه یا تفرجگاههای گردشگری ما استاندارد نیستند. پس چگونه می­خواهیم آماده حضور گردشگران داخلی و خارجی شویم؟
ممکن است ضعف­هایی در حوزه زیرساخت داشته باشیم و همین حرکت فعلی بهانه ای برای فکر کردن به این کمبودهاست. اینکه بخش­هایی که ممکن است با همت بخش خصوصی تکمیل شود. مثلا کسی تاسیسات گردشگری دارد آن را توسعه دهد یا جاده را درست کند. البته با توجه به برنامه­ های دولت افق خوبی را در این موضوع پیش بینی می­کنم .در مدت اخیر در گیلان شاهد استقبال خوب مسئولین بوده ­ایم و به شخصه هرجا قدمی برداشتیم نتایج خوبی گرفتیم که این بار نیز انشاالله چنین است. در تهران هم آقای نوبخت و بعد آقای رمضانپور که رشتی و مشاور ایشان هستند و از توانمندی دیگر بزرگان گیلانی مقیم تهران استفاده می­کنیم تا این ایده اجرایی شود. شخصیت های موثری هستند که خواهان کمک هستند و توانمندند. امیدواریم با کمک و همدلی بین متولیان داخل استان و کشور بتوانیم قدم­های موثر و بزرگی را برای رونق و توسعه گیلان برداریم.

علیرغم اینکه خودتان به موضوع نبود زیرساخت ها تاکید می­کنید این شائبه به وجود نمی ­آید که طرح ۲۰۲۰ صرفا تبلیغی یا برای کسب بودجه است؟
نه ابدا. ما بودجه­ ای نگرفته ایم و اصلا کار ما اجرا نیست. ما فقط برای آمادگی ذهنی مدیران تلاش می کنیم و اینکه آنها بخواهند حرکتی برای آماده سازی گیلان از هر جهت کنند. البته نباید طرح فقط مربوط به یکسال باشد بلکه همیشه باید مهیای حضور گردشگران باشیم و در قالب بسته­ های سفر بهترین بهره را از این صنعت ببریم.

منظور از آمادگی ذهنی چیست؟

در گیلان مشکل ما زیرساخت­های فیزیکی نیست. بلکه زیرساخت های فکری است. طرح ۲۰۲۰ تلاش برای توسعه ­فکری و ذهنی مدیران است. زیرا در اینجا نه می­دانند گردشگری چه هست؟ نه چه می­خواهند و نه چگونه باید توسعه پیدا کند؟ در زیرساخت­ها مشکل وجود دارد اما مشکل اصلی این است که هنوز مسوولین و مردم ما درک عمیقی از این مباحث ندارند. ۸۰ درصد توسعه فکر است و ۲۰ درصد آن بودجه.

الان برای این آمادگی ذهنی چه کاری شده است؟

تاکنون جلسات مختلفی در استانداری و با فرمانداری­ها و گروههای گردشگری و فعالان این حوزه داشته­ایم و خوشبختانه همگی استقبال کرده ­اند و تکاپوی خوبی ایجاد شده است. همین که مدیران به فکر بیفتند این بزرگترین دستاورد برای ماست.

این شاخص‌های فکری و فرهنگی که می‌گویید نزد مدیران وجود ندارد چیست؟ 

من برای مسوولین، مردم و دست اندرکاران خدمات گردشگری سه توصیه دارم؛ اول آموزش، دوم آموزش و سوم هم آموزش. یعنی اگر اعتقاد دارند که گردشگری توسعه پیدا کند از شخص استاندار باید پای آموزش‌های گردشگری بنشیند تا رفتگر شهرداری تا گارسون و مدیر یک هتل و رستوران. مردم وقتی با توریست مواجه می‌شوند نباید بگویند فلانی بیگانه است باید تصور کنند که میهمانشان هستند. در بین دستگاهها  و گروههای خدمات گردشگری باید این فرهنگ جا بیفتد که اینها میهمان ما هستند و میهمان عزت می‌خواهد. برای اینکه این میهمان تفریح سالم و لذت سالم داشته باشد باید همه در کنار هم قرار بگیریم و کار یکی دو دستگاه نیست.

ولی مدیران خودشان تاکید زیادی روی این موضوع دارند. اما نتیجه کار تقریبا هیچ است.

زمانی مدیران می‌توانند در این حوزه موفق باشند که تنها حرف نزنند بلکه واقعا آموزش ببیند. چرا مالزی در بخش گردشگری رشد داشته است؟ برای اینکه وزیر صنایع آن هم آموزش گردشگری دیده است. وزیر کار و صنعت گران و… هم آموزش گردشگری دیده‌اند . یا بهداری و نیروی انتظامی هم در این بخش باید آموزش ببینند. چون اشتغال و اقتصاد ما و فرزندان ما وابسته به این موضوع است . چون از ۷۰۰ کارخانه شهر صنعتی رشت ۶۰۰ تا تعطیل است، از ۹۰ کارخانه لوشان ۷۰ تا تعطیل است و… . بنابراین آلترناتیو ما باید این باشد که خلاء اقتصادی ما را چه چیزی باید پر کند؟ توریست باید با دل خوش بیاید و با دل خوش برود. در فرانسه میزان جمعیت کشور ۵۰ میلیون نفر است اما توریست آن ۹۰ میلیون نفر است. یعنی ۴۰ میلیون نفر بیشتر از جمعیت خود آن کشور. به این دلیل که کسانی که به آنجا می‌روند خودشان برای آن شهر یا کشور تبلیغ می‌کنند و محور توسعه آن کشور بر این اساس بنا شده است. بنابراین در کشور ما هم آموزش اساس توسعه است.

با وجودی که شما از طرح ۲۰۲۰ یعنی سال بازدید از گیلان صحبت می‌کنید، هنوز هم مسافرانی که به گیلان می‌آیند کنار خیابان و حاشیه پارک می‌خوابند و چادر می‌زنند. با این وضعیت می‌خواهیم به آن مفاهیم برسیم؟
در همه جای دنیا کمپینگ‌هایی وجود دارد که مثلا مسافر به جای اینکه ۵۰ دلار بدهد تا در هتل پاریس اقامت کند ۱۰ دلار می‌دهد در کمپینگ‌هایی که استاندارد است اقامت می‌کند. در این کمپینگ‌ها فضای استراحت، سرویس‌های مناسب بهداشتی و حمام و رستوران‌های کوچک وجود دارد و امنیت برایشان فراهم است. در واقع آن‌ها آموزش دیده‌اند که از این طیف مسافران هم درآمد کسب کنند.  اما در اینجا چنین نیست و این وظیفه دولت است. من خودم به شخصه مطالعات ایجاد کمپینگ‌ها در گیلان را انجام دادم و این وجود دارد و حال شما باید از مدیران بپرسید این کمپینگ‌ها چرا به شکل مناسب و به اندازه وجود ندارد و چرا ایجاد نمی‌شود. همینطور هم می‌شود به جز کمپینگ‌ها خانه‌های چوبی ایجاد کرد که مسافران با رقمی بالاتر در آنجا هم اقامت کنند. این مسایل فیزیک و شیمی نیست که حل نشود. نتیجه‌اش این می‌شود که مسافر داخل شهر و وسط خیابان چادر می‌زند.