نشست آسیب شناسی ترانه‌ی گیلکی از سوی انجمن طرفداران توسعه‌ی انزلی با همکاری کافه کتاب بوکا برگزار شد. در این محفل «امین حق ره» پژوهشگر و فعال فرهنگی به بررسی جایگاه ترانه‌ی گیلکی در تحولات اجتماعی گیلان معاصر پرداخت.
وی با اشاره به روز ۱۸ بهمن که زادروز «احمد عاشورپور» است، اظهار کرد: استاد عاشورپور بنا به گفته‌ی خود وی درروزگاری که گیلکی زبان مظلومی بوده و کسی حتی راضی به حرف زدن به گیلکی در پایتخت نبود، با آوازش زبان گیلکی را به جامعه‌ی ایرانی شناساند و در عرصه‌ی ترانه نه تنها در ترانه‌ی گیلان بلکه در ترانه‌ی ایران تحول ایجاد کرد.
عاشورپور؛ بنیانگذار ترانه‌ی پاپ در ایران
حق ره افزود: متاسفانه در همایش‌ها شاهدیم که عنوان پدر موسیقی فولکلور گیلان به احمد عاشورپور نسبت داده می‌شود و حتی بر سنگ مزارایشان همین عنوان نقش بسته است در حالی که برای فولکلور نمی‌توان پدر یا مادر تصور کرد چرا که فولکلورقرن های پیش از ما، توسط مردم و دوره‌های تاریخی مختلف شکل گرفته، صیقل خورده و از جانب آدم‌های مختلف تاثیر پذیرفته و به آنچه که می‌خوانیم و می‌شنویم تبدیل شده است.
از یاد نباید برد که احمد عاشورپور راوی صادق ترانه‌های فولکلور بوده است. وی جدا از آن که بدعت گذار ترانه در گیلان شناخته می‌شود، پدر ترانه‌ی مدرن ایران است.
در واقع عاشورپور بنیانگذار ترانه‌ی پاپ در ایران است. او در سال‌های دهه‌ی بیست جرات کرد با اجرای ترانه‌های گیلکی از رادیو ملی، بهره‌مندی از سازهای جهانی، ملودی‌ها و آهنگ‌هایی بین‌المللی را وارد ترانه‌ی ایرانی کرده و هوایی تازه را به فضای سنت‌‌زده‌ی موسیقی کشور بدمد.
عاشورپور علاوه بر اینکه فولکلور گیلان را به مخاطبان فرهنگ ایران معرفی کرد، گوش مخاطبان موسیقی ایرانی را با سبکی از ترانه‌های مدرن با ملودی‌ها و آهنگ‌های فرامرزی آشنا کرد.
اهمیت ترانه
این پژوهشگر در بخشی از سخنانش بیان کرد: ترانه پرنفوذ ترین و پرمخاطب ترین محصول فرهنگی است که هر فرهنگ و تمدنی به ویژه در عصر ما می‌تواند از خود به یادگار بگذارد. مردم از اقشار مختلف بر اساس سلیقه‌ی خویش ترانه‌ها را انتخاب می‌کنند و می‌شنوند.
ترانه‌ها بنا بر طبیعت‌شان میتوانند معرف دغدغه‌ها ، آلام، علایق، نیازهای جامعه و هم بازتاب دهنده‌‌ی وضعیت اجتماعی سیاسی روز جوامع و مخاطبان‌شان باشند. همچنین ترانه‌ها میتوانند به ما نشان دهند چه دغدغه‌هایی در قشر فرهیخته‌ی جامعه یا آنها که تولیدکننده‌ی محصول فرهنگی مثل موسیقی و ترانه هستند، وجود دارد.
نگاهی به احوالات ترانه‌ی گیلکی
حق ره در ادامه با تصریح بر اهمیت زبان در فرهنگ جوامع نگاهی داشت به این موضوع که مخاطب ترانه‌ی گیلکی در صد سال اخیر از چه ترانه‌ای با چه محتوایی استقبال کرده و تولید کننده‌ی ترانه‌ی گیلکی (آهنگسازان، ترانه سرایان و خوانندگان) چه آثاری ساخته‌اند.
وی با اشاره به روند فعالیت‌های شکل گرفته در یک قرن گذشته و فراز و نشیب عملکرد فعالان این عرصه اظهار کرد: آنچه بعنوان ترانه در گیلان تا کنون رواج داشته بیشتر به کار، زیبایی‌های طبیعت و عاشقانه‌ها پرداخته و در ترانه‌های تولید شده توسط آهنگسازان، ترانه‌سرایان و خوانندگان مطرح گیلک در دوره‌ی معاصر (نه در فولکلورها) اثری پررنگ از رنج‌ها و خواسته‌های اجتماعی مردم گیلان و دغدغه‌های انسان گیلک امروز دیده نشده است.
این پژوهشگر در بخشی از سخنانش به گوشه‌هایی از زندگی عاشورپور و فعالیت‌های سیاسی‌اش اشاره کرد و گفت: حتی در ترانه‌های گیلکی عاشورپور هم (برخلاف زیست اجتماعی‌اش) مساله‌‌ی انتقاد به کاستی‌ها، و بی‌عدالتی‌ها و… در جامعه‌ی آن روز، بازتابی ندارد و تنها در سه ترانه‌ی فارسی او بازتاب مسایل اجتماعی روز ایران دیده می‌شود؛ که البته این خصیصه در آثار دیگر چهره‌های شاخص ترانه‌ی گیلان نظیر «ناصرمسعودی» ، «شاپور جفرودی»، «فرامرزدعایی»، «فریدون پوررضا» و… وجود دارد.
وی درباره‌ی «حسن خوشدل» گفت: به جرات می توان گفت از میان ترانه سازان و ترانه خوانان شناخته‌شده‌‌ی گیلان، تنها کسی که علی‌رغم آثار محدود، بصورت مستقیم با زبان ترانه انتقادات خود و معضلات روز جامعه، نظیر بی‌عدالتی‌ها، فقر و حتی آسیب به محیط زیست را مطرح کرد و زبان‌گویای جامعه شد، حسن خوشدل است.
آسیب‌های موجود
حق ره عدم وجود عزت نفس کافی در گیلانیان برای ارائه اندیشه و آثارشان به گویش گیلکی به مخاطبانی فراتر از مرزهای جغرافیایی و فرهنگی، برخوردار نبودن زبان گیلکی از یک رسم الخط واحد و عدم تعهد، یا مسئولیت ناپذیری یا ناتوانی مشاهیر ادب و هنر گیلان که وجهه‌ی ملی دارند نسبت به تولید آثاری جدی به زبان گیلکی جهت آشنایی مخاطبان ایرانی با ظرفیت‌های حوزه‌ی فرهنگی گیلان را از آسیب‌های مهمی دانست که متوجه‌ی فرهنگ گیلان است.
وی درپایان گفت: ارائه‌ی تصویری عموما شاد، سرخوش و بی‌دغدغه با خواسته‌های سطحی و سیمایی روستایی از مردمان گیلان در ترانه‌های گیلگی، اسباب داوری سوء مخاطبان یا شاهدان خارج از حوزه‌ی فرهنگی گیلان را فراهم می‌کند.
نشست ارزشمند و پرمحتوایی بود