اعتمادسازی دولت، زمینه ساز انسجام گروههای مردمی

ایران در سال های اخیر آبستن حوادث مختلفی بوده است. وقوع بحران های پی درپی از زلزله تا سیل، نفس کشور و دستگاههای خدمات رسان و مدیریت بحران را به شماره انداخته و در گاهی مواقع دولت از کمک رسانی به حادثه دیدگان عاجز مانده است. اما حضور به موقع گروههای مردمی و سمن ها  در قلب بحران‌ها، ثابت کرده آنان در قلب حوادث پیشروتر از دولت و نهادهای رسمی هستند و خود با پشتوانه‌ی مردمی دست به کار می‌شوند. موضوعی که در بحران های سیل لرستان در ابتدای سال، سیستان در پاییز گذشته و اکنون کرونا برای همه از جمله دولت امری ثابت و پذیرفته شده است.

گیلان از ابتدای ورود ویروس کرونا به کشور پس از قم از مهمترین کانون‌های بحران این بیماری بوده است. ویروسی که نه تنها مردم عادی بلکه به نیروهای خدمات رسان از جمله کادر درمان، پزشکی و پرستاری را مورد هدف قرارداده و بسیاری از شهروندان را به کام مرگ و بیماری کشانده است.

نقش این گروهها در تامین اقلام بهداشتی و رفع کمبودها در رفع بحرانها چه میزان تاثیر گذار است؟ این گروهها تا چه اندازه سازمان یافته و منسجم هستند و اینکه آیا حضور پررنگ آنها از وظایف دولت در مدیریت بحران نمی‌کاهد؟ ضمن اینکه نظارتی بر نوع خرج کرد کمک‌های اهدایی و امدادرسانی هدفمند بر اساس نیاز مردم و کادر درمان دیده نمی‌شود.

از این رو ضمن اینکه بسیاری از فعالیت های اجتماعی و اقتصادی لغو و یا تغییر ماهیت داده‌اند و در قالب گروههای مردمی و سمن‌ها با همکاری خیرین به فعالیت داوطلبانه و کمک رسانی در تامین اقلام بهداشتی و درمانی و حتی تامین بسته های معیشتی به خانوارهای کم درآمد تبدیل شده‌اند. براساس آمارهای غیررسمی بیش از ۴۰ گروه مردمی خودجوش تنها در سطح شهرستان رشت و دهها گروه جهادی مردمی در شهرستان ها درابعاد مختلف به فعالیت مشغولند.

اما نقش این گروهها در تامین اقلام بهداشتی و رفع کمبودها در رفع بحرانها چه میزان تاثیر گذار است؟ این گروهها تا چه اندازه سازمان یافته و منسجم هستند و اینکه آیا حضور پررنگ آنها از وظایف دولت در مدیریت بحران نمی‌کاهد؟ ضمن اینکه نظارتی بر نوع خرج کرد کمک‌های اهدایی و امدادرسانی هدفمند بر اساس نیاز مردم و کادر درمان دیده نمی‌شود.

لازم به ذکر است ۱۴ فروردین جاری رییس سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر تاکید کرد که سازمان‌های مردم نهاد و تشکل‌ها برای دریافت کمک‌های دریافتی باید مجوزهای لازم را از جمعیت هلال احمر دریافت کنند و در غیر اینصورت حسابشان مسدود خواهد شد.

طبق قانون جدید مدیریت بحران کشور هر تشکل، مؤسسه خیریه، سازمان مردم نهاد و … که بخواهند از طریق اعلام شماره حساب اقدام به جمع آوری کمک‌های مردمی کنند، باید ابتدا مجوزهای لازم را از جمعیت هلال احمر اخذ کنند. مسوولان این اقدام را سبب شفافیت هزینه‌ کرد و هدفمندشدن آن می‌دانند با اینحال برخی صاحبنظران چنین اقدامی را در راستای کاهش کمک‌های مردمی به این خیریه‌ها و افراد شاخص و پررنگ شدن کمک به جمعیت هلال احمر به عنوان یک نهاد رسمی می‌دانند.

در گفت و گو با چند مسوول گروه مردمی و مردم نهاد استان که در بحران اخیر کرونا نقش داشتند ضمن آشنایی با فعالیت‌های آنان، در خصوص برخی از این ابهام‌ها از آنان پرس و جو کردیم.

