بلاتکلیفی ۲۴ ساله ی مردم لاسک

در تمام سد سازی های دو دهه اخیر کشور موردی نبوده که در آن دو گانه آب و آبادانی در مقابل تخریب محیط زیست و تبعات اجتماعی وجود نداشته باشد. وزارت نیرو مژده می دهد که دیگر نه خودتان تشنگی می کشید نه زمین کشاورزی تان. اما فعالان محیط زیست و کارشناسان اجتماعی از تخریب و تغییر محیط و تبعات آن می گویند. از درخت هایی که قطع می شود و رودخانه هایی که تغییر می کنند و زندگی موجوداتی که از بین می رود یا با سختی روبرو می شوند و مردمانی که از سرزمین اجدادی شان رانده می شوند.

گیلانی ها تازه جدل های مربوط به سد شفارود رضوانشهر را پشت سر گذاشته بودند که خبر احداث سد لاسک در شهرستان شفت در دل جنگل های هیرکانی بر روی رودخانه امام زاده ابراهیم به طور جدی ترمطرح شد. این سد به دلیل واقع شدنش در روستای لاسک به همین نام معروف شده است. البته به جز لاسک، ویسرود و کولوان هم روستاهایی هستند که با ساختن سد به زیر آب می روند.

ارزیابی محیط زیستی این سد چند بار رد شده است. با این وجود شهریورماه سال گذشته خبر از مراسم گلنگ زنی پروژه رسید. اما مراسم احداث این سد که قرار بود پنجم شهریور ۹۷ با حضور اردکانیان وزیر نیرو برگزار شود لغو شد. اعتراض تشکل های محیط زیستی، رسانه ها، اساتید دانشگاه، فعالان اجتماعی و جوامع بومی شهرستان های شفت و بندر انزلی سبب شد تا معاونت پیشگیری وقوع جرم دادگستری استان گیلان، دادستانی کل کشور و استانداری گیلان وارد میدان شوند و شروع پروژه را متوقف کنند.

سد چه می آورد و چه می برد؟

سد لاسک قرار است با ارتفاع ۶۳ متر، عرض ۷۵۰ متر و طول ۳۶۰۰ متر روی رودخانه امامزاده ابراهیم احداث شود.

طبق آمار و ارقام ارائه شده این سد با حجم مخزن ۴۵میلیون مترمکعب و حجم آب قابل تنظیم سالانه ۷۷ میلیون مترمکعب با هدف تأمین ۵میلیون و ۴۰۰میلیون مترمکعب آب آشامیدنی، ۶هزار و ۸۰۰هکتار شالیزار و باغ و همچنین ۳۳میلیون و ۱۰۰هزار مترمکعب آب زیست محیطی ساخته شود.

مردم روستای لاسک و روستاهای اطراف می خواهند تکلیف شان مشخص شود. آنها خودشان را با مردم روستاهای اطراف مقایسه می کنند که طی چهار سال گذشته خانه هایشان در زمستان بدون کمترین دردسری به کمک گاز گرم شده و خبری از خرید نفت سفید و حمل سیلندرهای گاز نبوده است. زندگی آنها اما هنوز بوی نفت و هیزم و آوردن و بردن پیک نیک و سیلندرهای گاز مایع است. خرید و فروش ملک و املاک در روستایشان انجام نمی شود. کدام خریدار حاضر می شود خانه اش را روی آب بنا کند و زمینی را خریداری کند که ممکن است یک روز صبح بیدار شود و دستور تخلیه اش را با هدف سدسازی بشنود؟

گفته می شود ۹۴ هکتاراز جنگل های هیرکانی از بین می رود. جنگلی که به تازگی به ثبت یونسکو هم رسیده است. رودخانه امام زاده ابراهیم یکی از رودخانه هایی است که به تالاب انزلی ختم می شود به همین خاطر دل نگرانی های تازه برای تالاب بین المللی انزلی که به دلیل آلودگی های شدید در معرض خطرات زیادی است وجود دارد و این ترس وجود دارد که یکی از رشته های ورودی به این تالاب هم خشک یا به کمترین دبی ممکن برسد.

