ماستمالی کردن، ضرب‌المثلی است که گفته شده از سال ۱۳۱۷ وارد فرهنگ ما شده است. می‌گویند در بخش ادبیات شوخ طبع و البته کنایه‌آمیز زبان و ادب پارسی، ماست لبنی ارتباطی تنگاتنگ با لاپوشانی کردن یک ماجرا دارد.
استاد «محمد علی جمال‌زاده » در کتاب فرهنگ لغات عامیانه در مورد ماستمالی کردن می‌گوید: ماستمالی یعنی امری که ممکن است موجب مرافعه و نزاع شود، بنابراین فی‌الفور لاپوشانی می‌شود. ظاهرا سروته کاری را به تمیز‌ترین شکل ممکن جمع کردن از صفات بارز ماستمالی کردن است.
تفکر غالب حاکم بر نظام ما همانطور که در چند روز اخیر هم به شکل گسترده بازتاب داده شد معتقد است؛ مشکلات معیشتی مردم چیز چندان جدی نیست و بخش بزرگی از این مشکلات تنها با چند اقدام کوچک، از جمله پاک کردن صورت مسأله، خفیف نشان دادن یا کلا نادیده گرفتن آن قابل حل است. این ملموس‌ترین مثالی است که می‌توانیم برای ماستمالی بزنیم.
به اعتقاد علامه دهخدا؛ ندید گرفتن مسائلی که موجب خشم یا اختلاف گردد یکی از مهم‌ترین معانی اصطلاح ماستمالی کردن به شمار می‌رود. در اینجا اگر بتوانی خوب سر و ته همه چیز را به هم بیاوری و خودت را به کوچه علی چپ بزنی بردی.
شواهد نشان می‌دهد در ایران، تفکر ماستمالی کردن به شدت محبوب است. زیرا همزمان با ادامه سیاست‌های ایدئولوژیک، طبقات مختلف جامعه را نیز به هر بهانه‌ای با خود همراه می‌کند.
همزمان با روی کار آمدن دولت پزشکیان، پخش سریال اوشین به عنوان یکی از همان اقدامات کوچک برای عبور از مشکلات معیشتی از تلویزیون ایران آغاز شد.
نمایش بی‌پایان فقر در تلویزیون، برای ماستمالی کردن اوضاع کنونی شدیدا جواب می‌دهد. اوشین شخصیتی است که بی‌آنکه خود بخواهد سرنوشتش به فقر و تنگدستی گره خورده، خانواده وی زمینی ندارند و به اصطلاح برای شکم سیری بر روی زمین اربابی برنج می‌کارند و چهار پنجم محصول خود را به ارباب می‌دهند.
در اوایل دهه ۶۰ و در بحبوحه جنگ ایران و عراق که اوشین برای اولین بار از تلویزیون ایران پخش می‌شد، به غیر از تصمیمات دردناک مادر خانواده که برای گذران زندگی و سیر کردن شکم فرزندان و خانواده خود تن به هر کاری داد که همگی هم سانسور شد و به غیر از ماجرای رقابت اوشین و وارث آینده کاگایا بر سر تصاحب یک معترض به سیاست‌های استبدادی امپراطوری ژاپن، این سریال آنچنان نقطه مشکوک دیگری برای سانسور نداشت.
سخت جانی به نام اوشین
سریال اوشین (مربوط به دو عصر میجی و تایشو و آماده شدن ژاپن برای تولدی دیگر و گذار به عصر سرمایه‌داری) نشان داده که برای ماستمالی کردن اوضاع به شدت مستعد سوءاستفاده است. در باز پخش چندم این سریال، بخش‌های بزرگ دیگری که حاوی جنبش‌های کارگری و اعتراض طبقات جامعه بر علیه امپراطور به عنوان متهم ردیف اول تا دهم گرفتاری مردم در تله فقر بود نیز سانسور شد.
در اینجا می‌بینیم که والدین اوشین در روستای کوچک و بد آب و هوای خود جرأت اعتراض به ملاکان و نظام استبدادی حاکم را ندارند و حتی می‌ترسند که از علت فقر خود سخن بگویند. گویی نه تنها در و دیوار خانه فرسوده خانواده تا نی مورا بلکه همه دیوارهای امپراطوری ژاپن از اوزاکا گرفته تا توکیو گوش دارند.
