داستان سنبل آبی در جهان و ایران هر روز پیچیده‌تر و با بحران‌های زیادی می‌شود. نگاهی به سابقه‌ی مبارزه جامعه‌ی جهانی با این علف هرز آبزی نشان می‌دهد که این یک مقابله تک جانبه نیست بلکه الزامات و جهات مختلفی را در برمی‌گیرد.
این گیاه عاملی پارازیتی در صید و صیادی است که در آمریکا سالانه حدود صد میلیون دلار هزینه از بین بردن آن می شود. اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) پس از تخریب زیستگاه و شکار، گونه‌های مهاجم را سومین دلیل انقراض گونه‌ها در جهان عنوان می‌کند و در برخی از منابع از جمله در کتاب بوم شناسی مولکولی (جوانا فریلند؛ ترجمه ملکیان، ۱۳۹۱) گونه‌های مهاجم به عنوان دومین عامل انقراض گونه‌ها در جهان معرفی شده است. گونه مهاجم را با نام گونه مهاجم خارجی (invasive exotics) و گونه مهاجم غریبه (Invasive Alien Species ) نیز معرفی می‌کنند.
در سالیان اخیر، کم نیستند گونه‌هایی که به صورت عمدی یا غیر عمد به اکوسیستم‌های طبیعی ایران راه یافته‌اند. اگرچه نمی‌توان عنوان کرد که همه این گونه‌ها تبدیل به آفت شده‌اند و هیچ یک بهره‌ای برای انسان ندارند اما امروزه ثابت شده است که یکی از عوامل اصلی نابودی نیزارهای انبوه تالاب بین‌المللی هامون ورود ماهی آمور به عنوان یک گونه مهاجم به این تالاب بوده است اما ممکن است این گونه در مکان‌های دیگر یک گونه مهاجم نباشد. کپور کراس از دیگر گونه‌های مهاجم ایران است که به همراه کپورماهیان چینی وارد تالاب‌های ایران شده است و امروزه این گونه نیز یکی از تهدیدات جدی برای بقای کپورماهیان بومی در تالاب انزلی می‌دانند.
از مهمترین گیاهان آبزی مهاجم می‌توان آزولا را معرفی کرد که این گونه، از تهدیدات جدی برای حذف گیاهان آبزی بومی و نابودی تالاب بین المللی انزلی است. رشد بیش از اندازه آزولا در تالاب انزلی، سبب دخالت در استفاده از منابع آبی توسط انسان شده و تاثیر نامطلوبی بر کیفیت آب و مشکلات اکولوژیکی برای سایر گونه‌های گیاهی و جانوری تالاب ایجاد کرده است.
جامعه‌شناسان ریشه فقر و تروریسم در افریقا را نابودی بسیاری از منابع آبی و کاهش فرصت شغلی و کسب و کار در جامعه روستایی آن قاره به واسطه ورود سنبل آبی از آمریکا به آفریقا می‌دانند.
اگر چه سنبل آبی در مناطق گرمسیری مهمتر است و به افزایش دما و CO2 واکنش مثبت نشان می‌دهد، اما به عنوان یک علفهرز مهم از ژاپن و نیز کانال‌های آبیاری از کشور پرتغال و ده‌ها کشور اروپایی گزارش شده است، که این مناطق بطور نسبی سردتر هستند. بطور کلی این گیاه آبزی شرایط آفتابی را می‌پسندد و در آبهای شور قادر به تکثیر نیست. سنبل آبی از ایالات متحده، امریکای لاتین، سراسر قاره افریقا و اقیانوسیه، بخش‌هایی از اروپا (پرتغال، فرانسه، بلژیک، چک، مجارستان، هلند، رومانی، اسپانیا) و آسیا (چین، هند، مالزی، فیلیپین، بنگلادش) گزارش شده است، اما همواره مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری و معتدله در معرض تهدید بیشتری هستند.
