ره آورد اقتصاد صدقه‌ای: افزایش مددجویان کمیته امداد
نگاهی کوتاه به ریشه‌های بروز فقر در گیلان
افزایش خانواده های تحت پوشش کمیته ی امداد در گیلانِ، بخشی از بازتاب فزونی رنجوری اقتصاد و گسترش فقر در استانی برخوردار از ظرفیت‌های متعدد و کم‌نظیر است. امسال بر جمع مددجویان معیشت بگیر کمیته‌ی امداد گیلان ۴۸۸ خانوار افزوده شده است. این در حالی است که بنا بر اخبار موجود، در شش ماهه‌ی نخست سال ۱۴۰۰ نیز بیش از دو هزار خانوار جدید تحت پوشش کمیته‌ی امداد قرار گرفته بودند.
بی‌تردید وقتی سخن از کوچک شدن سفره‌ی مردم و دشواری معیشت و افزایش نیازمندان به میان می‌آید ، می‌دانیم که این پدیده‌ی تیره و تار تنها مختص گیلان نیست، اما واقعیت این است که در تنگناهای اقتصادی نیز پرداختن به مشکلات موجود در هر منطقه با توجه به داشته‌ها و ظرفیت‌های بومی آن صورت می‌پذیرد. اما گیلان، استانی‌ست که تا کنون نه تنها نتوانسته از داشته‌های خویش در مسیر توانمندسازی اهالی این استان بهره‌مند شود، بلکه زیر سایه‌ی ضعف مدیریت و منفعت‌طلبی‌های عده‌ای، متحمل آسیب‌های جبران‌ناپذیر بر پیکر سبز ظرفیت‌های خویش نیز شده است. «پایش فقر در سال ۱۳۹۹» عنوان مجموعه گزارش‌هایی است که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر کرد و سال گذشته مورد توجه رسانه‌های استان قرار گرفت. گفتنی است که در این گزارش گیلان از نظر شاخص ترکیبی، در جایگاه بیست و یکمین استان محروم کشور قرار گرفت. همچنین درحالیکه این گزارش میانگین نرخ فقر برای کل کشور را ۳۱ درصد اعلام کرده بود، نرخ فقر گیلان نشان از ۳۶ درصد داشت و استان سیستان و بلوچستان با نرخی معادل ۶۲ درصد در جایگاه بیشترین محرومیت و استان یزد با ۱۶ درصد دارای کمترین نرخ فقر اعلام شده بود.
فقری که چشم انتظار التیام است
واقعیت این است که درمانِ درد فقر نیازمند، اقدامات اساسی در سطح جامعه است و کمک‌های نیکوکاران تنها تسکینی اندک و موقت محسوب می‌شود. اما به هر حال وقتی از کمک به نیازمندان در سطحی سازمان‌یافته، حرف می‌زنیم، اغلب نگاه‌ها متوجه فعالیت کمیته‌ی امداد امام خمینی می‌شود. بدین ترتیب نگاهی به آمار و اطلاعات ارائه شده از فعالیت‌های این سازمان در هر استان، می‌تواند نمایی از اوضاع و احوال معیشت اهالی آن استان باشد. «عباس اهرابی» مدیرکل کمیته‌ی امداد گیلان مهرماه سال گذشته اعلام کرد که بیش از ۱۲۷ هزار خانوار در گیلان تحت حمایت کمیته‌ی امداد هستند و در شش ماهه‌ی نخست سال ۱۴۰۰، بیش از دو هزار خانوار جدید تحت پوشش کمیته‌ی امداد قرار گرفتند.
«حبیب الله رضا دوست»معاون اشتغال و خودکفایی کمیته‌ی امداد گیلان: استان گیلان از نظر خانوارهای تحت پوشش، چهارمین استان کشور محسوب می‌شود.
وی سال گذشته، با تأکید بر اینکه ماهیانه به طور میانگین حدود ۶۰ میلیارد تومان مستمری به حساب مددجویان گیلانی واریز می‌شود، تصریح کرد که توانمندسازی خانوارها در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی در اولویت کاری کمیته‌ی امداد است. و اما دی‌ماه امسال نیز از این مقام مسوول شنیدیم که ۱۲۷ هزار خانوار تحت پوشش کمیته‌ی امداد استان هستند و ۹۰ میلیارد تومان به صورت ماهیانه به این افراد مستمری پرداخت می‌شود.