 اعتماد سازی دولت، زمینه ساز انسجام گروههای مردمی

«مازیار سیدنژاد»  نماینده تیم نجات موج پیشرو در گیلان است. وی در گفت و گو با مرور بیان کرد: گروه تخصصی مردمی متشکل از متخصصانی در زمینه‌هایی همچون مدیریت بحران و مدیریت سوانح طبیعی که از دهه‌ی ۸۰ و پس از زلزله‌ی بم فعالیت خود را در زمینه مدیریت بحران و ارایه آموزش‌های پس از بحران به سازمان‌ها و گروههای مختلف آغاز کرده است. موج پیشرو از جمله گروه های مردمی بود که همزمان با گسترش کرونا در استان فعالیت خود را با تامین اقلام بهداشتی و درمانی شروع کرد. تهیه‌ی اقلام حفاظتی از جمله گان، شیلد، ماسک، دستکش، محلول ضد عفونی کننده و دستگاه اکسیژن سنج از این جمله بوده است.

نماینده تیم نجات موج پیشرو در گیلان بیان کرد: با تاکید بر اینکه در بروز بحرانهایی از این دست با توجه به گستردگی و مقیاس بحران قطعا دولت به تنهایی قادر به انجام کار نیست و نیاز است گروه‌های مردمی و تشکل‌های رسمی برای کمک رسانی حضور داشته باشند به مرور گفت: درهمه‌ی بحرانها، دستگاههای مسئول دولتی ممکن است با محدودیت منابع مواجه بشوند و لذا این گروه‌ها با کمک های خیرین می‌توانند این کمبودها را پوشش بدهند.

سیدنژاد با تاکید بر این نکته که برخی از این گروهها آموزش دیده نیستند، افزود: گروه موج پیشرو که از کارشناسان متخصص در این امر تشکیل شده در بحث آموزش و ایجاد هماهنگی با گروههای مردمی در سال های گذشته فعالیت‌های موثری داشته است.

اکنون آنچه برای گروههای مردمی مهم است، اعتماد سازی مراجع دولتی و بخصوص مسوولین هماهنگ کننده است. آنچه مهم است در مدیریت بحرانهای بزرگ لازم است که حاکمیت و مردم در کنار هم قرار بگیرند تا بتوان به نتایج مثبتی در جهت مدیریت بحران دست یافت.

وی با اشاره به اینکه در اجرای این قبیل فعالیت‌ها از جمله تامین و توزیع اقلام مورد نیاز کادر بیمارستانی هماهنگی با مجموعه‌هایی همچون وزارت کشور و دانشگاه علوم پزشکی مهم است، گفت: دانشگاه علوم پزشکی می‌‌بایست فهرست اقلام مورد نیاز و اولویت مراکز نیازمند کالاها  را به گروهها اعلام کند تا موازی کاری صورت نگیرد و کمک‌های مردمی به موثرترین شکل به نقاط اولویت‌دار تخصیص یابد.

مازیار سیدنژاد به لزوم ایجاد هماهنگی در راستای تمرکز فعالیت گروههای مردمی و در قالب یک بستر مناسب تاکید کرد و گفت: البته شاید برخی گروههای مردمی به دستگاه‌های مسوول اعتماد نکنند و تمایل به انجام کار گروهی منسجم نداشته باشند که نیازمند اعتمادسازی هستند. اکنون آنچه برای گروههای مردمی مهم است، اعتماد سازی مراجع دولتی و بخصوص مسوولین هماهنگ کننده است. آنچه مهم است در مدیریت بحرانهای بزرگ لازم است که حاکمیت و مردم در کنار هم قرار بگیرند تا بتوان به نتایج مثبتی در جهت مدیریت بحران دست یافت.

سیدنژاد ادامه داد: در حال حاضر بخشی از گروههای مردمی فعال در بحران کرونا دارای مجوز سازمان مردم نهاد نیستند. اما با توجه به گستردگی بحران و شرایطی که در آن قرار داریم فعالیت این مجموعه‌ها اعم از گروه‌های مردمی و اشخاص حقیقی، در صورت اعتماد سازی دستگاه‌های مسوول در مدیریت بحران و ایجاد هماهنگی در ارایه‌ی اطلاعات و راهنمایی لازم در خصوص نیازهای مراکز و پاسخگویی در خصوص کمک‌های واصله می‌تواند در هم افزایی و جلوگیری از موازی کاری در تامین نیازها و کمک به حفظ جان هموطنان‌مان و کاهش چالش‌ها در مدیریت این بحران بسیار موثر باشد. بالتبع گروه‌های مردمی نیز به خاطر جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی باید مستندات کمکهای دریافتی و تحویل شده را متعاقبا به مراجع مربوطه ارایه دهند.

