ارکستر ملی گیلان، نماد هنری استان در محاق بی‌مهری
به بهانه برگزاری ارکستر ملی در روزها ۱۵ و ۱۶ تیرماه در تالار مرکزی رشت
در هر فرهنگ موسیقایی، ساز‌ها به تناسب ویژگی‌های خاص آن موسیقی، در همنوازی‌ها با هم ترکیب می‌شوند. بر اساس شواهد و اسناد تاریخی، سابقه‌ی گروه‌نوازی در تاریخ موسیقی ایران، بــه دنیای باستان می‌رسد. ایده‌ی جدی تشکیل ارکستر و استمرار آن در ایران اما، به یک قرن و نیم پیش، همزمان با تأسیس مدرسه‌ی دارالفنون در ایران برمی‌گردد.
ارکستر موسیقی ملی ایران، توسط فرهاد فخرالدینی در سال ۱۳۷۷خورشیدی، با پشتیبانی دفتر امور موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی راه‌اندازی شد و تا کنون بیش از ۲۷۰ قطعه موسیقی در کارنامه‌ی خود دارد.
از دیرباز تاکنون مردم گیلان به موسیقی علاقه‌ی وافر داشته‌اند. موسیقی در کار و گذران زندگی مردم این استان، همواره جریان داشته است. گیلان در زمره‌ی معدود استان‌هایی است که پس از تهران صاحب یک ارکستر ملی شده است. ارکستری که با وجود آن‌که از حمایت‌های سازمان‌های فرهنگی بی‌نصیب است و حقوق ثابتی ندارد و البته درآمدش هم از بلیط فروشی کنسرت‌هایش حاصل می‌شود اما، همچنان با تکیه بر عشق به موسیقی، خود را پویا نگاه داشته است. ارکستری که به واقع باید آن را با ۸۰ هنرمند نوازنده و گروه کر، افتخار و نماد هنری گیلان دانست. اما این افتخار و نماد هنری گیلان سال‌هاست، صورتش را با سیلی سرخ نگاه می‌دارد…
«ارکستر موسیقی ملی گیلان» در سال ۱۳۹۸ با هیأت موسسی متشکل از: مصطفی گلشن ماسوله، مرتضا سعیدی راد، محمدحسن گلشن ماسوله و ساجد رضایی پایه‌گذاری شد و با انتشار فراخوان عمومی، کار خود را آغاز نمود.
مصطفی گلشن ماسوله، مدیر ارکستر ملی گیلان که خود دانش‌آموخته‌ی کارشناس ارشد موسیقی از دانشگاه هنر تهران بوده و سابقه‌ی همکاری با ارکستر‌های مختلف کشور را دارد، پیرامون چگونگی تشکیل این ارکستر گفت: آرزوی همیشگی من وجود ارکستر‌های مختلف موسیقی در گیلان بود. این موضوع همیشه ذهنم را به خود مشغول نموده بود که چرا ما نیز چون تهران، ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی نداریم.
سال ۱۳۹۱، من و تعدادی از فارغ‌التحصیلان رشته‌ی موسیقی و نوازندگان گیلانی تصمیم گرفتیم ارکستری در رشت برپا کنیم و بعد از برنامه‌ریزی‌ها و کار‌های اولیه، با انتشار یک فراخوان عمومی، اعضا را دور هم جمع و شروع به تمرین کردیم. این ارکستر (ارکستر فیلارمونیک گیلان )، تا سال ۱۳۹۷ پابرجا بود. زمانی که ثابت‌قدم، شهردار رشت بود، شهرداری برای کمک به ما پیشقدم شد، حتی قرارداد‌هایی نیز نوشته شد که البته هیچ کدام وصول نشد و با تغییر شهردار، همه‌چیز ر‌ها شد.
