در پی صدور بی‌رویه و فزاینده مجوز تاسیس مرغداری‌ها در جنوب گیلان؛
آیا روستاهای رودبار تخلیه می‌شوند؟
بخش اول
مناطق جنوب گیلان به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیم خاص خود، میزبان بیش از ۷۰ درصد مرغداری‌های استان است. تنها در چند روستای بخش رحمت‌آباد و بلوکات رودبار حدود ۲۰ واحد مرغداری فعال‌اند؛ پدیده‌ای که روستاهای خاصکول، کلایه، انارکول، پره، ولیجار و لافندسرا را عملا در محاصره بوی تعفن و محدودیت‌های ساخت وساز قرار داده است.
به گفته اهالی، کوچک‌ترین ساخت‌وساز حتی از سوی کشاورزان و باغداران در این روستاها ممنوع شده، با این حال، صدور بی‌رویه مجوز مرغداری‌های جدید ادامه دارد. در حالی‌که ظرفیت منطقه حتی برای هفت مرغداری هم کافی نیست، این روزها صدور مجوز احداث ۲۳ واحد جدید مرغداری هم سرزبان هاست.
سکوت مسؤولان در برابر نارضایتی عمومی
افزایش واحدهای مرغداری با اعتراض گسترده ساکنان منطقه روبه‌رو شده است، اما مسؤولان شهرستان از نماینده مجلس تا فرماندار و مدیران جهاد کشاورزی، دامپزشکی و محیطزیست واکنش جدی نشان نداده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در زمان فرمانداری «طهمورث عموپور» صدور مجوزهای جدید متوقف شده بود، اما پس از جابجایی او در اواخر سال ۱۴۰۳ این روند دوباره از سر گرفته شد. ۲۹ اردیبهشت امسال به پیشنهاد هادی حق‌شناس استاندار گیلان، وحید پورحضرت فرماندار رودبار شد.
افزایش واحدهای مرغداری با اعتراض گسترده ساکنان منطقه روبه‌رو شده است، اما مسؤولان شهرستان از نماینده مجلس تا فرماندار و مدیران جهاد کشاورزی، دامپزشکی و محیطزیست واکنش جدی نشان نداده‌اند
بر اساس اظهارات «سمیرا حسینی» سرپرست وقت فرمانداری رودبار در نشست ۲۵ فروردین امسال، بیشتر این واحدها بدون دریافت پروانه ساختمانی و بدون نظارت نظام مهندسی ساخته شده‌اند و صرفا موافقت اصولی دریافت کرده‌اند. او هشدار داده بود که تعداد مرغداری‌های فعال رودبار تنها در یک سال از ۱۴۹ واحد به ۱۶۱ واحد و ظرفیت تولید به بیش از پنج میلیون قطعه مرغ در هر دوره رسیده است.
تخلفات آشکار و زمین‌های کشاورزی در خطر
گزارش‌ها نشان می‌دهد؛ زمین‌های درجه یک کشاورزی از جمله گندم‌زارها برای احداث مرغداری به کار گرفته شده و برخی واحدها بدون پروانه بهره‌برداری ظرفیت تولید خود را افزایش داده‌اند. افزایش مرغداری‌ها طی دو سال اخیر، باعث شد که بوی تعفن مرغداری‌ها مردم روستاها را مجبور کند حتی برای خروج منزل از ماسک استفاده کنند.
شاید چندان عجیب نباشد که طی فرایند صدور مجوز تنها سازمانی که به صراحت مخالفت کرده، شرکت آب منطقه‌ای است که نبود منابع آب کافی را دلیل رد استعلام‌ها دانسته، اما این مخالفت نادیده گرفته شده و مرغداری‌ها صرفا با «موافقت اصولی» فعالیت خود را آغاز کرده‌اند؛ اقدامی که آشکارا خلاف قوانین و مقررات رسمی کشور است.
ردپای نفوذ و منافع اقتصادی
برخی منابع محلی می‌گویند پیگیری ساخت مرغداری‌های جدید از طریق شبکه‌ای متشکل از افراد بانفوذ یک نماینده مجلس در استان، برخی از مدیران جهاد کشاورزی شهرستان، دامپزشکی و غیره انجام می‌شود. تولیدات این مرغداری‌ها به کشتارگاه بزرگ سپیدماکیان منتقل می‌شود که آن‌جا نیز اشخاص بانفوذ از نماینده مجلس گرفته تا دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی نام آشنا، منافع مشترکی دارند.