در واقع در سری چندم پخش سریال اوشین(سال‌های دور از خانه) فصلی جدید از این سریال همراه با دیالوگ‌هایی جدید رقم خورده است. اینبار فیلمنامه ایرانی شده سریال اوشین تمرکز خود را از مسائل فرعی و پیش پا افتاده‌ای مانند داستان غم‌انگیز مادر و اجاره دادن فرزندان به خانواده‌های ثروتمند در ازای یک کیسه برنج و اعتراض کشاورزان و طبقات روشنفکر به نظام استبدادی ارباب-رعیتی، می‌گیرد و بر مسائل شدیدا مهم‌تری مانند مقاومت آرمانی اوشین در برابر فقر، خوردن یک وعده غذا در روز، گله و شکایت نکردن از سرنوشت و سخت جانی او تکیه می‌کند. زیرا اعتقاد بر این است که مردم ایران تحملش را دارند.
آیت‌الله جنتی امام جمعه موقت تهران، ۱۰ سال پیش در خطبه‌های نماز جمعه تهران (اسفند ۱۳۹۳) خطاب به مردم ضمن ستایش کردن برنامه موسوم به اقتصاد مقاومتی گفت: “چه اشکالی دارد اگر وضع بدتر شد روزی یک وعده غذا بخوریم. حتی الان نیز برخی روزی یک وعده غذا می‌خورند؛ مردم ما تاب و تحملش را دارند…”
چهار سال بعد در اسفند ۱۳۹۷ که اینبار امامت جمعه نماز جمعه تهران با آیت‌الله صدیقی بود ایشان گفت: :”در شرایط کنونی مردم برای ارتباط با خدا و صرفه‌جویی و کنترل مصرف، روزه بگیرند.”
شبیه همین سخنرانی را حدود ۱۰ سال پیش رییس جمهور وقت اندونزی هم داشت. وی از مردم خواسته بود برای تحمل فقر و کاهش مصرف، هفته‌ای سه روز روزه بگیرند. ظاهرا این صرفه‌جویی و نخوردن‌ها برخلاف ایران که تمامی ندارد در اندونزی اندکی جواب داده است. در حال حاضر اقتصاد اندونزی بزرگ‌ترین اقتصاد در جنوب شرق آسیا و یکی از اقتصادهای بازار در حال ظهور محسوب می‌شود.
برخلاف کشورهای مسلمان، روزه در فرهنگ ژاپن معنایی ندارد، در عوض ریاضت اقتصادی و تحمل کردن شرایط سخت، جزو لاینفک فرهنگ ژاپنی است. در این فرهنگ قرار نیست اصطلاح آفتابه لگن هفت دست، شام و نهار هیچی اجرا شود. این یک برنامه دقیق است که مو لای درز آن نمی‌رود.
ژاپنی‌ها ثابت کردند با تحمل رنج و گرفتاری و فقر، با ماستمالی نکردن اوضاع و با سختکوشی که اوشین نماد سنتی آن است می‌توان یک اقتصاد شکست خورده را در عرض ۱۰ سال و نه بیشتر به چنین قله‌ای از پیشرفت رساند.
اگر چه اوشین سخت‌جان است و در برابر فقر، تنگدستی و خوردن یک وعده غذای بی‌کیفیت در روز نجیبانه رفتار می‌کند اما در سالی که برای نخستین بار این سریال از تلویزیون پخش شد بسیاری از مخاطبان در پخش زنده رادیویی و تلویزیونی، شخصیت مذکور را بهترین الگو برای زنان ایران خواندند. البته این نظریه با واکنش شدید مواجه شد و حتی قرار شد برای آن جرم‌انگاری و احکامی مانند اعدام تعریف شود.
مغز متفکری که سریال اوشین را برای پخش انتخاب کرده بود این بعد قضیه را پیش بینی نکرده بود. اوشین هرگز قرار نبود که الگو باشد. بنابراین با همکاری عده‌ای از وبلاگ نویسان اوایل دهه ۸۰، شخصیتش موقتا مورد حمله و افترا قرار گرفت.
اما در سال ۱۴۰۳ که حاشیه‌ها خوابید اوشین در بازخوانی جدید فیلمنامه‌اش، مأموریتی دیگر پیدا کرد. در این مأموریت، اوشین قرار است به ما نوید دهد سختی‌های اقتصادی که حداقل در ۴۰ سال اخیر کشیدیم و اتفاقا ما را به جایی هم نرساند، موقتی است و این معیشت از دست رفته با توجه به قله‌های پیش‌رو و پیشرفت‌هایی که به زودی قرار است مانند ژاپن داشته باشیم، ارزشش را دارد.
نظرات بسته شده است.