مصوبه‌ی مجلس؛ توسعه‌ی کاربری یا تغییر توسعه؟
موافقان و مخالفان لایحه توسعه منطقه آزاد انزلی
نمایندگان مجلس شورای اسلامی امروز با اصلاحات «لایحه توسعه مناطق آزاد تجاری – صنعتی انزلی» با ۱۶۸ رأی موافق، ۱۶ رأی مخالف و ۱۵ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۸ نماینده حاضر در جلسه موافقت کردند.
بر این اساس بعد از رفع ایرادات زیست محیطی و جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی مورد نظر شورای نگهبان و با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی، فرودگاه رشت، شهرک صنعتی سپیدرود، شهرک صنعتی خمیران انزلی، شهرک صنعتی ضیابر صومعه سرا و ۲۳ روستا به منطقه آزاد انزلی الحاق می‌شوند و مساحت منطقه آزاد انزلی از ۸۰۰۰ هکتار به بیش از ۱۰ هزار هکتار می‌رسد.
طی دوسال گذشته بعد از طرح الحاق دو هزار هکتار از اراضی کشاورزی منطقه و چند شهرک صنعتی در رشت و صومعه سرا به منظور افزایش و توسعه محدوده منطقه آزاد انزلی و رد آن توسط شورای نگهبان، مباحث مختلفی در میان موافقان و مخالفان این طرح در استان شکل گرفت. موافقان؛ الحاق مناطق جدید و توسعه اراضی منطقه آزاد انزلی را فرصتی مناسب در توسعه استان، تثبیت جایگاه منطقه آزاد انزلی در میان مناطق آزاد کشور و تعیین معافیتهای مالیاتی برای تولید کنندگان و صادرکنندگان دانستند و مخالفان؛ آن را غیرقانونی و در تضاد با رأی دیوان عدالت اداری و دست درازی به املاک کشاورزان با هدف تغییر کاربری به نام رونق تولید و در تضاد با منافع شهرستان انزلی از نام منطقه آزاد عنوان کردند.
با این وجود پس از دوسال در حالی دو هزار هکتار اراضی جدید از جمله چند شهرک صنعتی به محدوده منطقه آزاد انزلی با تصویب مجلس شورای اسلامی اضافه شد که نامی از بندر آستارا به عنوان منطقه آزاد جدید استان در این میان نیست. بندر آستارا از مهمترین بنادر شمال کشور و با برخورداری از منطقه ویژه اقتصادی و مرزهای ریلی و آبی یکی از مستعدترین مناطق اقتصادی کشور است که در صورت تبدیل به منطقه آزاد، بستر و افق‌های جدیدی را در تجارت خارجی کشور بازگشایی می‌کند. این درحالیست که چگونگی انتخاب شهرکهای صنعتی از جمله کیشستان و خمیران با کمترین ارزش افزوده اقتصادی و تولید در الحاق به منطقه آزاد انزلی روشن نیست.
احجاف در حق بندر آستارا
«غلامرضا مرحبا» نماینده آستارا در مجلس شورای اسلامی در همین رابطه به مرور گفت: از ۶ سال گذشته ایجاد منطقه آزاد آستارا در مجلس دهم مطرح شده بود اما به دلایل مختلف و این موضوع که آستارا منطقه ویژه اقتصادی است از ارایه طرح تبدیل بندر آستارا به منطقه آزاد جلوگیری به عمل آمد و حتی از دستور کار مجلس خارج شد.
مرحبا با تأکید به اینکه بندر آستارا با برخورداری از مرزهای ریلی آبی و زمینی، پهلوگیری کشتیهای رو رو در بندر و گمرک فعال یکی از مستعدترین مناطق کشور برای تبدیل شدن به منطقه آزاد است، افزود: مجلسیان با خارج کردن این طرح از دستور، در حق مردم گیلان و حتی کشور احجاف کردند و در آینده اثرات منفی آن را در توسعه استان شاهد خواهیم بود.
سرمایه گذاری و رونق تولید در شهرکهای صنعتی
در سوی دیگر«محمد کاظم دلخوش اباتری» نماینده مردم صومعه سرا در مجلس شورای اسلامی به مرور گفت: الحاق این مناطق به منظور استفاده از ظرفیتهای آنها برای پشتیبانی از منطقه آزاد انزلی به تصویب نمایندگان مجلس رسید.
