دعوت رئیس شورای شهر رشت برای بازدید خبرنگاران از کارخانه کود آلی، فرصتی بود تا واقعیت یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مدیریت پسماند گیلان روشن‌تر شود. اما وقتی خبرنگار مرور برای ورود به محل مراجعه کرد، در همان ابتدا درهای بسته و محدودیت دسترسی به حقیقت، نخستین نشانه تضاد میان ادعا و واقعیت بود.
محمدحسین واثق کارگرنیا در برنامه تلویزیونی «پاسخ» شبکه باران، با اطمینان اعلام کرد: «چهار خط پردازش کارخانه کود آلی بکوب و به‌طور مستمر فعال است.» اما بررسی‌های میدانی و اظهارات کارشناسان چیز دیگری را نشان می‌دهد.
سجاد حسینی، کارشناس حوزه پسماند، می‌گوید: «از چهار خط پردازش، تنها یک خط به‌صورت نمایشی فعال است و حتی همین خط هم عملا خروجی اقتصادی و فنی ندارد. محصولی که تحت‌عنوان کود تولید می‌شود نه وارد چرخه مصرف، بلکه در همان محوطه کارخانه دفن می‌شود.»
این تناقض ساده نیست؛ چون روزانه بیش از هزارتن زباله از رشت و چندین شهرستان دیگر – حتی از شهرداری‌های غیرسهام‌دار – به این کارخانه منتقل می‌شود. اما به‌جای پردازش و تبدیل به کود، زباله‌ها سرانجام به سراوان می‌روند؛ لندفیلی که خود به بمب محیط‌‌‌زیستی تبدیل شده است. آمار تناژ ورودی سراوان گواهی روشن بر این ناکارآمدی است.
کارخانه‌ای که قرار بود راه‌حل باشد، امروز صرفا نقش ایستگاه انتقال زباله را ایفا می‌کند؛ زباله‌ها در محوطه تخلیه، بوی تعفن در بلوار لاکان منتشر می‌شود و ساکنان منطقه هزینه سوءمدیریت را با نفس‌های آلوده خود می‌پردازند.
نکته مهم‌تر این است که اساسا ظرفیت اسمی هزار تنی این کارخانه بیشتر شبیه یک عدد تبلیغاتی است تا یک توان واقعی. بر اساس الزامات فنی، چنین ظرفیتی نیازمند چهار خط کامل پردازش، سالن‌های مجهز، دستگاه‌های ویندرو ترنر و ناوگان مکانیزه پشتیبانی است. اما در رشت نه سالن کافی وجود دارد، نه تجهیزات لازم، و نه حتی شفافیتی در اعلام میزان کود تولید و فروخته‌شده.
بارها رسانه‌ها و کارشناسان خواستار اعلام آمار واقعی تولید کمپوست و فروش آن شده‌اند؛ اما تاکنون هیچ پاسخی داده نشده است. این پنهان‌کاری همان‌قدر پرسش‌برانگیز است که استمرار فعالیت کارخانه‌ای که بر اساس حکم قضایی باید تعطیل می‌شد.
واقعیت تلخ این است: کارخانه کود آلی رشت نه‌تنها بحران زباله را حل نکرده، بلکه با تبدیل‌شدن به یک مرکز انتقال موقت، خود به بخشی از بحران بدل شده است. امروز بیش از هر زمان دیگر، ضرورت دارد مدیران شهری به‌جای بیان آمار نمایشی، شجاعت مواجهه با واقعیت و تصمیم‌گیری شفاف برای آینده مدیریت پسماند گیلان را داشته باشند.