گلشن، هدف از تشکیل ارکستر ملی گیلان را، اجرای آثار ارکسترال مرتبط با «موسیقی ملی ایران» عنوان نموده و آن را امکانی برای حضور و شناخت آهنگسازان و نوازندگان و به طور کل هنرمندان علاقه‌مند به این نوع موسیقی معرفی نمود و در رابطه با تشکیل این ارکستر گفت: در سال ۱۳۹۸، با مرتضا سعیدی راد همگام شده و پایه‌ریزی اولیه را انجام دادیم و در مرحله‌ی بعد این گروه بسط یافت و با حضور محمدحسن گلشن ماسوله و ساجد رضایی، هیأت موسس چهارنفره‌ی ارکستر موسیقی ملی تشکیل شد. این ارکستر بعد‌ها با انتشار فراخوان عمومی، دعوت هنرمندان موسیقی و برگزاری یک آزمون ورودی، هسته‌ی اولیه‌ی خود را تشکیل داده و تمرین‌ها را اغاز نمود.
با شیوع کرونا تقریبا تمام فعالیت‌های جمعی به حالت تعلیق درآمد و ارکستر ملی گیلان نیز از این قاعده مستثنی نبود. بعد از فروکش کردن کرونا در اواخر سال۱۴۰۰، فراخوان عمومی جدیدی برای اطلاع علاقه‌مندان به حضور در این ارکستر انتشار یافته و پس از برگزاری جلساتی با حضور اعضای هیات موسس و همکاران، انتخاب نوازندگان به انجام رسید و این ارکستر فعالیت خود را از سر گرفت.
تمرین‌ها ادامه یافت و سرانجام در ۳۰ و ۳۱ تیرماه ۱۴۰۱، اولین کنسرت تحت عنوان «اکستر ملی گیلان» و دومین کنسرت را در ۱۵ و ۱۶ تیرماه ۱۴۰۲ در تالار مرکزی رشت برگزار نمودیم. در این کنسرت ۸۶ نفر (متشکل از نوازنده و گروه کُر شهرباران) بعد از شش تا هشت ماه تمرین مداوم بر روی سن رفتند. متاسفانه حضور مسوولین استان در این کنسرت‌ها بسیار کمرنگ بود.
گلشن در ادامه عدم حمایت و توجه مسوولان گیلان از ارکستر گیلان را محور سخنان خود قرار داده و گفت: همه‌ی شهر‌های بزرگ دنیا به ارکستر خود افتخار و از آن حمایت می‌کنند. مانند ارکستر سمفونیک برلین که نماد این شهر است. در تمام کشور‌های دنیا رسم برآن است که شهرداری‌ها و یا متصدی فرهنگی شهر‌ها، بودجه‌هایی برای ارکستر موسیقی محلی قرار می‌دهد، اما ما این‌جا شاهد این اتفاق نیستیم.
وی با اشاره به این مهم که اسپانسر‌های واقعی کنسرت ارکستر گیلان، اعضای گروه بوده و هستند و این ارکستر هیچ‌گونه حمایتی از سوی هیچ سازمانی نمی‌شود، گفت: ما حتی بودجه‌ی لازم برای تبلیغات محیطی چون بیلبورد و امثال آن را نداشتیم و تمامی تبلیغات کنسرت اخیر از طریق فضای مجازی و با کمک هنرمندان گروه انجام شد. باید سوال کرد آیا این ارکستر ملی، افتخار و نماد گیلان هست یا خیر؟ ارکستری که تلاش می‌کند پا به پای ارکستر تهران با آن بودجه‌های عظیمی که هرگز به شهرستان‌ها نمی‌رسد، حرکت کند.
این هنرمند حوزه‌ی موسیقی، عدم حمایت مسوولان و نهاد‌های فرهنگی را یکی از دلایل مه برای مهاجرت اعضایی از ارکستر دانست و گفت: در این سال‌ها کم نبودند هنرمندانی که یا مهاجرت کردند یا ترجیح دادند به تهران بروند، در آن‌جا جذب شوند و با شرایط بهتر فعالیت کنند. اگر حمایت لازم و بودجه‌ی مناسب در شهرستان‌ها فراهم باشد، می‌توان هنرمندان بومی را حفظ نمود.
گلشن در ادامه‌ی بحث، به معضلات و کمبود امکانات و نداشتن فضای مناسب برای تمرین اشاره نمود و گفت: چند سال است با هزینه‌ی شخصی و در فضای آموزشگاه تمرین‌ها انجام می‌شود. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ارکسترگیلان، نداشتن سالن مناسب برای تمرین‌های گروهی است، چرا که سالن ارشاد یا با کمبود امکانات مواجه است و یا تمرینات ما با برنامه‌های فرهنگی هنری دیگر تداخل دارد.
