در همسایگی آب و خشکسالی

بر اساس آمارها گیلان استان پر بارشی است، اما رودبار بعنوان بزرگترین شهرستان گیلان به شدت در محدودیت منابع آبی بسر می‌برد. در حالیکه دو سد بزرگ استان در این شهرستان واقع شده‌اند اما روستاهای رودبار درمحرومیت جدی از آب زراعی و شرب قرار دارند.

سد بزرگ منجیل و سد شهر بیجار تامین کننده بخش اعظمی از آب زراعی و شرب گیلان که در محدوده جغرافیایی این شهرستان واقع شده اند. با این حال ۱۶۴ روستا، چند صد هکتار باغات زیتون و صد هکتار از اراضی شالیزاری رودبار سالهاست تشنه آبند و با تنش آبی دست به گریبان. در واقع  آبیاری ۱۷۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان وابسته به شبکه آبرسانی سد منجیل و ۷۰ درصد تامین آب شرب مناطق شهری و روستایی گیلان از آب شهر بیجار برخوردارند، دراین میان سهم رودبار هیچ است.

یکی از طرح های توسعه ای در تولید زیتون مرتبط به طرح طوبی و توسعه باغات رودبار بود که دستور المعل آن از سوی جهاد کشاورزی در سال ۱۳۷۴ در قالب واگذاری زمین اجرا شد. اما این طرح توسعه ای به دلیل محدودیت منابع آبی وعدم صدور مجوز آب از سوی وزارت نیرو موفقیت آمیز نبود.

از سوی دیگر رودبار یکی از قطبهای تولید زیتون در کشور است و ۲۰ درصد تولید زیتون کشور را به خود اختصاص داده و معاش ۲۲ هزار نفر در شهرستان رودبار به کشت و تولید زیتون وابسته است.

 یکی از طرح‌های توسعه ای در تولید زیتون مرتبط به طرح طوبی و توسعه باغات رودبار بود که دستور المعل آن از سوی جهاد کشاورزی در سال ۱۳۷۴ در قالب واگذاری زمین اجرا شد. اما این طرح توسعه ای به دلیل محدودیت منابع آبی وعدم صدور مجوز آب از سوی وزارت نیرو موفقیت آمیز نبود وحتی به ۵۰ درصد توسعه  نیز نزدیک نشد. دلیل کمبود و نبود آب اعلام شد.

۶۵۰ هکتار از باغات زیتون علی آباد رودبار که به صورت قطعه بندی در اختیار روستاییان و بخشی نیز در شرکت کشت وصنعت قرار دارد از طریق چاه آبیاری می شوند. این درحالیست که جهاد کشاورزی یک دهه پیش اعتبارات زیادی صرف لوله کشی آب زراعی از پایاب سد سفید رود کرده است. اما علیرغم صرف هزینه های هنگفت برای این خط انتقال، آبرسانی از پایاب به باغات رودبارانجام نمی شود.

نیاز آبی باغات سنتی زیتون و باغات صنعتی در این طرح موجب شد جهاد کشاورزی گیلان در اوایل دهه ۹۰ با صرف اعتباری هنگفت نسبت به احداث خطوط شبکه توزیع آبرسانی از پایاب سد سفید رود به منظور آبرسانی به ۶۵۰ هکتاراز باغات رودبار اقدام کند. پروژه‌ای که به گفته مسوولان شهرستانی رودبار علیرغم احداث شبکه انتقال هیچگاه راه‌اندازی نشد و اراضی و باغات این شهرستان را  یک دهه چشم انتظار راه اندازی نگاه داشته است. این در حالیست که پیشتر آب منطقه ای گیلان اعلام کرده بود مجوزهای لازم برای تامین حق آبه این شبکه از سد سفید رود را صادر کرده است.

در حال حاضر آب زراعی برخی مناطق رودبار از جمله رودبار، گنجه ، لوشان، رستم آباد و توتکابن و بخش هایی از طارمات از طریق حفر حلقه های چاه عمیق تامین می شود.

وزارت نیرو مانع برداشت آب در رودبار

درهمین رابطه «قاسم رضایی» معاون سیاسی اجتماعی فرمانداری شهرستان رودبار در گفت گو با مرور، از وزارت نیرو به دلیل وضع محدودیت در برداشت آب از سفید رود انتقاد کرده و می گوید: دراین شهرستان منابع آبی فراوانی وجود دارد اما به دلیل موانع قانونی از سوی وزارت نیرو محدودیتهای زیادی برای برداشت آب از سد سفید رود وجود دارد.