هزینه مبارزه با سنبل‌آبی سالانه میلیاردها دلار برآورد شده و برخی سنبل آبی را علفهرز میلیون دلاری نام نهاده‌اند، زیرا‌که پرهزینه‌ترین علف هرز اکوسیستم‌های آبی دنیا است.
هزینه سالانه مبارزه با سنبل‌آبی در چین یک میلیارد یورو (۳۹۰۰ میلیارد تومان) گزارش شده است. دو کشور پرتغال و اسپانیا در یک رودخانه مشترک مرزی حدود ۱۵میلیون یورو (۵۸۵۰۰ میلیون تومان) برای پاکسازی سنبل آبی در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸هزینه کردند. هزینه مبارزه با سنبل‌آبی در کشور افریقایی مالی ۸۰ تا ۱۰۰ هزار دلار (۲۷۲ تا ۳۴۰ میلیون تومان) در سال و اوگاندا ۵-۳ میلیون دلار (۱۰.۲ تا ۱۷ میلیون تومان) گزارش شده است. در آمریکا در یکی از ایالت‌های دارای آلودگی شدید ۱۵ میلیون دلار (۵۱ میلیارد تومان) برای کنترل سنبل آبی هزینه شد و در سال ۲۰۰۵ هزینه کنترل علفهای هرز آبزی در این کشور حدود ۸۰۰ میلیون دلار (۲۷۲۰ میلیارد تومان) بود که بخش اعظم آن به سنبل‌آبی اختصاص داشت. خسارت سنبل آبی به اقتصاد افریقا سالانه ۱۰۰ میلیون دلار (۳۴۰ میلیارد تومان) گزارش شده است.
مهاجرت و آوارگی حدود یک میلیون نفر در کامرون که از راه ماهیگیری امرار معاش می‌کردند در اثر آلودگی منابع آبی به سنبل آبی و کاهش جمعیت ماهیان گزارش شده است.
اشغال حاشیه رودخانه‌ها، کاهش امکان ماهیگیری و نیز در اثر رشد شدید از میان بردن ماهیان موجود در منطقه، ممانعت از عبور و مرور، هدر دادن آب، بند آوردن آب و ایجاد سیل، ممانعت از کشتیرانی و توریسم، خسارت به تأسیسات الکتریکی نصب شده در این مکان‌ها، توسعه شرایط فعالیت حشرات موذی و …. همه بخشی از مشکلات ناشی از این علفهرز هستند. این علف هرز پناهگاه ناقلین بیماری‌های انسانی نیز می‌باشد.
سنبل آبی سبب کاهش کیفیت آب، مسدود شدن آبراهه‌ها، تغییر در چرخه عناصر غذایی و کاهش فعالیت‌های تفریحی در رودخانه‌ها و برکه‌ها یا استخرها می‌شود.
این علفهرز با سرعت زیاد و مخاطره‌آمیزی در حال گسترش در افریقا، گینه نو، سودان و بسیاری از دیگر مناطق دنیا است و همچنین در شبه قاره هند و جنوب شرق آسیا یک مشکل عمده در زیستگاه‌های آبی، تالاب‌ها، استخرهای پرورش ماهی، کانال‌های آب و … است. چهار میلیون هکتار از زیستگاه‌های آبی هند آلوده به سنبل آبی است. بطور کلی زیستگاه سنبل آبی آبهای تازه، رودخانه‌ها، کانال‌ها و مخازن ذخیره آب است و با جریان آب و باد به آبهای عمیق‌تر انتقال می‌یابد.
در مناطقی که مزارع شالیزاری دارای عمق بیشتری هستند، خسارت این علفهرز به برنج تشدید می‌شود و در مناطق پرباران و گرم جنوب شرق آسیا این علف هرز در شالیزارها نیز موجب خسارت شده است و اراضی مرطوب مناسب تکمیل چرخه زندگی این علفهرز هستند. در سودان میزان پراکنش سنبل آبی تا دو و نیم کیلومتر در روز از طریق رود نیل گزارش شده است.