ماسه سنگ، اسلیت و شیل سنگ های غالب منطقه هستند که حاوی رگه هایی از ذغال سنگ هستند. با توجه به اینکه یکی از اهداف سد تأمین آب شرب است وجود ذغال سنگ باعث ایجاد محیط اسیدی شده و قابلیت حل فلزات سنگین نیز در این محیط آبی وجود دارد.

 بلاتکلیفی مردم

 مدافعان طرح که معمولا عنوان مهندس نیز در ابتدای اسمشان وجود دارد معتقدند نگاهشان به موضوع فنی است و تلاششان برای زندگی بهتر انسان هاست وعقل را به جای احساس قرار داده اند. اما شنیدن صدای روستاییان منطقه تصویر دیگری در این بین به ما نشان می دهد. سه روستا محل مناقشه در مسیر چوبر به امامزاده ابراهیم واقع شده اند. شغل مردم این منطقه هم کشاورزی، دامداری، پرورش زنبور عسل و پرورش کرم ابریشم است  و محصولات این روستا هم برنج ، ابریشم ، چای ، عسل و لبنیات است. در کنار آن با داشتن استخر ماهی و گاوداری های سنتی ونیمه صنعتی و مرغداری نقشی هم در تولید گوشت قرمز و سفید منطقه دارند.

مردم روستای لاسک و روستاهای اطراف می خواهند تکلیف شان مشخص شود. آنها خودشان را با مردم روستاهای اطراف مقایسه می کنند که طی چهار سال گذشته خانه هایشان در زمستان بدون کمترین دردسری به کمک گاز گرم شده و خبری از خرید نفت سفید و حمل سیلندرهای گاز نبوده است. زندگی آنها اما هنوز بوی نفت و هیزم و آوردن و بردن پیک نیک و سیلندرهای گاز مایع است. خرید و فروش ملک و املاک در روستایشان انجام نمی شود. کدام خریدار حاضر می شود خانه اش را روی آب بنا کند و زمینی را خریداری کند که ممکن است یک روز صبح بیدار شود و دستور تخلیه اش را با هدف سدسازی بشنود؟

در حالی که به تازگی خبر می رسد عملیات اجرایی سد لاسک دوباره استارت می خورد. «ابراهیم اسداللهی» رئیس شورای اسلامی روستای لاسک در گفت و گو با پایگاه خبری و تحلیلی مرور می گوید  در این ارتباط هیچ صحبتی با مردم منطقه انجام نشده است و مردم هنوز بلاتکلیف هستند و نمی دانند چه اتفاقی برایشان رخ می دهد.

هنوز هیچ تصمیمی برای ۶۱۰ خانوار سه روستا با جمعیت حدود ۲ هزار نفر را شامل نشده است. مردمی که سال هاست با کشاورزی و دامداری و پرورش زنبورعسل روزگار می گذرانند باید به چه کاری مشغول شوند؟ آیا حاشیه نشینی در شفت و رشت در انتظار این مردم است؟

او به نمایندگی از مردمی صحبت می کند که  نه فقط سقف بالای سرشان و سرزمین اجدادیشان از بین می رود بلکه معیشت شان هم در خطر است. اسداللهی می گوید: مردم روستا کشاورزند و دامدار. چای و برنج تولید می کنند. در کنارش باغ سبزیجات و استخر ماهی دارند یا چند  گاو و مرغ و خروس و.. روزیشان از همین راه تامین می شود . آنها باید کجا ساکن شوند و چه کاری انجام دهند؟ اگر به شهر برویم با گرانی موجود با کدام پول سرپناهی تهیه کنیم؟ اگر هم آلونکی تهیه شود ما هم فقط به جمع مصرف کننده های زیاد کشور اضافه می شویم.

او می گوید برخی مسئولین می گویند لاسک جز طرح سد سازی نیست. اگر اینگونه است پس چرا از بلاتکلیفی خارج نمی شود. چرا تمام درخواستهای مردم منطقه برای گاز رسانی، آنتن تلفن همراه، ضعف برق و آب آشامیدنی، راه روستایی و… به روشن شدن نتیجه سد سازی ختم می شود؟ او ادامه می دهد ۲۴ سال است مردم منطقه از نظر دسترسی به زیرساخت ها بلاتکلیف هستند و حتی از آب آشامیدنی سالم هم محروم مانده اند.

