قتل امیرمحمدخالقی، جوان دانشجو که در اثر زورگیری در تهران جان باخت، بار دیگر توجه افکار عمومی را به مسئله ناامنی در فضاهای عمومی جلب کرد. این رویداد بهانه‌ای شد تا امنیت پارکهای رشت را از منظر جرم‌شناسی و حقوقی بررسی کنیم.
در این مقاله، ضمن تحلیل علل بروز جرایم در پارک‌ها، به نقش نهادهای مسئول مانند شهرداری و دادستانی می‌پردازیم و در نهایت، راهکارهای علمی و عملی برای افزایش امنیت این فضاها ارائه می‌کنیم.
۱. بررسی جرم‌شناختی: چرا پارکهای رشت ناامن شده‌اند؟
۱.۱. عوامل محیطی و اجتماعی جرم در پارک‌ها
پارک‌ها به دلیل داشتن پوشش گیاهی انبوه، نورپردازی ضعیف در شب و خلوتی برخی ساعات، بستر مناسبی برای جرایمی همچون زورگیری، خرید و فروش مواد مخدر و تعرض‌های خیابانی هستند. عوامل زیر به افزایش جرم در پارکهای رشت دامن زده‌اند:
نورپردازی ناکافی و نقاط کور امنیتی: مجرمان از تاریکی و فضاهای پنهان برای ارتکاب جرم استفاده می‌کنند.
حضور افراد معتاد و کارتن‌خواب‌ها: برخی پارک‌ها به محل تجمع معتادان تبدیل شده‌اند که احساس ناامنی را افزایش می‌دهد.
فقدان حضور مستمر پلیس یا نیروهای نظارتی: در بسیاری از موارد، مأموران انتظامی یا گشت‌های شهرداری به‌ندرت در پارک‌ها حضور دارند.
رکود اقتصادی و افزایش بیکاری: بسیاری از جرایم خُرد مانند زورگیری ناشی از مشکلات اقتصادی است.
۱.۲. تحلیل روان‌شناختی مجرمان پارک‌ها
بسیاری از افرادی که در پارک‌ها اقدام به زورگیری و دیگر جرایم می‌کنند، دارای ویژگی‌های مشترک روان‌شناختی هستند:
احساس بی‌قدرتی اقتصادی و اجتماعی که آن‌ها را به روش‌های نامشروع تأمین مالی سوق می‌دهد.
مصرف مواد مخدر که سبب افزایش رفتارهای پرخطر و خشونت‌آمیز می‌شود.
نبود برنامه‌های توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی برای افراد در معرض جرم.
۲. نقش نهادهای مسئول در تأمین امنیت پارک‌ها
۲.۱. وظایف دادستان در برخورد با جرایم پارک‌ها
بر اساس ماده ۲۲ قانون آیین دادرسی کیفری، دادستان به عنوان مدعی‌العموم مسئول نظارت بر پیشگیری از وقوع جرم و پیگیری مجرمان است. دادستان استان گیلان می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:
صدور دستور به نیروی انتظامی برای افزایش گشت‌های پلیس در پارک‌ها
حمایت از اجرای طرح‌های نظارتی هوشمند مانند دوربین‌های مدار بسته
مقابله با باندهای توزیع مواد مخدر که در برخی پارک‌ها فعالیت دارند
پیگیری حقوقی برای برخورد با شهرداری در صورت قصور در ایمن‌سازی پارک‌ها
۲.۲. شهرداری رشت به‌عنوان متولی پارک‌ها
طبق ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، این نهاد موظف به نگهداری و تأمین امنیت پارک‌ها است. برخی از کوتاهی‌های شهرداری که منجر به ناامنی شده‌اند، عبارت‌اند از:
عدم نورپردازی مناسب و وجود نقاط کور امنیتی، نبود دوربین‌های نظارتی در اغلب پارک‌ها،
فقدان مدیریت اجتماعی برای جلوگیری از تجمع افراد پرخطر
۳. نمونه‌های داخلی و بین‌المللی از مدیریت امنیت در پارک‌ها
۳.۱. نمونه‌های موفق در ایران
پارک آب و آتش تهران: این پارک با استفاده از نورپردازی مناسب، دوربین‌های مداربسته و حضور مستمر نیروهای حفاظتی، به یکی از امن‌ترین پارکهای تهران تبدیل شده است.
پارک ملت مشهد: نصب گیت‌های ورودی و استفاده از نیروی انتظامی در ورودی‌ها باعث کاهش شدید جرایم شده است.
۳.۲. تجربه کشورهای دیگر
ژاپن: در توکیو، پلیس محله‌ای (Kōban) در نزدیکی پارکهای بزرگ مستقر است تا در کمترین زمان ممکن به حوادث رسیدگی کند.
آلمان: در برلین، شهرداری برای هر پارک یک مدیر امنیتی مشخص کرده که وظیفه بررسی و پیگیری مشکلات امنیتی را دارد.
۴. راهکارهای پیشنهادی برای افزایش امنیت پارکهای رشت
۴.۱. راهکارهای حقوقی
-افزایش گشت‌های شبانه پلیس با همکاری دادستانی
– نصب دوربین‌های نظارتی و تقویت -سیستم‌های امنیتی با مشارکت شهرداری
برخورد قاطع قضایی با عاملان جرایم پارک‌ها و جلوگیری از بازگشت مجرمان خطرناک به این فضاها
۴.۲. راهکارهای اجتماعی و مدیریتی
– افزایش نورپردازی در نقاط کور پارک‌ها
-توسعه برنامه‌های فرهنگی و ورزشی برای جذب جوانان و کاهش فضاهای جرم‌خیز
-ایجاد کلانتری‌های کوچک یا ایستگاه‌های پلیس در نزدیکی پارکهای بزرگ
– همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد برای اجرای برنامه‌های پیشگیری از جرم
نتیجه‌گیری؛
ناامنی در پارکهای رشت نتیجه عوامل مختلفی از جمله ضعف نظارت، مشکلات اقتصادی و حضور باندهای مجرمانه است. برای مقابله با این وضعیت، همکاری همه‌جانبه دادستانی، شهرداری و نیروی انتظامی ضروری است. همچنین، تجربه‌های موفق داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهند که استفاده از فناوری‌های نظارتی، افزایش مشارکت اجتماعی و برنامه‌ریزی شهری می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش جرایم داشته باشد.
با اجرای این راهکارها، پارکهای رشت می‌توانند به فضاهای امن و سالم برای شهروندان تبدیل شوند.
منابع:
۱. قانون آیین دادرسی کیفری (ماده ۲۲) و قانون شهرداری‌ها (ماده ۵۵)
۲. مطالعات جرم‌شناسی درباره امنیت فضاهای عمومی، تألیف دکتر محمدباقر سبزواری
۳. تحلیل امنیت شهری در پارکهای تهران، مرکز پژوهش‌های شورای شهر
۴. مدل‌های مدیریت امنیت پارک‌ها در آلمان و ژاپن، گزارش سازمان UN-Habitat