وی عشق به موسیقی و زنده نگه داشتن نام این استان را تنها دلیل پویایی ارکستر ملی گیلان عنوان نمود و گفت: این روزها آن‌قدر لوازم جانبی موسیقی گران است که به واقع ساز زدن امری به صرفه نیست.
متأسفانه کارشناسان و برخی مسوولین فرهنگی، از شناخت لازم در حوزه‌ی موسیقی برخوردار نیستند و حتی گاهی برای موسیقی که مردم برای آن بیشتر کف بزنند، ارزش بالاتری قائل‌اند. وی در ادامه وجود اسپانسر را برای این حرکت‌های فرهنگی بزرگ در گیلان ضروری دانست و به این مهم اشاره نمود که اگر اسپانسر باشد، می‌توان به جای دو شب، شب‌های بیشتری کنسرت را برگزار نمود، اما ما درگیر مشکلات پایه‌ای هستیم و سوال این‌جاست که آیا بود و نبود ما مهم است؟ ما برای هر شب اجرای کنسرت، مبلغ ۱۰ میلیون تومان برای اجاره‌ی سالن به تالار مرکزی شهر پرداخت کردیم. در حالی‌که در سال‌های گذشته چنین نبود و ما برای اجرا در سالن خاتم‌الانبیاء هزینه‌ای نمی‌پرداختیم. برای اشاعه‌ی فرهنگ و هنر باید هزینه کرد و از هنرمندان حمایت نمود تا ثمره‌اش در جامعه دیده شود. چرا راه دور برویم. باکو که فاصله‌ای نیز با رشت ندارد، دارای ۹ ارکستر سمفونیک دائم و تعداد بسیاری ارکستر موقت است که با حمایت‌های مستمر، فعالیت دارند.
در ادامه، صحبت از جایگاه رشته‌ی موسیقی در گیلان به میان آمد و از آن‌جا که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات استان ما، نداشتن هنرستان موسیقی دولتی است، باید به این مهم اشاره نمود که بیش از ۸۰ درصد دانشجویان موسیقی دانشگاه گیلان نیز غیربومی هستند و همه‌ی اساتید آن نیز از خارج از گیلان برای تدریس به دانشگاه گیلان می‌آیند و این یعنی حضور رشته‌ی موسیقی در دانشگاه گیلان، آوردی برای استان ما ندارد.
گلشن در این راستا گفت: در دانشگاه گیلان، به خاستگاه فرهنگی توجه نشده است. اگر در این دانشگاه، به جای رشته‌ی ساز‌های سنتی، رشته‌ی ساز‌های جهانی قرار می‌گرفت، عمده‌ی دانشجویان این رشته، گیلانی بودند، اما متأسفانه این امر مهم دیده نشده است.
مدیر اکستر ملی گیلان، از مشکلات و موانعی چون: کمبود ساز، نوازنده و عدم حمایت‌های لازم از ارکستر یاد کرد و گفت: ما برای تکمیل ارکستر نیاز به ساز‌هایی داریم که بسیار گران هستند. ما در این راستا از کسانی که بتوانند ما را در این راه یاری کنند، دعوت می‌کنیم. علاقه‌مندان و دغدغه‌مندان حوزه‌ی موسیقی که بتوانند در خریداری ساز‌های غایب، ما را همراهی کنند، در واقع موجبات گسترش ارکستر گیلان را فراهم می‌آورند. ساز‌هایی مثل، کنترباس که نوازنده داریم، اما سازش را نداریم و یا ساز‌هایی مثل فاگوت، فرنچ هورن که نه مدرس‌اش را در گیلان داریم و نه سازش را. اگر این ساز‌ها مهیا شود، ما می‌توانیم شرایط آموزش آنلاین این ساز‌ها را برای کسانی که پتانسیل یادگیری دارند، فراهم نماییم و ارکستر ملی گیلان را بسط و گسترش دهیم.