رنجوری زن‌ها در سال کلاغ

«سال کلاغ» روایت دردهایی‌ست که زن‌ها به دوش می‌کشند.  دردهایی که ناگهان از راه می‌رسند و چونان کلاغی سیاه  بر شانه‌ی چپ یا راستشان می‌نشینند  و یک بند فریاد می‌زنند.  کلاغ‌ها از راه  که می‌رسند، نه حصار عمارت‌ها و کاخ‌ها مانع‌شان می‌شود و نه دیوار دودگرفته‌ی مطبخ‌ها.

 «مریم سمیع زادگان» در رمانی که سال کلاغ  بر آن نام نهاده، داستان زنانی را به رشته‌ی تحریر درآورده  که به یک باره یا کم‌کم همه‌ی داشته‌هایشان را از دست می‌دهند.

 این رمان دربرگیرنده‌ی داستان دو زندگی‌ست که به موازات هم روایت می‌شوند و در واقع مخاطبان    با مقطعی از زندگی دو زن همراه می‌شوند.  یکی«خانیم بال» که همسرِ یوسف‌خان مستعان است و دیگری«ثریا» همسر پهلوی دوم؛ خوشبختی خانیم‌بال با فرزند پسری که  دست گریبان با بیماری‌ روحی‌ست ازهم می‌پاشد و سعادت ملکه با مادر نشدنش.

ولی این همه‌ی داستان نیست و سمیع زادگان  با خرده ‌روایت‌هایی  که تعریف می‌کند از رنج زنان دیگری نیز سخن می‌گوید. مکان داستان دو شهر مراغه و تهران است. این رمان فصل بندی نشده و داستان یک نفس تعریف می‌شود اما تغییر فضا از مراغه به تهران و بالعکس به خوبی انجام می‌گیرد و مخاطب سردرگم نمی‌شود.  فضاسازی و دیالوگ نویسی  بسیار خوب از نقاط قوت این اثر محسوب می‌شوند. سمیع زادگان با تزریق برخی جملات و اصطلاحات آذری در دیالوگ‌ها، جغرافیا و شخصیت‌های داستانش را باورپذیرتر ساخته است.

سال شلوغ کلاغ

 آدم‌های داستان سمیع زادگان بسیارند.  گویا که او با این بسیاری شخصیت‌ها و تعدد اتفاقات خواسته تا شلوغی سال کلاغ را بصورت غیر مستقیم به ذهن مخاطبانش متبادر سازد. او خود درباره‌ی تعدد آدم‌های داستانش  به مرور می‌گوید: شلوغی این داستان خودخواسته است و تلاش کردم تا مخاطبان داستان  از سویی  با دشواری‌های سال سخت کلاغ همراه شوند و از سوی دیگر نسبت به ادامه‌ی داستان کنجکاو شوند.

وی همچنین  در این رمان به رسوخ برخی باورها و خرافات در زندگی و فرهنگ آدم‌های داستانش می‌پردازد. شاید تنها زن خوشبخت این رمان اولماز باشد که با همسرش بایرام در خدمت خانواده‌ی مستعان است. او قدرت حلاجی  رویدادها را دارد و به راحتی آن چه در دل دارد بر زبان جاری می‌سازد و تا جایی که می تواند به دیگران کمک می کند. هر چند او هم از آواز کلاغ‌ها  می‌ترسد و از نفوذ خرافه در امان نمانده است اما نویسنده از وی زنی ساخته که  مخاطب باور دارد، همواره در کوران سختی‌ها دوام می‌آورد.

داستان نه تاریخ

سال کلاغ رمانی تاریخی نیست اما بخشی از آن به  مقطعی از زندگی یک شخص حقیقی می‌پردازد . زنی که هفت سال عنوان همسری پهلوی دوم را به خویش اختصاص داده بود. اطلاع از آن چه که درزندگی خصوصی  حاکمان می‌گذرد، همواره مورد توجه مردم بوده است. سمیع زادگان نیز در اثرش به مقطعی از زندگی ثریا اسفندیاری پرداخته است. همراهان داستان در پایان اثر به این نتیجه می‌رسند که عمق زخم‌هایی که در روح زنان به واسطه‌ی زن بودنشان پدید می‌آید، ملکه و عوام نمی‌شناسد. ولی سوال دیگری که مطرح می‌شود این است که روایت سمیع زادگان از زندگی ثریا تا چه اندازه حقیقت دارد. ما می‌دانیم داستان‌ها با تخیل جان می‌گیرند اما وقتی شخصیتی حقیقی وارد داستان می شود، میزان  واقعیت  و تخیلی که  حضور آن شخصیت را  در داستان شکل داده برای مخاطب مهم می‌شود به ویژه آن که سال‌های بسیاری ازآن مقطع تاریخی فاصله نگرفته باشیم. سمیع زادگان در این باره می‌گوید: سال کلاغ تلفیقی از تخیل و واقعیت است و ثریای این داستان  با تکیه بر واقعیت و تخیل  توامان روایت شده‌ است.  من در این داستان به دنبال خلق ثریایی بودم که وقتی  نابودی عشق و زندگی‌اش را نزدیک می‌بیند، تلاش می‌کند به هر دستاویزی چنگ بیاندازد تا آن را حفظ کند.

 این بانوی نویسنده یادآور می‌شود: در این داستان شاه به دنبال تولد یک ولیعهد است اما در دیگر سوی یوسف‌خانِ مستعان را داریم که خواهان فرزندِ پسر است و به این خواسته نیز می‌رسد اما  خیلی زود درمی‌یابد که آن پسر، خانه‌اش را نمی‌تواند روشن و آباد نگه دارد.

دیگر آثار

 مریم سمیع زادگان  سال ۱۳۵۰ در تهران چشم به  جهان گشود و در  سایه سار آسمان شهر ساحلی انزلی قد کشید. او دانش آموخته‌ی  کارشناسی مترجمی زبان آلمانی‌ست  و از سال ۱۳۹۰ قدم در دنیای داستان‌نویسی نهاده است.  «دوکوچه بالاتر»، «من رعنا نیستم»، «حاجی نرگس» و «آقا دار» از دیگر کتاب‌های سمیع‌زادگان است. او عضو تحریریه‌ی نشریه کرگدن است و همکاری با نشریاتی چون همشهری جوان و روزنامه‌ی شهروند  نیز در پیشینه‌ی  ادبی وی درج شده است. و اما اینک «سال کلاغ» در ۲۰۷ صفحه از سوی نشر «کتابسرای تندیس» تازه‌ترین اثر انتشار یافته‌ی اوست که  با بهای ۵۸ هزار تومان، روانه‌ی بازار کتاب ایران شده است.