اسداللهی این سوال را مطرح می کند اگر سد ساخته شود ۲ هزار نفر از روستاهای اطراف که زندگی شان عموما از راه کشاورزی و دامداری می گذرانند، رانده می شوند. این مردم نیاز به خانه، شغل، مسجد و قبرستان دارند. آنها باید کجا ساکن شوند و از چه راهی امرار معاش کنند؟  «آینده مبهم»؛ این جان کلام صحبت های اسداللهی رئیس شورای روستای لاسک است.

او اسمی از «پیوست اجتماعی طرح» نمی آورد اما نگرانی هایش به زبان ساده نشاندهنده همان فقدان پیوست اجتماعی است که در ۴ سال گذشته کسی چیزی در مورد آن نشنیده است.

صحبت های رئیس شورای لاسک نشان می دهد هنوز هیچ تصمیمی برای ۶۱۰ خانوار سه روستا با جمعیت حدود ۲ هزار نفر را شامل نشده است. مردمی که سال هاست با کشاورزی و دامداری و پرورش زنبورعسل روزگار می گذرانند باید به چه کاری مشغول شوند؟ آیا حاشیه نشینی در شفت و رشت در انتظار این مردم است؟ شهری که همین حالا هم بعد از تهران پرتراکم ترین منطقه ایران است.

در ۹ روستای بالا دست سد مد نظر هم در حال حاضر ۲۳۰۵ نفر زندگی می کنند که اضافه شدن حدود ۲هزار نفر، بار جمعیتی معادل ۴۳ درصدی را به دنبال دارد. افزایش جمعیت در بالا دست سد به معنی افزایش آلودگی فاضلاب انسانی و دامی و ورود آن به دریاچه و آب شرب است. دو گزینه پایین دست سد نیز روستای چنار رودخان و چوبر است. در روستای چناررودخان زمین مسطح برای اسکان نیست. در روستای چوبر نیز باید زمین کشاورزی به بافت مسکونی تبدیل شد که تغییر کاربری از کشاورزی به مسکونی ممنوع است.

سهم از اشتغال زایی برای منطقه؛ صفر

از سوی دیگر کار عمرانی در هر منطقه نوید اشتغال است، هر چند دوره ای و موقت. اما بومیان می گویند استارت کار نشان داده که قرار نیست مردم منطقه به بازی گرفته شوند.

اسداللهی رئیس شورای روستای لاسک می گوید: تا اینجای کار نیروهای مشغول به کار در کارگاه سد سازی ازخلخال، اصفهان، سنگر و طاهر گوراب صومعه سرا هستند. یعنی نه تنها خبری از جوانان ۳ روستای محل سد نیست بلکه خبری از کارگران شهرستان شفت هم در بین آنها نیست.  اسداللهی می گوید اساسا هیچ گوش شنوایی برای شنیدن صحبت های مردم منطقه وجود ندارد.

مردمی که اگر پای صحبتشان بنشینید از مافیای سد سازی می گویند و بده بستانهای سیاسی. از معامله برای تغییر و جابجایی پست های مدیریتی از رشت تا شفت، فومن و اهداف پشت پرده ای مانند تامین هزینه های انتخاباتی نگرانشان کرده است که فریادها برای سدسازی چندان ارتباطی به منافع مردم منطقه ندارد.

«محمدمهدی افتخاری» نماینده مردم شهر شفت و فومن در مجلس شورای اسلامی یکی از مدافعان سرسخت سدسازی در شهریور ۹۷ افتتاح سد لاسک را یکی از مطالبات مردم روستای لاسک دانسته و گفته بود: افرادی که می‌خواهند چوب لای چرخ این طرح بگذراند اصلا ساکن این منطقه نیستند و اگر خوشبینانه نگاه کنیم که مقاصد سیاسی ندارند باید بگویم که نگران خرابی محل استراحت (ویلاهایشان) هستند. اما یک بررسی گذرا حاکی از آن است که اکثر ساکنان به طور دایمی در منطقه ساکن هستند.

