پایان دوران مدارس کانکسی عشایر
کمبود امکانات و تجهیزات آموزشی چالش مدارس عشایری و روستایی گیلان
در حالی سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ در گیلان آغاز می‌شود که قریب ۳۸۲ هزار دانش آموز گیلانی بعد از دو سال دوری فیزیکی از محیط‌های آموزشی، بار دیگر نشستن بروی نیمکتهای مدرسه را از ابتدای مهر تجربه می‌کنند.
دراین میان یکی از چالش‌های همیشگی نظام تعلیم و تربیت در کشور با آغاز سال تحصیلی، فضای فیزیکی مدارس است؛ هنوز بسیاری از مناطق شهری و روستایی گیلان با کمبود فضای آموزشی مواجه‌اند و درحالیکه متوسط سرانه فضاهای آموزشی برای هر دانش آموز در کشور ۵.۱۷ متر مربع و سرانه دانش آموزی استاندارد ۸.۳۹ مترمربع است، این میانگین در گیلان ۴.۸۵ متر مربع است.
این درحالیست که محرومیت دانش آموزان مناطق روستایی و عشایری از امکانات و فضاهای آموزشی مناسب در سایه فقدان عدالت آموزشی همواره نقطه سیاهی در عملکرد آموزش و پرورش بوده است. عدم برخورداری از معلمین با سابقه و با تجربه، فضای آموزشی نامناسب و کمبود امکانات سخت افزاری کلاس درس، نبود وسایل گرمایشی ایمن، عدم دسترسی به فضای مجازی و محتوای آموزشی همسان با دانش آموزان شهری از مهمترین مشکلات دانش آموزان این مناطق در استان است.
در مجموع امسال بالغ بر ۱۹۴ هزار دانش آموز گیلانی در مقطع ابتدایی در مدارس شهری روستایی و عشایری بر سر کلاس درس حاضر می‌شوند که این تعداد شامل ۶۰ درصد از کل جمعیت دانش آموزی گیلان است.
در این میان ۲هزار دانش آموز عشایری گیلان که بیشترین صدمه از شیوع کرونا و رنج محرومیت از آموزشهای فضای مجازی طی دوسال گذشته متوجه آنان بود در ۱۷۹ مدرسه ابتدایی و متوسطه برای تحصیل مهیا می شوند.
مشقتهای تحصیل در کلاسهای کانکسی عشایری
«محمد- ر» که دو سال پیش تحت عنوان سرباز معلم در یکی از همین مدارس کانکسی در ارتفاعات شهرستان رودبار به آموزش دانش آموزان عشایری مشغول بود از سختی ها و مشقتهای تحصیل این دانش آموزان به مرور می گوید: دیوارهای فرسوده، نبود وسایل سرمایشی از جمله پنکه و کولر و صندلی‌های فرسوده در کلاسهای درس، نبود آب آشامیدنی، تخته‌های کهنه و محرومیت در این فضاها، خیلی ناراحت کننده است. اینکه کودکان عشایری و بعضا روستایی با طی مسافت های طولانی از مسیرهای ناهموار ناچارند در فضای بسیار کم و کوچکی که فاقد تهویه و پنجره استاندارد مناسب است تحصیل کنند قلب هر انسانی را فشرده می کند.
او اضافه می کند: نبود لوله کشی آب آشامیدنی و سرویس بهداشتی مناسب، عدم نصب وسایل گرمایشی و سرمایشی دانش‌آموزان را خیلی اذیت می‌کند. متاسفانه اغلب کلاس های کانکسی فاقد پنکه و گرمایش مناسب هستند. بطوریکه در روزهای گرم سال، ناچار بودم در فضای بیرون از کلاس و در زیر سایه درخت کلاس درس را برگزار کنم. در ماههای سرد نیز به دلیل نبود بخاری مناسب، بچه ها مجبورند چندین لایه لباس به تن کنند تا بتوانند فضای سرد کلاس را تاب بیاورند.