دلخوش با اشاره به عدم تصویب این طرح در دوره‌های گذشته به دلیل نامشخص بودن نقشه آن برای سرمایه گذاران و مجلس افزود: در مجلس دهم مقرر شد بخشی از این مناطق به منطقه آزاد انزلی اضافه شود به شرط اینکه توسعه‌ای نداشته باشند بخصوص در بخش تغییر کاربری اراضی کشاورزی. از این رو بعد از رفع ایرادات شورای نگهبان درباره موانع زیست محیطی و تغییر کاربریها، بار دیگر این طرح توسط کارشناسان دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد کارشناسی قرار گرفت و در نهایت امروز به تصویب رسید.
مناطق آزاد در راستای سرمایه گذاری و رونق تولید ایجاد شده‌اند و به دلیل برخورداری شهرکهای صنعتی فوق از مزایای تولید مقررشد به منطقه آزاد انزلی الحاق شوند تا بستر برای ورود سرمایه گذار به آنها فراهم شود. این شهرکها ظرفیت خوبی برای اشتغالزایی و مبادلات اقتصادی استان هستند
نماینده صومعه سرا با تأکید به اینکه فرودگاه یکی از ملزومات مناطق آزاد است اضافه کرد: چون در محدوده منطقه آزاد انزلی ظرفیت احداث فرودگاه وجود نداشت، فرودگاه سردار جنگل به این محدوده اضافه شد.
وی در پاسخ به سوال مرور در خصوص مزایای الحاق شهرکهای صنعتی رشت، ضیابر و خمیران انزلی اظهار کرد: مناطق آزاد در راستای سرمایه گذاری و رونق تولید ایجاد شده‌اند و به دلیل برخورداری شهرکهای صنعتی فوق از مزایای تولید مقررشد به منطقه آزاد انزلی الحاق شوند تا بستر برای ورود سرمایه گذار به آنها فراهم شود. این شهرکها ظرفیت خوبی برای اشتغالزایی و مبادلات اقتصادی استان هستند.
محمد کاظم دلخوش با بیان اینکه این مناطق در راستای رفع موانع زیست محیطی و تغییر کاربری برخی اراضی محدوده منطقه آزاد که دچار مشکل بودند به منطقه اضافه شدند افزود: با این کار ایرادات شورای نگهبان نیز رفع شد.
دلخوش همچنین تأکید کرد: امروز آخرین فرصت برای اضافه شدن محدوده‌های جدید به منطقه آزاد انزلی بود. امیدواریم مزیتهای این الحاق برای مردم و منطقه آزاد انزلی در آینده مثبت باشد.
نماینده صومعه سرا همچنین در پاسخ به دلیل عدم تصویب بندر آستارا بعنوان منطقه آزاد جدید استان افزود: در حال حاضر بندر آستارا منطقه ویژه اقتصادی استان است و نمی‌تواند همزمان منطقه آزاد جدید شناخته شود. تفاوت ایجاد منطقه ویژه با منطقه آزاد در اینست که هم دولت و هم بخش خصوصی می‌تواند به آن ورود کند هر چند یک سری مزایای کمتری نسبت به منطقه آزاد دارد. با این وجود بحث ایجاد منطقه آزاد آستارا اصلا در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار نداشت و امروز فقط بحث توسعه و گسترش منطقه آزاد انزلی در دستور کار بود.
توسعه منطقه آزاد انزلی امکانپذیر نیست
با این حال به نظر می‌رسد نماینده‌ی انزلی چندان با این طرح موافق نباشد. دکتر «احمد دنیامالی» نماینده انزلی در مجلس شورای اسلامی در این رابطه عنوان کرد: با ایرادات اساسی توسعه منطقه آزاد انزلی امکان پذیر نیست.
نماینده شهرستان بندرانزلی درباره طرح مصوب شده افزایش مناطق لکه‌ایی به منطقه آزاد انزلی گفت: این طرح ایرادات اساسی داشته و با بندهای مهم اصول ابلاغی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب مغایرت و مشکلات ساختاری دارد.