نیازمند تمرین کار گروهی هستیم

 «تینا دلجو» فعال اجتماعی و یکی از اعضای گروه‌های مردمی که در ایام اخیر به صورت خودجوش اقدام به ضد عفونی معابر و محلات رشت کردند، پیش از این نیز در کمک رسانی به تامین معیشت خانوارهای کم برخوردار فعالیت‌هایی انجام داده بود. وی به مرور گفت: اصولا کمک‌های مردمی در مواقع نیاز شهروندان صورت می‌گیرد. در قضیه‌ی کرونا بیشترین چیزی که به چشم آمد نیاز کادر درمانی به اقلام بهداشتی و حفاظتی بود. قاعدتا دولت تمهیدات لازم را به موقع پیش بینی نکرده بود و مردم برای کاهش بخشی از ابعاد فاجعه حضور پیدا کردند. ما نیز احساس کردیم می‌توانیم به اعتبار اعتمادی که پیش از این شهروندان برای ما  قایل شدند در کمک رسانی درا ین بحران ورود کنیم.

دلجو افزود: در بحران کرونا سعی کردیم تمام بیمارستانهای مطرح استان که درگیر کرونا هستند را مورد حمایت مالی برای خرید اقلام بهداشتی و حفاظتی مورد نیاز قرار بدهیم و در حد توان کمک کردیم. کاردیگر ما، فراخوان برای تامین دستگاه سم پاش و تامین مواد ضدعفونی بود. در این برنامه توانستیم با ماسک و دستکش‌های اهدایی تا کنون چند محله‌ی کم برخوردار و کم بهره رشت را سم پاشی و گند زدایی کنیم.

دلجو تاکید کرد: حضور گروههای مردمی در کاهش کمبودها و نیازها، نباید موجب شود دولت از انجام وظیفه خود بکاهد. اما متاسفانه دولت با وظایف خود در بحران آشنایی ندارد.

در حال حاضر انسجام و همدلی کار جمعی از سوی گروههای متعدد مردمی در گیلان کم است. در واقع برخی از گروهها به صورت جزیره ای درحال فعالیت هستند و این نیازمند آموزش و اطلاع رسانی است. هرچند که برای انسجام گروهها تلاشهایی از سوی فرمانداری  و سپاه استان شد.

ثبت دیجیتالی فعالیت‌ها و کمک‌ها در خیریه

«زینب شاملی» مدیریت موسسه خیریه حضرت زهرا شعبه رشت که در زمینه کمک به ایتام استان فعالیت می‌کند با بیان اینکه پیش از شروع کرونا ویروس، ۵۰۶ نفر از ایتام استان را تحت پوشش دارند به مرور گفت: در این ایام با همکاری خیرین خارج از استان به خصوص بازاریان تهرانی برای ۲۲۰ خانوار تحت پوشش سبد کالای معیشتی شامل مرغ و گوشت، ۲۵۰ پکیج اقلام بهداشتی و مبلغ ۵۰۰ هزار تومان وجه نقد در نظر گرفتیم.

وی افزود: این اقلام توسط خیرین گیلانی که ساکن تهران هستند به این خیریه ارسال شده و توسط تیمهای ارسال ما بین خانواده های تحت پوشش اهدا شده است.

وی همچنین از واریز مبالغی برای تهیه و دوخت ماسک و گان به یکی از خیریه های فعال استان در این کار اشاره کرد و گفت: تهیه ۶ چرخ صنعتی و معرفی ۳۰ چرخکار توانمند شده‌ی تحت پوشش این موسسه جهت دوخت و دوز از جمله فعالیتهای ما دراین روزها بوده است.

شاملی با تاکید به اینکه از فعالیت این موسسه ۳۰ سال می‌گذرد گفت: تا کنون کمکی از سوی دولت به ما نشده و کلیه‌ی حمایت‌ها توسط خیرین گیلانی خارج از استان بوده است.

وی به ثبت کلیه فعالیتها و کمکهای این موسسه اشاره کرد و گفت: تنها خیریه و موسسه دیجیتال استان هستیم که همه کمکها و فعالیتها به ریز در آن ثبت شده است.