وی می‌افزاید: ۶۵۰ هکتار از باغات زیتون علی آباد رودبار که به صورت قطعه بندی در اختیار روستاییان و بخشی نیز در شرکت کشت و صنعت قرار دارد از طریق چاه آبیاری می‌شوند. این در حالیست که جهاد کشاورزی یک دهه پیش اعتبارات زیادی صرف لوله کشی آب زراعی از پایاب سد سفید رود کرده است. اما علیرغم صرف هزینه‌های هنگفت برای این خط انتقال، آبرسانی از پایاب به باغات رودبارانجام نمی‌شود .

شهرستان زنجان از قزل اوزن و شهرستان قزوین از شاهرود در حال برداشت آب از حوضه آبریز سفیدرود هستند اما رودبار در مجاورت سفیدرود با کمبود آب مواجه است و روستاهایش از طریق حفر چاه و تانکرهای آب تامین آب می شوند.  ۱۶روستا درهمه بخشهای این شهرستان به شدت با تنش آبی دست به گریبانند که بخشی از این محرومیت به دلیل کمبود اعتبارات تزریقی به شهرستان است.

معاون فرماندار رودبار با بیان اینکه چندین هزارهکتار طرحهای صنعتی زیتون کاری و یا خود مالک درشهرستان رودبار وجود دارد که قادر به بهره برداری از آب سد سفید رود نیستند اضافه می‌کند: مانع این برداشت وزارت نیرو است.

رضایی با اشاره به برداشت استانهای همجوار از آب سفید رود می‌گوید: شهرستان زنجان از قزل اوزن و شهرستان قزوین از شاهرود در حال برداشت آب از حوضه آبریز سفیدرود هستند اما رودبار در مجاورت سفیدرود با کمبود آب مواجه است و روستاهایش از طریق حفر چاه و تانکرهای آب تامین آب می‌شوند.  ۱۶روستا درهمه بخشهای این شهرستان به شدت با تنش آبی دست به گریبانند که بخشی از این محرومیت به دلیل کمبود اعتبارات تزریقی به شهرستان است.

 وی اضافه می‌کند: منابع اعتباری وسیعترین شهرستان گیلان بر اساس شاخص جمعیتی تامین و تخصیص پیدا می‌کند که به اندازه یک شهرستان کوچک است.

رضایی تصریح می‌کند: شهروندان و کشاورزی رودبار به شدت برای تامین آب شرب و زراعی مشکل دارند و این درحالیست که کلیه تاسیسات و شبکه آبرسانی این شهرستان که بعد از زلزله رودبار احداث شده اند اکنون فرسوده‌اند. برای اصلاح و جایگزینی خطوط انتقال جدید به چیزی حدود هزار میلیارد اعتبار نیاز است.

وی همچنین در خصوص پیشرفت سد دیورش رودبار اظهار می‌کند: این سد که قرار است تامین کننده آب شرب پنج شهر رودبار، توتکابن، رستم آباد، منجیل، لوشان و ۲۸ روستا باشد در حال حاضر ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

تنش آبی طرح زیتون کاری و عدم اتمام سد دیورش

«مهرداد گودرزوند چگینی» نماینده مردم رودبار در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با مرور با تایید اینکه شهرستان رودبار درحوضه آبریز سفیدرود با مشکل برداشت آب زراعی روبرو است می‌گوید: تقویم زراعی رودبار در کشت برنج با سایر شهرستانهای استان متفاوت است و اراضی شالیزاری در مناطقی از رودبار، توتکابن، جوبن، رستم آباد و بلوکات با مشکل آب مواجه هستند.

 وی ادامه می دهد: در پیگیری این مشکل روز گذشته جلسه ای که با مسوولین آب شهرستان داشتیم مقرر شده ظرف ۴۸ ساعت آینده، کشاورزان قادر به برداشت آب ازسفید رود برای شالیزارهای خود باشند.

 این نماینده مجلس در پاسخ به رفع مشکل آب روستای علی آباد رودبار و ۶۵۰ هکتار از باغات منطقه پاسخ داد: طرح زیتون کاری در منطقه چندین سال است که با تنش آبی روبرو است و در حال حاضر جهاد کشاورزی پیگیر حفر دو حلقه چاه جدید در منطقه و افزایش آن به ۴ حلقه چاه است.