چرا پافشاری بر سد سازی

وزارت نیرو می گوید ذخیره آب سد سفیدرود کاهش پیدا کرده است.هرچند آنها به وضوح توضیح نمی دهند که چرا به دنبال راهکاری برای خارج کردن رسوبات نیم قرن اخیر که حدود نیمی از حجم سد سفیدرود را گرفته است نیستند اما مدام از وقوع خشکسالی ها می گویند و اینکه باید سد دیگری در قسمت غرب استان گیلان ساخته شود .این در حالی است که سد شفارود با تخریب نزدیک به ۱۰۰ هکتار از جنگل های رضوانشهر در حال ساخت است. سازندگان این سد هم هنگام احداث و در پاسخ به نگرانی های فعالان محیط زیست می گفتند با ساخت سد شفارود نگرانی های آبی قسمت غرب گیلان به پایان می رسد.

مدافعان طرح می گویند بیشترین بارش باران در نیمه دوم سال یعنی در فصلی غیر زراعی به زمین سرازیر می شود؛ سد این آب را ذخیره می کند و در زمان مناسب توزیع می کند.

همچنین این وزارت خانه نه تنها این سد را تهدیدی برای تالاب انزلی نمی داند بلکه معتقد است با ساخت سد لاسک علاوه بر تامین ذخیره آبی در گیلان مانع ورود رسوبات ناشی از سیلاب ها به تالاب در حال مرگ انزلی می شود.

 بررسی میدانی میراث فرهنگی انجام نشده است

چیزی که کمتر در مورد آن صحبت شده است تخریب منطقه ای است که قدمتش به ۶ هزار سال قبل برمی گردد. مشاور طرح هنوز مواقت کتبی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را به دست نیاورده است.

« ولی جهانی» معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان در گفت و گو با مرور می گوید: تفاهم نامه سه جانبه با آب منطقه ای گیلان و جهاد دانشگاهی چند روز آینده انقعاد می شود تا تیم متخصصین بررسی میدانی این موضوع را آغاز کند.

او ادامه داد: این تیم متخصصین حدود ۲۰ روز دیگر کار خود را آغاز می کنند. آنها کل منطقه مورد بحث را پیمایش می کند تا آثار واجد ارزش احتمالی شناسایی شود. جهانی افزود: تا پیش از تحقیق میدانی نمی توان در این مورد اظهار نظر کرد.

مردمی که این روزها شاهد فراهم شدن مقدمات گاز رسانی به روستاهای همجوارشان مانند امام زاده اسحاق، درودخان، طالقان، گیشم، سفید خانی، لاسک، سله مرز و بیجارگاه، بابارکاب، کیش خاله و امامزاده ابراهیم هستند اما همچنان مانند بیش از ۲ دهه اخیر نام سه روستا لاسک، ویسرود و کولوان از این جمع غایب است بدون آنکه هیچ چشم اندازی مقابلشان گسترده باشد.

در همین زمینه قصد پیگیری ماجرا از سوی شرکت آب منطقه ای گیلان را داشتیم که با وجود ارسال چندین باره سوالات، مدیرعامل این شرکت پاسخگو نبودند. با این حال مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان طی آخرین اظهار نظر رسمی خود در سایت سازمان متبوع، از شروع عملیات اجرایی سد لاسک در آینده نزدیک در استان خبر داد و گفت: سد لاسک بر اساس فاینانس داخلی ماده ۵۶  سرمایه گذار و پیمانکار دارد و مجوز زیست محیطی این سد در اول آذر ماه ۱۳۹۷  اخذ و تضمین نامه دولت نیز از طریق سازمان برنامه و بودجه در  تاریخ ۱۸ دی ماه سال جاری ابلاغ شده است و عملیاتی اجرایی آن بزودی آغاز خواهد شد.

«مجید خرمی» با اشاره به اینکه برای اخذ مجوز زیست محیطی هزینه ساخت، حجم بتن ریزی و خاکبرداری سد ۴۰ تا ۶۰ درصد افزایش دادیم، افزود: در حالیکه ظرفیت سد کاهشی بود تا بتوانیم حدود ۵۵ هکتار از اراضی ارزشمند جنگلی را از محدوده سد خارج کنیم. بنابراین تمامی الزامات زیست محیطی رعایت شده است و مجوز زیست محیطی آن صادر شده است. برنامه زمانی برای احداث سد لاسک حدود چهار سال است و در حال هماهنگی با دستگاه های اجرایی استان برای انجام پروژه هستیم.