با این‌حال، طی ماه‌های اخیر، استاندار گیلان «هادی حق‌شناس» اعلام کرده جلوی صدور مجوزهای جدید احداث مرغداری را می‌گیرد، اما تداوم صدور مجوزها چند ماه اخیر نشان داد این تصمیم آن‌چنان که انتظار می‌رفت عملی نشده است.
تهدید بهداشتی و سرکوب معترضان
مسؤولان دولتی مدعی‌اند مواد شیمیایی جدیدی برای حذف بوی مرغداری‌ها در دسترس است، اما کارشناسان هشدار می‌دهند این مواد هرچند بو را از بین می‌برند، اما در زمان تنفس آثار زیان‌بار جدی ایجاد می‌کنند.
پس از حضور احد آقایی، بازرس کل گیلان، و بازدید ایشان از منطقه، جهاد کشاورزی رودبار حصارهای ساده زمین‌های کشاورزان که صرفا برای جلوگیری از ورود احشام ایجاد شده بود را تخریب کرد. منابع محلی می‌گویند اداره جهاد کشاورزی رودبار در واقع با این اقدام خود، «زهر چشمی» از معترضان گرفته است.
ریشه مشکل در سیاست‌های کلان
در دولت پیشین، بخشنامه وزیر وقت جهاد کشاورزی (ساداتـی‌نژاد) مبنی بر «مدارا با مرغداران به دلیل کمبود تولید مرغ» صادر شد؛ بخشی از مجوزهای مشکوک و فعالیت‌های غیرقانونی که در رودبار اتفاق افتاده و می‌افتد به استناد همین بخشنامه توجیه می‌شود.
با وجود این، مستندات نشان می‌دهد که استعلام شرکت آب برای احداث مرغداری‌های جدید منفی بوده و با ترفندهای مختلف همچنان نادیده گرفته شده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد؛ زمین‌های درجه یک کشاورزی از جمله گندم‌زارها برای احداث مرغداری به کار گرفته شده و برخی واحدها بدون پروانه بهره‌برداری ظرفیت تولید خود را افزایش داده‌اند. افزایش مرغداری‌ها طی دو سال اخیر، باعث شد که بوی تعفن مرغداری‌ها مردم روستاها را مجبور کند حتی برای خروج منزل از ماسک استفاده کنند
آب شرب روستاها را دزدیده‌اند
اهالی روستاهای انارکول، خاصکول، پره و لافندسرا در شهرستان رودبار از صدور بی‌رویه مجوز مرغداری انتقاد می‌کنند و می‌گویند این روند، منابع آب روستاها را نابود کرده و کشاورزی را از بین برده است.
«امیر پور»، از اهالی انارکول، به مرور می‌گوید تنها در یک روستا بیش از ۲۰ مجوز احداث مرغداری صادر شده و اکنون شش واحد فعال است. او اضافه می‌کند: مرغداری‌ها با پمپ‌های قوی، آب شرب روستا را به انحصار گرفته‌اند؛ حتی چشمه‌های طبیعی بالادست روستا هم مسدود شده و حیوانات بی‌نصیب مانده‌اند. باغ زیتون من ۳۰۰ متر با یکی از این پروژه‌هایی که موافقت اصولی گرفته فاصله دارد و وقتی ساخته شود، مجبورم باغم را رها کنم».
او عنوان می‌کند که سرمایه‌گذاران غیربومی با نفوذ و رانت، مجوزهای چندبرابری دریافت کرده‌اند: یک واحد مرغداری که ابتدا ۲۰ هزار قطعه مجوز داشت، حالا ۲۰۰ هزار قطعه تولید می‌کند. مسؤولان هم با یک تلفن سکوت می‌کنند.
«علیزاده»، از اهالی لافندسرا و پره، می‌گوید صاحبان مرغداری‌های جدید بومی منطقه نیستند و به دنبال افزایش ظرفیت واحدهای موجود هستند. وی می‌گوید: بزرگ‌ترین مشکل ما آب است. وقتی باد می‌وزد بوی تعفن مرغداری‌ها ما را مجبور می‌کند برای تردد ماسک بزنیم. همین حالا هم واحدهای فعال به صورت قاچاقی آب محله را با لوله به مرغداری‌ها منتقل کرده‌اند.