چگینی با اشاره به اینکه همه باغات زیتون رودبار مجوز حفر چاه دارند می‌افزود: برخی از باغات نیز از آبهای سطحی و بارش برای آبیاری استفاده می‌کنند.

به واسطه ساخت پل زیتون در آزاد راه که دور برگردانی در زیر سد سفید رود است شرایط مورفولوژی رودخانه سفید رود در محل ساخت ایستگاه برهم خورد و موجب شد ایستگاه پمپاژ شبکه آبرسانی سد به باغات زیتون به طورکلی به زیرآب برود.

نماینده رودبار در خصوص سد دیورش نیز بیان می‌کند: پیشرفت این سد ۶۰ درصدی است. سال گذشته ۴۰ میلیارد تومان اعتبار جدید برای آن مصوب شد که هنوز تخصیص نیافته است و به دنبال این هستیم که ۱۰ میلیارد تومان درسال جاری به منظور پیشرفت عملیات پروژه اخذ کنیم. همچنین در کنار ساخت سد نیازمندیم اعتباری ۱۸۰ میلیارد تومانی برای احداث خط انتقال شبکه بطور همزمان با پیشرفت فیزیکی سد تخصیص یابد و در نشستی که با وزیر نیرو داشتیم مقررشده همزمان با ساخت مخزن سد شبکه انتقال نیز احداث شود.

غرق ایستگاه پمپاژ پایاب سد سفید رود در پل زیتون

در حالیکه نماینده مجلس و معاون فرمانداری رودبار از کمبود آب و عدم بهره برداری از شبکه آبرسانی پایاب سد سفید رود انتقاد کردند،«مجتبی شاه نظری» مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گیلان در گفت وگو با مرور، دلیل اصلی عدم بهره برداری از شبکه انتقال آب را غرق شدگی ایستگاه پمپاژ شماره یک پایاب در زیر پل زیتون واقع در آزاد راه جدید رودبار بیان کرد.

شاه نظری دراین باره به ما می گوید: دو اتفاق در سالهای گذشته موجب شد این شبکه به سرانجام نرسد و ۶۵۰ هکتار از باغات علی آباد از آب سد سفید رود محروم بمانند. به واسطه ساخت پل زیتون در آزاد راه که دور برگردانی در زیر سد سفید رود است شرایط مورفولوژی رودخانه سفید رود در محل ساخت ایستگاه برهم خورد و موجب شد شبکه به کلی به زیرآب برود. تلاش داریم با اصلاحاتی در طرح، این مشکل را برطرف کنیم.

مدیر آب و خاک جهاد استان می‌افزاید: روز گذشته در جلسه ای با مشاور طرح در حال بررسی واریانتهای جدیدی هستیم تا بتوانیم از شبکه آبرسانی که سالها اززمان ساختش می گذرد بهره برداری کنیم.

 وی به اتخاذ یکسری اقدامات اضطراری برای آبرسانی به باغات رودبار اشاره و اظهار  می‌کند: پیشتر دو حلقه چاه عمیق در منطقه ایجاد شده بود و در تلاشیم با اعتبارات سال ۱۴۰۰ دو حلقه چاه جدید دیگراحداث کنیم که با احداث آنها ، ۵۰ درصد نیاز آبی منطقه تامین می‌شود.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی تاکید دارد: همزمان با احداث شبکه انتقال آب و ایجاد ایستگاه پمپاژ، مابقی اعتبارات مورد نیاز طرح تامین نشد و از سوی دیگر با به زیر آب رفتن ایستگاه به کلی ساز وکار تاسیسات تخریب شد که دراین بخش نیاز داریم با مطالعات مشاور نسبت به احداث  ایستگاه پمپاژ جدید اقدام کنیم.

شاه نظری در خصوص تامین آب سایر باغات و روستاهای شهرستان رودبار نیز تاکید کرد: با توجه به شرایط کم آبی کشور و تنش های آبی در استان، دست بردن به منابع آبی نیازمند احتیاط است و ما باید از آب منطقه ای اجازه برداشت آب داشته باشیم. بهره برداران و باغ داران نیز چه به صورت انفرادی و چه به صورت گروهی باید مجوزهای لازم برای برداشت آب از چشمه ها، رودخانه ها و زهکشی را کسب کنند. دراین صورت جهاد کشاورزی مشکلی برای انتقال آب به باغات نخواهد داشت.