مدیرکل کمیته‌ی امداد گیلان تعداد مددجویان معیشت‌بگیر استان گیلان در سال جاری را ۱۲۷۰۸۸ خانوار اعلام کرد و افزود: این عدد دربرگیرنده‌ی ۴۵۰۵۳ خانوار شهری و ۸۱۹۶۰ خانوار روستایی است.
همچنین «حبیب الله رضا دوست»معاون اشتغال و خودکفایی کمیته‌ی امداد گیلان نیز مرداد ماه امسال اظهار کرد که استان گیلان از نظر خانوارهای تحت پوشش، چهارمین استان کشور محسوب می‌شود و تعداد بالایی از خانوارهای تحت پوشش ساکن روستا هستند و با توجه به این که از درآمد کافی برخوردار نیستند، تحت حمایت طرح شهید رجایی قرار دارند. وی از اختصاص هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان تسهیلات اشتغالزایی و خودکفایی مددجویان خبر داد و گفت: کمیته‌ی امداد گیلان ۲۲هزار فرصت شغلی ایجاد می‌کند.
امسال نیز تعداد مددجویان افزایش یافته
«عباس اهرابی» مدیرکل کمیته‌ی امداد گیلان در گفت‌و گو با خبرنگارمرور، تعداد مددجویان معیشت‌بگیر استان گیلان در سال جاری را ۱۲۷۰۸۸ خانوار اعلام کرد و افزود: این عدد دربرگیرنده‌ی ۴۵۰۵۳ خانوار شهری و ۸۱۹۶۰ خانوار روستایی است. گفتنی است که بیشترین آمار مددجویی کمیته‌ی امداد گیلان را لاهیجان با ۹۶۵۲ خانوار به خود اختصاص داده و کمترین تعداد خانوارهای مددجویی نیز مربوط به عمارلو با ۸۵۹ خانوار است که همگی‌شان معیشت‌بگیرهستند.
این مقام مسوول با تاکید بر اهمیت ایجاد اشتغال، خودکفایی و توانمندسازی مددجویان اظهار کرد: هدف‌گذاری امسال ما در راستای اشتغالزایی، پرداخت ۱۳۰۰ میلیارد تومان برای ایجاد ۲۲ هزار فرصت شغلی بوده که از آغاز سال تا کنون، ۸۵۹ میلیارد تومان تسهیلات پرداخته و به ایجاد ۱۱۷۰۹ فرصت شغلی در بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات منتج شده است.
وی همچنین در پاسخ به پرسش مرور درباره‌ی تعداد مددجویان کمیته امداد گیلان در سال ۱۴۰۰ گفت: سال گذشته تعداد مددجویان معیشت بگیر گیلان ۱۲۶۶۰۰ خانوار بوده است.
گیلان و نیروی کار مازاد
«غلامرضا خانکشی‌پور» پژوهشگر و کارشناس اقتصادی در گفت و گو با مرور ارتباط بین افزایش تعداد خانوارهای تحت پوشش کمیته‌ی امداد با موضوع بروز فقر را صحیح دانست و اظهار کرد: چرایی این افزایش آمار از چند بُعد قابل بررسی است. و اما یکی از وجوهی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در حوزه‌ی اقتصاد گیلان استانی کشاورزی‌ست و در همه جای دنیا کشاورزی این استعداد را ندارد که بطور کامل نیروی کار را تامین کند.
غلامرضا خانکشی‌پور: وقتی فرصت شغلی به اندازه‌ی کافی مهیا نباشد و ارزش افزوده و درآمد در استان ایجاد نشود، پدیده‌ی فقر خود را آشکار می‌سازد.
در واقع اگر بخواهیم به تولید محصولی کشاورزی بپردازیم، کاهش قیمت تمام شده برای دستیابی به بهره‌وری لازم را مد نظر قرار می‌دهیم و بخشی از این موضوع نیز متوجه نیروی کار می‌شود. گفتنی است که حرکت کشاورزی به سمت مکانیزاسیون که اتفاقا در تولید محصول عمده‌ی ما یعنی برنج رخ داده، به وجود نیروی کار مازاد در روستاها می‌انجامد. متعاقب این مساله نیروی مازاد روستایی روانه‌ی شهر می‌شود و بصورت نیروی کار ارزان‌تری نسبت به نیروی کار شهری نمود می‌یابد، و البته همین موضوع سبب، مازاد شدن نیروی کار شهری می‌شود.