مدیریت زود‌هنگام گیاهان هرز دارای ریسک بالایی مانند سنبل آبی، به‌منظور اجتناب از استقرار آنها به همراه ریشه‌کنی و کنترل آنها در یک سطح قابل قبول، می‌تواند مانع از اثرات منفی آنها بر اکولوژی، اقتصاد و سلامتی مردمان منطقه گردد.
علف هرز سنبل آبی از موطن اصلی خود برزیل جهت شرکت در نمایشگاه گل و گیاه در سال ۱۸۸۴ وارد منطقه نیواورلئان امریکا شد و تا سال ۱۸۹۶ یعنی پس از گذشت حدود ۱۳سال سراسر رودخانه فلوریدا را پوشاند و با انسداد آبراهه‌ها و خطوط کشتیرانی به یک مشکل جدی در آن منطقه تبدیل شد. به دلیل وجود جذابیت و زیبایی سنبل آبی، این علفهرز در طول ۱۵ سال اول ورود یعنی تا پایان قرن نوزده در سراسر امریکا گسترش پیدا کرد و از اوایل قرن بعدی گزارشات رسمی در خصوص اثرات سوء آن و بند آوردن آبراهه‌ها و تداخل در کشتیرانی و … منتشر شد. در سال ۱۸۹۹ کنگره امریکا لایحه حفاظت از رودخانه‌ها و لنگرگاه‌ها را تصویب کرد که این مصوبه مهندسین بخش غیر‌نظامی ارتش امریکا موظف به توسعه برنامه‌ای به منظور ریشه‌کنی سنبل آبی در مسیرهای ناوبری فلوریدا، لوئیزیانا و دیگر ایالت‌های ساحلی شدند.
در اوایل سال ۱۹۰۰میلادی کنگره امریکا با تصویب لایحه‌ای، قانون کنترل علفهای هرز آبزی در فلوریدا و چندین ایالت جنوبی توسط دولت را تصویب کرد و قایق‌های خاصی برای همین منظور و کنترل مکانیکی این علفهرز در سال ۱۹۰۱ ساخته شد. این مصوبه، نقطه آغارین کمک دولت به مدیریت گیاهان هرز آبزی در تاریخ بشر است. بدلیل گسترش علف هرز، کنگره در سال ۱۹۰۲ قانون نابودی کامل علف هرز سنبل آبی به هر وسیله ممکن به تصویب رساند. در نوامبر ۱۹۰۲ استفاده از ترکیبات آرسنیکی یا نوعی نمک برای کنترل علفهرز شروع شد و این نقطه آغاز استفاده از علف‌‌کش‌ها در اکوسیستم‌های آبی است.
یک الحاقیه دیگر این مصوبه در سال ۱۹۵۹ اختیارات در این خصوص را برای هشت ایالت ساحلی در جنوب افزایش داده و آن را شامل دیگر علفهای هرز آبزی نیز کرد. در سال ۱۹۶۷ اختیارات بخش خدمات غیر نظامی ارتش امریکا در بخش حراست از مسیرهای ناوبری آبی نظامی به وظیفه ملی بدل گردید و وظیفه حراست از تمام مکان‌های آبی به ارتش واگذار شد.
از حدود یک صد سال پیش قانون ریشه‌کنی سنبل آبی در برخی ایالت‌های امریکا در حال اجرا است و در این مدت نه سنبل آبی ریشه‌کن شده است و نه دولت دست از مبارزه برداشته است، اما سطح گسترش علف هرز به شدت کاهش و کنترل شده است.
دولت کلینتون در سال ۱۹۹۹ طی فرمانی یا اختصاص ۲۸ میلیون دلار (۹۵.۲ میلیارد تومان) شورای مشورتی گیاهان مهاجم را تأسیس نمود و مطابق ارزیابی این شورا تنها مصرف چند میلیون دلار در این شورا جهت پیشگیری از ورود گونه‌های مهاجم، از اتلاف میلیاردها دلار ثروت ملی در بخش‌های جنگل و منابع طبیعی و … در دراز مدت جلوگیری خواهد کرد.