اختلاط دانش آموزان دختر و پسرعشایری یکی از مهمترین عوامل ترک تحصیل این دانش آموزان در سنوات گذشته بوده است. سنتها و مسایل فرهنگی در میان خانوارهای عشایری موجب شده تا برخی از دانش آموزان دختر بعد از مقطعی امکان ادامه تحصیل نیابند. این درحالیست که ازدواج زود هنگام، نبود اینترنت وعدم تزریق واکسن موانع دیگری برای ادامه تحصیل دانش آموزان عشایری بوده که همزمان با شیوع کرونا از نظر آموزشی و تربیتی بیشترین صدمات متوجه آنها شد.
محمد با تاکید به محرومیت مدارس عشایری اضافه کرد: این کلاس ها حتی از ابتدایی ترین امکانات مانند تخته سفید، میز و نیمکت متناسب با جثه کودکان محروم هستند. بطوریکه دانش آموزان چند پایه تحصیلی ناچارند بروی بی کیفیت ترین نیمکتها نشسته و تحصیل کنند.
این معلم عشایری در ادامه به مشقت های دیگر دانش آموزان عشایری برای حضور در تنها مدرسه کانکسی منطقه اشاره کرد و گفت: نبود راه دسترسی مناسب و طی کردن مسافت های طولانی برای رسیدن به مدرسه از سختی هایی است که هم دانش آموزان و هم معلمین ناچار به تحمل آن هستند.
دانش آموزان عشایری محروم از امکانات آموزشی
در حالیکه پیش از این کلاس های درس عشایری در کانکس و فضاهای سیار برگزار می‌شد اکنون «زینب کریمی تکرمی» معاون ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش گیلان از پایان دوران کلاسهای کانکسی عشایری به مرور خبر می‌دهد و می‌گوید: با کمک خیرین و نوسازی مدارس از امسال همه کلاسهای کانکسی استان در ۱۳ منطقه عشایرنشین جای خود رابه فضاهای ثابت آموزشی دادند. هر چند که ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار جهت تجهیز مدارس عشایری تخصیص پیدا کرد اما هنوز از نظر تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی و کتابخانه با کمبودهای زیادی مواجه هستیم و نتوانستیم در این بخش به ایده آل مورد نظر دست پیدا کنیم.
به گفته کریمی از لحاظ تعداد فضای کلاس درس در مناطق عشایری با کمبود مواجه نیستیم اما اختلاط دانش آموزان دختر و پسرعشایری یکی از مهمترین عوامل ترک تحصیل این دانش آموزان در سنوات گذشته بوده است. سنتها و مسایل فرهنگی در میان خانوارهای عشایری موجب شده تا برخی از دانش آموزان دختر بعد از مقطعی امکان ادامه تحصیل نیابند. این درحالیست که ازدواج زود هنگام، نبود اینترنت وعدم تزریق واکسن موانع دیگری برای ادامه تحصیل دانش آموزان عشایری بوده که همزمان با شیوع کرونا از نظر آموزشی و تربیتی بیشترین صدمات متوجه آنها شد.
معاون ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش استان با تأکید به اینکه عدم دسترسی به فضای مجازی و گوشی‌های هوشمند موجب شد کلاسهای دانش آموزان عشایری را به شکل حضوری برگزار کنیم اضافه می‌کند: برای جبران این موضوع در تابستان امسال برای دانش آموزانی که از آموزشهای مجازی محروم بودند کلاسهای جبرانی در نظر گرفتیم که شامل ۱۰۰ درصد این دانش آموزان بود و در این بخش معلمین این مدارس تلاشهای زیادی انجام دادند تا دانش آموزی به این بهانه از تحصیل باز نماند.
خوشبختانه امسال اتفاقات خوبی با نصب آنتن های مخابراتی برای پوشش دهی آموزش های مجازی در برخی از مناطق عشایری افتاده اما متاسفانه همه خانواده‌های عشایری استطاعت خرید گوشی هوشمند را برای فرزندان خود ندارند و از همه مهمتر فرهنگ کاربرد و استفاده از گوشی‌های همراه برای این دانش آموزان باید آموزش داده شود.
