مرد آتشین

نگاهی به رمان «پدرکُشی» اثر املی نوتومب

0 717

رمان «پدرکُشی» اثر املی نوتومب، نویسنده ی فرانسوی، داستان زندگی پسر نوجوانی را روایت می کند که در ۱۴ سالگی بنا به جبر و درخواست مادرش، خانه را ترک می گوید و  مدتی را در هتلی زندگی می کند و پس از آن که با یکی از بزرگ ترین شعبده بازهای «رینو» آشنا می شود، مسیر زندگی اش  دگرگون می شود و تصمیم می گیرد کاری را که سال ها برای آن زحمت کشیده و خون دل ها خورده، نزد این استاد بزرگ به کمال فرا گیرد بلکه بتواند آن چه را در فکر خود دارد عملی کند.

جو ویپ که کودکی استثنائی در شعبده بازی است، مادرش «کاساندرا» در ۱۴ سالگی از او می خواهد خانه را ترک گوید و با پولی به مبلغ ۱۰۰۰ دلار که ماهیانه به او می پردازد، زندگی بگذراند. جو که در رستورانی مشغول به کار می شود، مردی بلژیکی او را می بیند و  قراری می گذارد: از او می خواهد نزد نورمان ترنس برود و فنون تقلب در بازی پوکر را از او آموزش ببیند. «ششم اوت سال ۲۰۰۰ تو بیست ساله می شی. از الان ساعت قرارمون رو مشخص می کنیم. ساعت ده شب در سالن بابی بلاجیو، در لاس وگاس. جایی که قراره تو به عنوان کارت پخش کن اون جا کار کنی… من می شینم روبه روی تو. حداقل مبلغ رو پونصد هزار دلار تعیین می کنم و پول رو می گذارم وسط. تو به کسی که بیش ترین ژتون رو سر میز داره سه بار پشت هم ورق بد می دی و هربار بهترین ورق ها به شکلی معجزه آسا می افته دست من.»

امیلی نوتومب

جو ویپ با این هدف در سرش نزد نورمان، از معروف ترین شعبده بازهای «رینو» می رود و از او می خواهد معلمش شود. ابتدا نورمان از پذیرش این مسئولیت سرباز می زند و پس از مدتی، می پذیرد که به عنوان شاگردش با او زندگی کند. جو که هدفش برایش مشخص است، سعی می کند ترفندهای تقلب را از او بیاموزد و نورمان، بی خبر از فکر او، گاهی تسلیم خواهش های او می شود و به ناچار آنچه را به او می آموزد که در تضاد کامل با شعبده قرار دارد: «در شعبده واقعیت به نفع مخاطب و با هدف خوشایند بودن برای بیننده و ایجاد نوعی تردیدِ رهایی بخش تغییر شکل می ده. اما در تقلب واقعیت برای آسیب رسوندن به طرف مقابل و به قصد دزدیدن پولش تغییر می کنه.»

از نظر نورمان شعبده باز مخاطبش را دوست دارد و برایش ارزش قائل است در حالیکه فرد متقلب طرف مقابلش را تحقیر می کند. یکی از بن مایه های این داستان همین تضادها است. به نوعی ما در این رمان با بن مایه ی رمان های «جان اروینگ» روبه رو هستیم. پسری که پدرش را نمی شناسد و مادری که با جایگزینی معشوقه ای، سعی می کند جای پدر را برای فرزند پر کند و بعد همین شخص باعث آواره شدن شخصیت اصلی می شود. به نوعی فقدان پدر برای راوی دربر دارنده ی نوعی عقده ی اُدیپی شده است: او مدام با خودش در کشاکش است که آیا «کریستینا»، معشوقه ی نورمان، مانند «کاساندرا»، مادر راوی زیباست یا خیر. کریستینا زنی متین ، آرام و کم حرف، هرگز داد نمی زد و زیبایی اش هم آزاردهنده و پُر زرق و برق نبود. ولی کاساندرا یک بند حرف می زد. بی شک مقایسه ی راوی آنجا پُر رنگ تر می شود که ما از دلبستگی او به کریستینا مطمئن می شویم.

راوی هدف مرد بلژیکی را عملی کرده؛ یعنی موجب شده او چهار میلیون دلار ببرد و به کشور خودش فرار کند و جو با چهل هزار دلار تنها بماند؛ پولی که مجبور می شود پسش دهد.