کمک‌های خارج از استان به گیلانی‌ها

«امین مهاجری» فعال رسانه ای و مدیر مسوول موسسه «مردم نهاد قلم برنا» از جمله فعالین جهادی در این روزها بوده است که تامین مواد ضد عفونی کننده معابر استان از فعالیتهای مردمی وی بوده است.

مهاجری گفت: این موسسه تاکنون در حدود ۱۵۰ هزار لیتر مواد ضد عفونی کننده به صورت رایگان در نقاط مختلف استان برای پاک سازی معابر توزیع کرده است.

وی گفت: این مواد از سوی خیرین بزرگ اردبیلی و تبریزی در اختیار موسسه قرار گرفته است و مدیریت شورای شهر رشت نیز با در اختیار گذاشتن کامیونتهای تانکردار برای حمل مواد ضد عفونی کننده به استان به ما کمک کردند.

علیرغم دیدار با استاندار و ارایه‌ی پیشنهادات و بیان مشکلات تاکنون هیچ اقدامی اعم از لجستیکی و نقدی به گروههای جهادی از جمله این موسسه صورت نگرفته است. اما این موضوع موجب جلوگیری از فعالیت ما نشده و همچنان این مواد را بین شهرداریها، گروههای مردمی و پویش های مختلف توزیع می‌کنیم.

مهاجری همچنین به همکاری خیرین ناشناس استان در تهیه مواد ضدعفونی کننده اشاره کرد و گفت: از سوی محمدباقر قالیباف نماینده منتخب اول تهران در مجلس شورای اسلامی تحت عنوان قرارگاه جهادی امام رضا (ع) تاکنون تعداد ۹ هزار عدد ماسک و چندین توپ پارچه مخصوص دوخت ماسک به این موسسه ارسال شده تا در شهرهای آستانه اشرفیه، لاهیجان و کیاشهر ارسال کنیم.

این فعال رسانه ای به عدم همکاری نهادهای دولتی استان از جمله استانداری و فرمانداری اشاره کرد و گفت: علیرغم دیدار با استاندار و ارایه‌ی پیشنهادات و بیان مشکلات تاکنون هیچ اقدامی اعم از لجستیکی و نقدی به گروههای جهادی از جمله این موسسه صورت نگرفته است. اما این موضوع موجب جلوگیری از فعالیت ما نشده و همچنان این مواد را بین شهرداریها، گروههای مردمی و پویش های مختلف توزیع می‌کنیم.

مشاوره روحی و اجتماعی به افراد آسیب دیده

 اما ویروس کرونا و خود قرنطینگی توسط شهروندان به مدت طولانی آسیبهای روحی و روانی را متوجه بسیاری کرده است. امروز کارشناسان خانواده، نگران افزایش خشونت های خانگی و بالا رفتن آمار طلاق در روزهای پسا کرونا هستند. اما یکی از کلینیک‌های اجتماعی تحت نظارت سازمان بهزیستی گیلان در قالب NGO مردمی، فعالیت جهادی خود را در راستای  مشاوره رایگان به گروههای هدف و افراد نیازمند به مشاوره خانواده قرار داده است.

«زهرا قلیزاده » مدیرعامل جمعیت همیاران سبز و مدیر مرکز مشاورین اجتماعی مهرآیین دراین باره به مرور گفت: دراین ایام بسیاری از خانواده ها درگیر نگهداری از بیماران کرونایی هستند و به لحاظ قرنطینه بودن به تنهایی با این مساله در کلنجارند که موجب بروز افسردگی و آسیبهای روحی و روانی برای آنها شده است. لذا با همکاری برخی اساتید مشاوره خانواده و تحت نظارت بهزیستی استان به این افراد کمک می‌کنیم . حتی از خارج کشور نیز تماسهایی در این رابطه داشتیم.

قلیزاده به دیگر فعالیتهای انجام شده دراین کلینیک اشاره کرد و افزود: اهدای پکیج های بهداشتی و یکبار مصرف از جمله ماسک، پد الکلی و ماسک به بیماران دارای اعتیاد و در حال مصرف جهت پیگشیری از ابتلا به کرونا، ایدز و هپاتیت توسط تیم های سیار در سطح شهرستان رشت از دیگر فعالیتهای ما بوده است. در کل فعالیت این کلینیک در این روزها در جهت مشاوره و روانشناسی به صورت جهادی بوده است.