سنبل آبی در سال ۱۳۹۰ برای اولین بار در تالاب شهری عینک رشت مشاهده و تاکنون تنها یک گزارش پژوهشی از آن منتشر شده است. بررسی‌های اولیه مناطق آلوده در تالاب شهری عینک و تالاب انزلی نشان می‌دهد که اقلیم شمال کشور و زیستگاه‌های آبی این منطقه دارای شرایط مطلوبی برای استقرار و تهاجم سنبل آبی هستند. علی‌رغم زمستان‌های سرد و یخبندان سال‌های اخیر در گیلان، افزایش قابل توجه سطح آلودگی از ۱۰ به حدود ۱۰۰۰ هکتار بیانگر خطرناک بودن وضعیت و وجود شرایط بسیار ایده‌آل برای طغیان این علف هرز در شمال کشور است (اطلاعات منتشر نشده)
بعلاوه در مدت کوتاه ورود سنبل آبی به زیستگاه‌های آبی، آن سبب نابودی گیاهان بومی اکوسیستم‌های آبی همانند نی و لویی شده است. این دو گونه علف هرز به‌‌دلیل ارتفاع زیاد (تا بیش از دو متر) و رشد زود هنگام دارای غالبیت در زیستگاه‌های آبی هستند، اما در تداخل با سنبل آبی کاملا حذف شده‌اند. بعلاوه شواهد نشان می‌دهد که سنبل آبی سبب نابودی کامل ماهی، لاک‌پشت، قورباغه، مار و تمام جاندارانی شده است که قبلا به وفور در تالاب شهری عینک مشاهده می‌شدند. اجرای پروژه لایروبی تالاب شهری عینک در سال ۱۳۹۰ توسط سازمان آب تنها حدود شش ماه آن آببندان را عاری از علف هرز کرد و رشد انفجاری مجدد سنبل آبی و پوشش کامل آن تالاب دوباره اتفاق افتاد.
از سال ۱۳۹۴ که سنبل آبی در تالاب انزلی مشاهده شد، نگرانی‌ها افزایش یافت و عملیات پاکسازی ۳۲۰ هکتار از مناطق آلوده در تالاب انزلی توسط اداره کل حفاظت محیط‌زیست، آب‌بندان‌داران، محیط‌بانان، تشکل‌های اجتماعی محیطزیستی و مردم محلی فرصتی را ایجاد کرد که اذهان مدیران بر روی مهاجم بودن سنبل آبی افزایش یابد و اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان گیلان برای پاکسازی آن یک عدد دستگاه برداشت سنبل آبی وارد کرد.
عملیات جمع‌آوری سنبل آبی در عینک از اسفندماه ۱۳۹۴ از سوی سرزمین ایده آل ما و شهرداری منطقه ۴ رشت اجرایی شد، بدلیل بحرانی بودن و فوریت این مساله، سبزکاران وارد فاز جمع آوری شد و با هم پیمانی سبزکاران، سرزمین ایده آل ما و شهرداری منطقه ۴ رشت، عملیات جدی اجرایی با هدف جلب مشارکت ارگان‌های استان در پاکسازی تالاب از فروردین ۱۳۹۵ کلید خورد.
با توجه به عضویت سبزکاران در کمیته ملی کنوانسیون رامسر (کنوانسیون حفاظت از تالاب ها)، اولین جلسه سال جدید کمیته ملی در ۲۵ و ۲۶ فروردین در شهر بندرانزلی تشکیل شد و با بازدیدی که نمایندگان کمیته ملی از این تالاب داشتند، قول حمایت دادند و نسیم طواف‌زاده بعنوان مسئول گروه مبارزه با علفهای هرز انتخاب شد که پس از بررسی سنبل آبی بعنوان اولین مورد در دستور کار گروه قرار گرفت.