عشق جو به کریستینا از آن نوع «عشق ناگهانی بود که به محض متولد شدن با میل و خواهشی مطلق و ماندگار همراه شده بود.» از این نقطه نظر و با این دیدگاه است که راوی شوق بی حد و حصرش برای بودن با کریستینا را برای وقتی می گذارد که جشن «برنینگ من» (مرد آتشین) برگزار می گردد. این جشن نقطه ی تلاقی عشق پدری نورمان به جو و عشق آتشین جو به کریستینا است. گویی در این قسمت از داستان ما با نیروهایی مقابل یکدیگر روبه رو هستیم که سعی می کند تمام این تضادها را در خود جمع کند: از یک طرف عشقی ممنوعه و از طرف دیگر پدری (پدری معنوی) که فکر می کند پسرش به او علاقه مند است. این موضوع وقتی روشن تر می شود که راوی به وصالش دست پیدا می کند و آن شعبده باز، بی نیاز از بروز خشم و ناتوان از انجام عملی درخور فعل ناشایست جو است؛ آن وقتی که جو به او می گوید آیا باز هم می خواهد با کریستینا بماند یا نه: «ما کاری رو که دل مون بخواد انجام می دیم… من چیزی رو برای اون قدغن نمی کنم؛ چون من مالک اون نیستم…»

نورمان اذعان می کند که او مالک کریستینا نیست و برایش مهم نیست که جو همین کار را پنجاه بار دیگر با او تکرار کند. اینجا به طور تدریجی همه ی عناصر به سمت پایان حرکت می کنند: راوی هدف مرد بلژیکی را عملی کرده؛ یعنی موجب شده او چهار میلیون دلار ببرد و به کشور خودش فرار کند و جو با چهل هزار دلار تنها بماند؛ پولی که مجبور می شود پسش دهد؛ جو به کام خودش رسیده؛ پدر معنوی­ اش را انکار کرده. همه ی این عوامل دست به دست هم می دهند تا نورمان بیشتر بر روی وظیفه ی پدری خودش تأکید کند. زیرا باور دارد که پدر راستین کسی است که فرزند را به تحسین وادارد، نه او را مجذوب خودش کند.  اینجا است که درمی یابیم عشق جو به کریستینا مثل بازی آن مرد بلژیکی و بازی پوکر، از قبل برنامه ریزی نشده بود و تنها امر تصادفی این رمان، عشق این دو بود. این کنش نامتناسب تنها نکته ی فرعی داستان است که افعال جو را در نظرمان موجه تر می نماید. او در تمام نوجوانی خود با کسی ارتباط نداشت تا اولین نزدیکی را در جشنی عظیم مانند «برنینگ من» و با زنی که ده سال از او بزرگ تر است تجربه کند. همه ی اینها باید جو را در نظرمان منفور نشان دهد. ولی آیا ما هم مانند نورمان معتقد هستیم که او باید تمام سعی اش را بکند تا فرزندش او را بشناسد: «کار دیگه ای نمی تونم انجام بدم. بچه هایی که پدرشون رو نمی شناسن از این موضوع رنج می برن. اما رنجی بزرگ تر از اون در دنیا هست: رنج پدری که فرزندش نمی شناسدش.»

آیا این داستان با طرح پرسش عقده ی اُدیپی دیگر بار می خواهد ما را در چنگال سرنوشت و سرشت انسانی نشان دهد و یا از دیدگاه نویسنده، این امر فقط بسته به شرایط جامعه و جایی است که در آن زندگی می کنیم؟ به بیان دیگر چه چیز ما را وا می دارد تا از همه چیز دست بشوییم و تنها سه هدف را در فراسوی خود ببینیم: به انجام رساندن هدف مردی که یک بار او را دیده ایم و انکار پدری معنوی که چندین سال همراهش بوده ایم و کام گرفتن از زنی که به نوعی مادر دوم خود ما است؟ در همین نقطه است که وجه آموزندگی این داستان رخ می نماید. البته که این انکار مداوم همیشه جریان دارد و شاید پدر هیچوقت نتواند نظر فرزند خودش را جلب کند. اما مگر هدف هر پدری به تحسین واداشتن فرزند نیست؟

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.