نماینده شهرستان بندرانزلی درباره طرح مصوب شده امروز مجلس درباره افزایش مناطقی از رشت و صومعه سرا، خمیران و فرودگاه رشت گفت: این طرح از اوایل دهه ۹۰ در مجلس و کمیسیون اقتصادی مطرح بود و در خرداد ۹۹ توسط کمیسیون اقتصادی به صحن مجلس آورده شد و در آن زمان هم رای آورد، ولی به دلیل ایرادات اساسی در شورای نگهبان رد شد و مجددا به کمیسیون اقتصادی برای رفع نقایص برگشت خورد.
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی یکی از ایرادات این طرح را اسم منطقه آزاد بود که با پافشاری نماینده و درخواست به حق مردم انزلی عوض نشد گفت: این طرح قابلیت اجرایی ندارد چون این مناطق منفصل از منطقه آزاد انزلی هستند و گمرک نمی‌تواند نظارت لازم را در زمینه ورودی و خروجی کالا به این مناطق داشته باشد و مصداق بارز کوچک سازی جیب دولت و برخلاف اصول اقتصاد مقاومتی و فرمایشات مقام معظم رهبری است.
چرا باید روستاهای اطراف که همه زمینهای آنها کشاورزی و زراعی است را به منطقه آزاد متصل کنیم، چگونه می‌توانیم زمینهای کشاورزی را جزو منطقه به حساب بیاوریم که هیچ کار صنعتی و تولیدی نمی‌توانیم در آن انجام دهیم، آیا این مناطق اضافه شده صرفا برای خرید و فروش و تغییر کاربری زمینهای کشاورزی نیست؟ آیا این طرح صرفا پاسخی به نیازهای خریداران و فروشندگان زمین‌ها که برخی از آنان نزدیکان چهره‌های سیاسی و اسپانسرهای انتخاباتی برخی افراد هستند نیست
نماینده شهرستان بندرانزلی درباره سایر ایرادات این طرح تاکید کرد؛ وقتی ما می‌توانیم فرودگاه را به منطقه آزاد وصل کنیم که فرودگاه در داخل منطقه آزاد باشد که این امر در باب فرودگاه سردار جنگل صدق نمی‌کند، ما در شرایط فعلی نمی‌توانیم بار اضافی روی شانه دولت بگذاریم، چطور می‌توانیم مناطق صنعتی رشت و صومعه سرا و خمیران را با آن حجم هکتاری محصور کنیم و به آنها معافیت مالیاتی دهیم؟
دکتر احمد دنیامالی درباره سایر مناطق اضافه شده به این طرح که روستاهای اطراف منطقه آزاد فعلی هستند گفت: چرا باید روستاهای اطراف که همه زمینهای آنها کشاورزی و زراعی است را به منطقه آزاد متصل کنیم، چگونه می‌توانیم زمینهای کشاورزی را جزو منطقه به حساب بیاوریم که هیچ کار صنعتی و تولیدی نمی‌توانیم در آن انجام دهیم، آیا این مناطق اضافه شده صرفا برای خرید و فروش و تغییر کاربری زمینهای کشاورزی نیست؟ آیا این طرح صرفا پاسخی به نیازهای خریداران و فروشندگان زمین‌ها که برخی از آنان نزدیکان چهره‌های سیاسی و اسپانسرهای انتخاباتی برخی افراد هستند نیست ؟
لازم به ذکر است؛ سرخشکی، جفرود بالا، پیرعلیده، حاجی بکنده، طالش محله، فشتکه اول، فشتکه دوم، چپرپرد زمان، امیر بکنده، باغ امیرکنده، امین آباد، بلسکله امام جمعه بالا، بلسکله امام جمعه پایین، چاپارخانه، چپرپرد پایین، چوکده، چونچنان، خشک اسطلخ، زیبا کنار، فتاتو. کویشاه، گورابجیر صحراء، ولی آباد روستاهای الحاق شده به منطقه آزاد انزلی هستند که پیش ازاین تا سال ۱۳۹۸ جز منطقه آزاد انزلی بودند که طی شکایتی از آن جدا و اکنون با تصویب مجلس مجددا به آن الحاق شده‌اند.