پس از تدوین برنامه عمل، اولین قدم جمع‌آوری مشارکتی در ۲۷ فروردین به همت سبزکاران، سرزمین ایده آل ما و شهرداری منطقه ۴ رشت، با حضور رفتگران طبیعت گیلان، دوستداران محیط زیست سیاهکل، هیات دوچرخه سواری کشور و هیات قایقرانی کشور و … برگزار شد.
با حضور آقای امیر مرادی مدیرکل اسبق پدافند غیرعامل استانداری گیلان در ۸ اردیبهشت ماه همان سال به دفتر سبزکاران و ارایه گزارشها و تحقیقات به عمل آمده، سنبل آبی در دستورکار قرارگاه زیستی استان گیلان قرار گرفت.
برای سرعت بخشیدن به عمل در سطح ملی در تاریخ ۱ تیرماه گزارش سنبل آبی را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارایه داده شد که ستادی برای پی‌گیری مبارزه با سنبل آبی در سطح ملی با فوریت زیاد شکل گرفت.
جلسه‌ای در ۸ تیرماه در فرماندهی سپاه قدس رشت برگزار شد که پس از بحث و بررسی و استماع نظرات دانشگاه گیلان، شهرداری رشت، جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای و مدیرعامل سبزکاران، سنبل آبی بعنوان یک تهدید زیستی پدافندغیرعامل مصوب شد و پس از آن جلسه شورای پدافند غیرعامل استان در ۲۱ تیرماه با ریاست استاندار وقت شکل گرفت که پس از ارایه گزارش سنبل آبی، مبارزه با سنبل آبی بعنوان اولین تهدید پدافند غیرعامل محیطزیستی استان در دستور کار کمیته احیای تالاب انزلی با ریاست معاون عمرانی استاندار قرار گرفت.
و در نهایت بر اساس دستور استاندار و پس از نهاییسازی برنامه عمل در جلسه ۲ مرداد ستاد جمع‌آوری سنبل آبی، فاز اجرایی آن با مانور هماهنگی در ۳ مرداد آغاز و برنامه جامع از ۴ مرداد تا ۲۸ مرداد (۲۱ روز کاری) با مشارکت ۲۴ سازمان دولتی و غیردولتی و بخش خصوصی در ۴۵ زیرمجموعه اجرایی شد که ۳۶۳۰ نفر ۸۲۰۰ تن سنبل آبی را از تالاب عینک جمع‌آوری نمودند و از آن زمان تا کنون تالاب عینک مورد پایش قرار می‌گیرد و پاک است.
از همان زمان بخش‌های مختلفی از شهرها و رودخانه‌های استان گیلان آلوده است از جمله رودخانه لنگرود و کانال آب چمخاله، تالاب انزلی، آببندان ملاسرای شفت بود.
امروز که این گزارش نوشته می‌شود بخش زیادی از تالاب انزلی بخصوص در نواحی جنوبی آن در منطقه ماه‌روزه، رودخانه مرغک و … آلوده است و نگرانی‌های زیادی برای بحران در تالاب انزلی که زندگی بخش زیادی از جامعه گیلان بدان وابسته است را بدنبال داشته، مبارزه با سنبل آبی در رودخانه لنگرود توسط سازمان بحران استانداری گیلان در حال اجراست و هنوز ابهام‌های زیادی در مدیریت سنبل آبی و وظیفه مبارزه با آن وجود دارد.
بنظر می‌رسد که اکنون نیاز به سرعت عمل، ممارست و هماهنگی بسیاری نیاز است و می‌بایست در چند بخش مقابله با سنبل آبی در دستور کار قرار گیرد:
ظرفیت سازی
۱ تصویب برنامه جامع مبارزه با سنبل آبی در بالاترین سطح اجرایی
۲ تدوین و تصویب برنامه اقدام مقابله با ورود گونه های غیربومی
۳ تشکیل ستادهای استانی مبارزه با سنبل آبی
آگاهی رسانی
۱ پوسترهای آموزشی
۲ آموزش معلمان علوم و جغرافیا برای آموزش به دانش‌آموزان
۳ برنامه‌های رادیویی/تلوزیونی/رسانه‌ای
