حکایت مادربزرگ نیکوکار تالشی و اولین مدرسه کاغذها
عمر فرح نسا انجو به اتمام خانه‌اش قد نداد
خبری از ابتدای هفته دست به دست می‌شود که نشان می‌دهد پیرزن نیکوکار تالشی شنبه یکم آبان در سن هشتاد و دو سالگی جان به جان آفرین تسلیم کرده است.
فرح نسا (فرانسا) انجو سالها در روستای میناچال بخش کرگانرود تالش که در دل جنگل با فاصله ۱۵ کیلومتری از جاده تالش به آستارا درون سیاه چادر عشایری زندگی می‌کرد. وی در سال ۱۳۹۶ قطعه زمین هزار متری را برای ساخت نخستین مدرسه در تاریخ روستا به اداره آموزش و پرورش تالش هدیه کرد تا دبستان پروین اعتصامی به عنوان نخستین مدرسه کاغذها در ایران ساخته شود. می‌توان گفت این زمین نیمی از دارایی وی بوده و پس از آن به مادربزرگ مهربان معروف شده است.
فرماندار وقت تالش وعده داده بود که خانه ای برای فرح نسا انجو ساخته می‌شود و این کار از زمانی که وی در دفتر روستایی و عشایری استانداری گیلان بوده شروع شده است. سید عیسی مهدوی بیش از ۳ سال فرماندار تالش بوده و زمانی که این پست را در ابتدای نیمه دوم امسال تحویل داد بنای خانه ای که قرار بود بسازند نیمه کاره رها شده بود.
مادربزرگ نیکوکار در وضعیتی نامطلوب زندگی می‌کرد و باد، باران و برف او را آزار می‌داد و تنها راه درآمدش هم از ۲ راس گاو محلی، تعدادی مرغ و خروس و درخت گردوی کنار سیاه چادرش بود. وی ضمن گلایه دلیل زندگی در چنین شرایطی را فقر و ناچاری اعلام کرد.
کاری که او کرده علاوه بر جنبه معنوی، برای کمک به دانش آموزان عشایری منطقه بسیار موثر بوده است. یکی از اهالی روستا در این باره می‌گوید: دانش آموزان مقطع ابتدایی روستا روزانه ۵ کیلومتر را می پیمودند تا به مدرسه فضیلت روستای مظلم کم برسند که در هوای سرد، باران، برف و پوشش جنگلی خطراتی را ایجاد می‌کرد. مردم روستا بارها تقاضای ساخت واحد آموزشی را مطرح کرده بودند که مسوولان اعلام کردند اداره آموزش و پرورش پولی برای خرید زمین ندارد و تنها از طریق واگذاری زمینهای ملی و اشخاص می‌توانند برای ساخت و ساز اقدام کنند. مرز میان جنگل و زمینهای اشخاص این منطقه قابل جابجایی نیست و هر شخص بومی تنها چند هزار متر زمین برای دامپروری و کشاورزی دارد که بیشتر آنها شیب دار هستند و کمتر زمین صافی را می‌توان برای ساخت و ساز یافت. مرحومه انجو هم زمین صاف خود در کنار جاده خاکی روستا را بخشیده بود.
مدرسه کاغذها؟
رییس اداره آموزش و پرورش تالش درباره شیوه اجرای طرح در منطقه می‌گوید: جمع آوری کاغذهای باطله و فروش آنها در سال ۱۳۹۶ توسط شورای آموزش و پرورش تصویب شده و اداره های دولتی، دانش آموزان و مردم کاغذهای بدون استفاده را در اختیار این اداره قرار می‌دهند که پول مقادیر فروخته شده این طرح در اختیار انجمن خیرین مدرسه ساز قرار می‌گیرد. ابتدا هدف تجهیز مدراس محروم عشایری بوده اما با استقبال مردمی مبلغ فروش کاغذ به ۶۰ میلیون تومان رسید. این مبلغ هزینه ساخت یک واحد کوچک آموزشی را تامین می‌کرد و با تقاضای مردم میناچال برای ساخت یک مدرسه همزمان شده بود که با اهدای زمین توسط مرحومه فرح نسا انجو قابل اجرا شد.
ساخت ۳ مدرسه کاغذی
سید مرتضی مختاری با بیان ساخت ۳ واحد آموزشی کوچک به صورتی مشارکت خیرین با اداره کل تجهیز و نوسازی مدارس استان گیلان تصریح می‌کند: اداره کل نوسازی به دلیل فرسودگی مدرسه فصیلت روستای مظلم کم در نزدیکی همین روستا اعتباری ۶۰ میلیونی را برای مدرسه کاغذها در نظر گرفت که در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ کلنگ هر ۲ طرح بر زمین خورد که ۱۵ مهر ۱۳۹۸ هر کدام با مساحت ۳۳ متر مربع به صورت تک کلاسه و دفتر افتتاح شد تا نخستین مدارس کاغذی کشور لقب بگیرند که در منطقه کوهستانی بخش کرگانرود تالش ساخته شده و نیاز ۱۲ دانش آموز را به فضای آموزشی تامین کنند.
وی افزود: سومین واحد آموزشی مدرسه کاغذها نیز ۱۰ آبان امسال در روستای دولبین بخش مرکزی به صورت دو کلاسه و دفتر با مساحت ۶۰ متر مربع افتتاح شد و ۲۱ دانش آموز از آن استفاده می‌کنند و کاغذ مورد نیاز برای ساخت چهارمین واحد نیز جمع آوری شده است.
طبق گفته های مختاری تالش ۳۸۰ مدرسه دارد که ۵۰ واحد متوسط و بزرگ نیازمند بازسازی است که استفاده از ضایعات می‌تواند قسمتی از این هزینه ها را تامین کند.
مدرسه کاغذها از کجا شروع شد؟
عنوان مدرسه کاغذها سال ۱۳۹۳ برای نخستین بار در نیشابور مطرح شده بود و سال ۱۳۹۶ در حالی به بهره برداری رسید که از همه ضایعات قابل بازیافت برای تامین هزینه تنها بخش کوچکی از آن استفاده شده و دیگر دنبال نشد. اما همین طرح در تالش فقط با تکیه بر جمع آوری کاغذ از پژوهش سرای دکتر حسابی آموزش و پرورش آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
احمد کاظم لو آغازگر طرح می‌گوید: کاغذ سلطان زباله ها محسوب می‌شود و قیمت بالاتری نسبت به انواع دیگر پسماند دارد. جمع آوری کاغذ علاوه بر مشارکت در نیکوکاری از یک سو ارزش اقتصادی ضایعات را نشان می‌دهد و از سوی دیگر اثر زیست محیطی نیز دارد و به مصرف کمتر کاغذ، قطع درخت و بازگشت ضایعات به چرخه کمک می‌کند. اکنون که ارزش اقتصادی این کار مشخص شده تعدادی از خریداران ضایعات، کاغذ نیز خریداری می‌کنند.