وی به طرح آموزشی سواد دیجیتال اشاره می‌کند و می‌گوید: در این طرح به دنبال ارتقاء دانش آموزان عشایری برای استفاده از گوشی‌های هوشمند همگام با دانش آموزان شهری هستیم.
کریمی با اشاره به جذب و نگه داشت دانش آموزان عشایری با کمک خانه‌های بهداشت و ظرفیت خیرین اظهار می‌کند: با توجه به اینکه تعداد دختران دانش آموز عشایری از پسران بیشتر است اما در آمار بازماندگان از تحصیل تعداد دختران بیش از پسران است. در این میان سعی کردیم حتی برای دخترانی که به دلیل ازدواج از تحصیل باز ماندند زمینه‌های بازگشت به تحصیل را فراهم کنیم.
۵۰ هزارنفر دانش آموز در ۱۲۷۳ مدرسه روستایی
معاون ابتدایی استان با تأکید به اینکه کمبود تجهیزات و فضاهای آموزشی همچنین متوجه دانش آموزان مدارس روستایی گیلان نیز بوده اضافه می‌کند: بالغ بر ۵۰ هزارنفر دانش آموز در ۱۲۷۳ مدرسه روستایی گیلان تحصیل می‌کنند که با ارایه یک سری بسته‌های آموزشی و همگام با تلویزیون تلاش کردیم کمبود آموزشهای مجازی را برای آنها جبران کنیم.
وی با تأکید به اینکه از نظر کلاس درس و فضای آموزشی در روستاها با مشکل مواجه نیستیم می‌افزاید: تعداد این مدارس از نظر تراکم جمعیت دانش آموزی بیشتر از مدارس شهری است و برای همه دانش آموزان روستایی کلاس درس به‌اندازه کافی وجود دارد.
فرسودگی و تراکم بالای دانش آموزان شهری
معاون ابتدایی استان با بیان اینکه کمبود فضای کلاس درس در مدارس شهری بزرگترین چالش اداره کل است با اشاره به فرسودگی بیشتر مدارس دولتی از طولانی شدن روند ساخت وساز مدارس جدید و بازسازی مدارس فرسوده گله مند است و می گوید: بیشتر مدارس شهری دولتی ما رو به فرسودگی می‌روند و ناچاریم از ظرفیت مدارس غیردولتی نیز کمک بگیریم. در رشت چندین مدرسه وجود دارد که می‌توانند با دو شیفته و چرخشی شدن کلاسها، تراکم جمعیتی دانش آموزان را در خود پوشش دهند اما همه مدارس دولتی ما از زیر ساخت لازم برای این کار برخوردار نیستند و کمبود اعتبارات موجب طولانی شدن ساخت مدارس جدید وجایگزینی آنها با مدارس فرسوده شده است.
وی تاکید می‌کند: در حال حاضر نرم جمعیت هر کلاس شهری باید ۲۶ نفر باشد اما در بسیاری از کلاسهای مدارس شهری این تعداد بین ۳۰ الی ۴۰ نفر در هر کلاس است که از ایده آل های ما فاصله زیادی دارد.
معاون ابتدایی آموزش و پرورش استان با تاکید به اجرای عدالت آموزشی در مدارس روستایی و عشایری درخواست کرد؛ از ظرفیت دانش آموزان تحصیل کرده عشایری و روستایی برای تدریس در این مدارس استفاده شود. چرا که متاسفانه نیروهای نابلد و تعلیم ندیده به ویژه سرباز معلمان و بعضا بازنشستگان را برای آموزش به دانش آموزان عشایری اعزام می کنند که این مساله از لحاظ عدالت آموزشی و کیفیت تحصیلی مورد قبول نیست. از این رو از آموزش و پرورش تقاضا داریم از معلمین کارآمد و حتی معلمین و دانشجویان موفق عشایری در این مناطق استفاده شود.