به گفته او، روزهای تخلیه مرغ، جاده باریک روستا به علت تردد ماشین‌های سنگین باری کاملا قفل شده و تردد به سمت توتکابن مختل می‌شود: «این جاده حتی گنجایش دو خودرو را ندارد و از بس ماشین‌های سنگین رفت‌وآمد می‌کنند، جاده تخریب شده است.»
«فلاح»، یکی دیگر از اهالی خاصکول، می‌گوید بدون اطلاع مردم و بدون رعایت حریم قانونی طرح هادی روستا، به هفت مرغداری مجوز داده شده است: «طبق قانون، مرغداری باید ۵۰۰ متر از طرح هادی و بافت روستا فاصله داشته باشد اما بعضی واحدها فقط ۳۵۰ متر دورتر ساخته شده‌اند. من نامه رسمی از استانداری دارم اما رییس جهاد کشاورزی حتی پاسخ آن را نداده است».
او می‌افزاید که اعتراض‌های مکرر به فرمانداری و نماینده شهرستان رودبار بی‌نتیجه مانده است: «وقتی از فرماندار خواستیم مشکل را حل کند، گفت تابع قانون هستیم. از محیطزیست که شکایت کردیم، فرماندار جواب داد: رییس‌محیط‌زیست اشتباه کرده که این حرف را زده است.»
بازرس استانداری گیلان نیز از منطقه بازدید کرده و با ادامه ساخت مرغداری‌ها مخالفت نشان داده، اما صدور مجوزها همچنان ادامه دارد.
اهالی می‌پرسند چرا زمین‌های بی‌آب و کویری اطراف منجیل و لوشان برای این واحدها انتخاب نمی‌شود: «دولت می‌تواند مثل شهرک‌های صنعتی زمین و آب اختصاص بدهد و از مرغداری‌ها هزینه خدمات بگیرد، نه اینکه مرغداری‌ها جاده را تخریب و محیطزیست را نابود کنند و آب شرب روستاییان را بدزدند تا مردم برای یک قطره آب با هم درگیر شوند.»
اظهارات دهیار خاصکول و شهادت اهالی روستاهای انارکول، پره و لافندسرا نشان می‌دهد که موضوع دیگر یک تخلف کوچک نیست؛ اینجا با یک زنجیره کامل بی‌قانونی روبه‌رو هستیم: صدور بی‌ضابطه موافقت‌های اصولی، دست‌اندازی به منابع آب شرب، بی‌اعتنایی به طرح‌های هادی و نابودی زمین‌های کشاورزی
امیر پور، علیزاده و فلاح هشدار می‌دهند که با ادامه این روند، روستاهای هزارساله منطقه از سکنه خالی خواهند شد: «اگر واحدهای جدید ساخته شود، ما باید کوچ کنیم؛ اینجا دیگر قابل زندگی نیست.»
بیشتر مرغداری‌های جدید حتی پروانه تأسیس ندارند
«میرپور» دهیار روستای خاصکول، به مرور می‌گوید: از میان حدود ۲۰ مرغداری جدیدی که قرار است در منطقه احداث شود، تنها سه واحد توانسته‌اند پروانه تأسیس دریافت کنند و بقیه صرفا موافقت اصولی دارند. او تأکید می‌کند که مشکل کمبود آب و نداشتن تغییر کاربری زمین‌ها مانع بزرگی بر سر راه سرمایه‌گذاران خواهد بود.
به گفته دهیار، اگر سرمایه‌گذاران ناچار شوند مسیر قانونی را طی کنند، روند ساخت به‌شدت دشوار خواهد شد و شاید در نهایت تنها یکی دو واحد بتوانند با ضوابط و روابط به بهره‌برداری برسند؛ موضوعی که به‌تنهایی تهدید بزرگی برای روستا ایجاد نمی‌کند، اما افزایش تعداد مرغداری‌ها قطعا بحران‌ساز خواهد بود.
