راهی برای برون رفت از بودجه های کلان روگذرهای بتنی

بررسی پل‌های روگذر جدیدالاحداث در رشت نشان می‌دهد که این پروژه‌ها احتمالا در حل معضل ترافیک ناکارآمد خواهند بود و عملاً تنها به انتقال سریع‌تر خودروها به نقاط پرترافیک دیگر منجر خواهند شد.

این‌گونه پروژه‌های شهری زمانی می‌توانند مؤثر واقع شوند که بر اساس مطالعات دقیق، طراحی اصولی و اجرای کارشناسی‌شده شکل گیرند. به عنوان نمونه روگذر شهید باهنر، اگر طول بیشتری داشت یا به‌گونه‌ای طراحی می‌شد که خودروها بدون نیاز به عبور از میدان گیل مستقیماً وارد جاده تهران شوند، احتمالاً تأثیر بهتری بر کاهش ترافیک منطقه می‌گذاشت.

این مسئله محدود به این پل نیست. نمونه‌های دیگری همچون خط بی‌آرتی رشت نیز گویای این واقعیت بود که در نبود پیوست‌های فنی و تحلیل‌های کارشناسی دقیق، این پروژه‌ها به اهداف تعیین‌شده نمی‌رسند. در واقع، معیار موفقیت یک پروژه عمرانی در شهر، کاهش ملموس بار ترافیکی و بهبود کیفیت زندگی شهروندان است؛ اتفاقی که در بسیاری از این پروژه‌ها رخ نمی‌دهد.

هر پروژه عمرانی برای آن‌که مفید و اثربخش باشد،باید چند ویژگی اساسی را دارا باشد. نخست آن‌که کاهش واقعی بار ترافیکی را به همراه داشته باشد. بنابراین پروژه‌ای که گره‌های ترافیکی را باز نکند یا صرفاً آن‌ها را به نقطه دیگری منتقل کند، نمی‌تواند موفق قلمداد شود. به‌عنوان نمونه، طراحی روگذر شهید باهنر به‌صورت غیرهمسطح می‌توانست تأثیر بهتری در کاهش ترافیک داشته باشد.

دومین ویژگی، سهولت و رفاه برای شهروندان است؛ پروژه باید به‌گونه‌ای اجرا شود که مردم به‌وضوح تأثیر مثبت آن را در زندگی روزمره خود احساس کنند، چراکه در غیر این صورت، هزینه‌های کلان آن توجیه‌پذیر نخواهد بود. در نهایت بهره‌گیری از نظرات کارشناسان و انجام نیازسنجی دقیق از جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا در صورت نادیده گرفتن این مراحل، پروژه‌ها به ساخت‌وسازهایی پرهزینه و کم‌اثر تبدیل خواهند شد.

راه‌حل‌های ترافیک شهری را می‌توان به دو دسته‌ی اصلی تقسیم کرد: راه‌حل‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری. راه‌حل‌های سخت‌افزاری شامل ساخت پل‌ها، تقاطع‌های غیرهمسطح و جاده‌های جدید است که البته نیازمند منابع مالی فراوان و فضای کافی در شهر هستند. در مقابل، راه‌حل‌های نرم‌افزاری بر استفاده از فناوری‌های نوین، مانند نرم‌افزارهای مسیریاب، تمرکز دارند.

در شهرهایی همچون تهران، این ابزارها با هدایت ترافیک به مسیرهای متنوع‌تر، به مدیریت بهتر ترافیک کمک کرده‌اند. در شهر رشت نیز همکاری شهرداری با این نرم‌افزارها می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی داشته باشد، اما تاکنون چنین همکاری‌ای شکل نگرفته است.

در نهایت، یکی از مهم‌ترین نکات در اجرای پروژه‌های شهری، شفافیت و پاسخگویی است. هر پروژه باید به گونه‌ای طراحی و اجرا شود که نتایج آن قابل اندازه‌گیری باشد. آیا بار ترافیکی کاهش یافته است؟ آیا رضایت شهروندان افزایش پیدا کرده است؟ این‌ها سؤالاتی هستند که باید پیش از اجرای هر پروژه پاسخ داده شوند.

به نظر می‌رسد؛ آنچه امروز در پروژه‌های عمرانی رشت شاهد آن هستیم، بیش از آن‌که احداث این روگذرها بر اساس نیازهای واقعی شهر و شهروندان باشد، متأثر از تصمیم‌گیری‌های محدود، ناکافی و شاید براساس نیازهای داخلی شهرداری باشد. برای اصلاح این روند، نگاه جامع‌تر و بهره‌گیری از نظرات کارشناسان ضروری و البته احساس مسئولیت نهادهای ذیربط نیز حیاتی به نظر می‌رسد.