بخش‌های مغفول
وی با بیان این که برای ممانعت از بروز این اتفاق باید در حوزه‌هایی غیر از کشاورزی تمهیداتی در نظر گرفته می‌شد، گفت: بعنوان مثال در حوزه‌ی صنعت، گیلان در صد سال گذشته برخوردار از فعالیت صنایع متعددی بود که به دلیل فرسودگی و کهنگی تکنولوژی عملا از بین رفتند و بدین ترتیب اشتغالی که بوجود آورده بودند نیز از بین رفت. همچنین در کنار صنعت، مبحث گردشگری مطرح است. هر چند درباره‌ی گردشگری صحبت می‌شود، اما هرگز با واقع‌نگری در حوزه‌ی توسعه‌ی گردشگری برنامه‌ریزی مشخصی، نداشته‌ایم و نتوانسته‌ایم اشتغالزایی مناسبی در این عرصه داشته باشیم. در این میان باید گفت، بخش خدمات ما هم تامین کننده نیست. چرا که خدمات باید متناسب با بخش‌های کشاورزی، صنعت و گردشگری رشد کند و زمانی که این بخش‌ها نتوانند پاسخگو باشند، به تبع آن ما در بخش خدمات هم نمی‌توانیم در حد لازم، ایجاد اشتغال کنیم.
افزایش مهارت‌ها
وقتی فرصت شغلی به اندازه‌ی کافی مهیا نباشد و ارزش افزوده و درآمد در استان ایجاد نشود، پدیده‌ی فقر خود را آشکار می‌سازد. خانکشی‌پور با بیان این مطلب، یادآور شد: جنبه‌ی دوم که در بررسی بروز فقر در گیلان باید مورد توجه قرار گیرد، موضوع توانمندی‌هاست . از یاد نباید برد که گیلانی‌ها در کنار افزایش دانش جوانان خویش باید نسبت به موضوع افزایش مهارت‌های ایشان هم توجه داشته باشند. در واقع کنار مهارت زندگی، کسب مهارت در کارآفرینی، سرمایه گذاری و مهارت در ایجاد ارزش افزوده و درآمدزایی برای خود و دیگران از اهمیتی خاص برخوردار است؛ چرا که وقتی این مهارت‌ها ضعیف باشند، فقر افزایش می‌یابد.
محاسبه‌ی دقیق نوع فقر
خانکشی‌پور در بخشی از اظهاراتش بر اهمیت بررسی نوع فقری که جوامع مختلف دچارش هستند، تاکید و اظهار کرد: بعضا توقعات و انتظارات، خیال‌بافی‌هایی در دل برخی ایجاد می‌کند که توانمندی‌هایشان قادر به پوشش آنها نیست. بنابراین باید محاسبه‌ی دقیقی نسبت به بروز انواع فقر داشته باشیم؛ یعنی باید بدانیم فقری که با آن مواجه هستیم از نوع نسبی است یا مطلق. اگر فقر بروزیافته از نوع فقر مطلق باشد، حاکمیت وطیفه دارد که به حذف آن بپردازد، ولی اگر نسبی باشد، بخشی از وظیفه‌ی برطرف کردن آن متوجه حاکمیت است و بخشی دیگر از آن وطیفه‌ی افراد است و البته بخشی از آن هم باز می‌گردد به تصحیح انتظارات.
وی در ادامه گفت: ممکن است کسی دارای درآمد کافی باشد اما بلد نباشد از درآمد خود به نحو مقتضی استفاده کند، از این رو خود را فقیر می‌بیند و می‌کوشد تا از فرصت‌هایی که برای دریافت کمک ایجاد می‌شود، استفاده کند.
خانکشی‌پور در پایان یادآور شد: من فکر می‌کنم در گیلان با همه‌ی مواردی که برشمردیم، مواجه هستیم و در واقع همه‌ی این عوامل دست به دست هم داده‌اند و موجب افزایش آمار مددجویان تحت پوشش کمیته‌ی امداد شده‌اند.