روستا با ظرفیت گردشگری، نه مرغداری‌های صنعتی
خاصکول در دامنه کوهستان و در مسیر گردشگری قرار دارد. دهیار در این خصوص می‌گوید: تلاش می‌کنیم گردشگری را در روستا جا بیندازیم و مجوزهای لازم را بگیریم تا به‌جای راه‌اندازی این همه مرغداری، رونق اقتصادی سالم‌تری داشته باشیم.
روستا حدود ۲۵۰ خانوار و نزدیک به ۴۰۰ نفر جمعیت دارد؛ جمعیتی که در تعطیلات چند برابر می‌شود.
تنش بر سر حریم قانونی ساخت‌وساز
حریم طرح هادی برای ساخت مرغداری باید ۵۰۰ متر باشد، اما در چند سال اخیر با تخلفاتی که انجام شد این فاصله به ۲۵۰ متر کاهش پیدا کرد. به گفته میرپور، استانداری گیلان از تهران خواسته حریم قانونی به همان ۵۰۰ متر بازگردد تا تنش‌ها کمتر شود.
او پیش‌بینی می‌کند سرمایه‌گذاران جدید، حتی اگر مجوز بگیرند، در ادامه به‌دلیل کمبود شدید آب با مشکل جدی در تولید روبه‌رو خواهند شد. وی می‌گوید: بسیاری از واحدهایی که موافقت اصولی گرفته‌اند، توان مالی اجرای پروژه را ندارند و بعید است کسی زمین‌های بدون آب را از آن‌ها خریداری کند.
واکنش به انتقادات از نماینده مجلس
دهیار خاصکول با اشاره به انتقادهای شدید از «گودرزوند چگینی» نماینده رودبار در مجلس گفت: بخش زیادی از این انتقادها درست نیست، دست ایشان هم بسته است. باید توجه داشت که آقای چگینی شخصا مجوز مرغداری صادر نمی‌کند. وقتی دستگاه‌های مسؤول استعلام‌ها را تأیید می‌کنند، او نمی‌تواند جلوی کار را بگیرد، چون متهم می‌شود که این کارش مخالف تولید و سرمایه‌گذاری است.
به گفته میرپور، فرماندار رودبار نیز در تلاش است هم منافع مردم حفظ شود و هم روند تولید طبق قانون پیش برود.
مصرف غیرقانونی آب و هزینه‌های بالا
دهیار تأکید می‌کند حتی مرغداری‌های فعلی هم به‌طور غیرقانونی از آب شرب روستا استفاده می‌کنند و برای تأمین آب با تانکر هزینه‌های زیادی می‌پردازند. او می‌گوید: حتی اگر مجوز بگیرند، وقتی آب نیست، می‌خواهند چه کنند؟
او می‌گوید شنیده‌ها حاکی است که معاون عمرانی جدید استانداری گیلان همه پرونده‌های دارای مشکل را باز می‌گرداند و مانع ادامه روند غیرقانونی می‌شود.
وقتی قانون خواب است چه کسی بیدار است؟
اظهارات دهیار خاصکول و شهادت اهالی روستاهای انارکول، پره و لافندسرا نشان می‌دهد که موضوع دیگر یک تخلف کوچک نیست؛ اینجا با یک زنجیره کامل بی‌قانونی روبه‌رو هستیم: صدور بی‌ضابطه موافقت‌های اصولی، دست‌اندازی به منابع آب شرب، بی‌اعتنایی به طرح‌های هادی و نابودی زمین‌های کشاورزی. حتی اگر تنها چند واحد مرغداری به پروانه بهره‌برداری برسند، همین تعداد کافی است تا با افزایش پنهانی ظرفیت، زندگی روستاییان مختل و حریم روستا نابود شود.
اکنون زمان پرسش‌های مستقیم است: چه کسانی پشت صدور این مجوزها هستند؟ چرا هشدارهای آب منطقه‌ای و گزارش‌های بازرسان بی‌اثر مانده؟ چگونه واحدهای فاقد پروانه ساختمانی با آسودگی به کار ادامه می‌دهند؟ مسؤولان استانی و نمایندگان مجلس چگونه می‌خواهند پاسخ کوچ اجباری روستاییان و نابودی منابع آب را بدهند؟ آیا قرار است سرمایه‌گذاری‌های رانتی و بی‌ضابطه همچنان بر کشاورزی و گردشگری گیلان سایه بیندازد؟ آیا اراده‌ای جدی برای متوقف کردن این روند وجود ندارد؟
