جشنی که جشن نیست؛ روز شهرسازی

به‌عنوان یک برنامه‌ریز حوزه شهری (فضایی) در ایران: شهرساز، سال‌هاست که به بهانه‌های مختلف از شرکت در مراسم روز شهرسازی دوری می‌جویم.

علت این امر هم روشن است. وقتی به فعالیت‌های منتسب به این رشته و حرفه در طول سال می‌نگریم به‌نظر نمی‌رسد اجرای طرح های جامع ( که اغلب به غلط برنامه‌ریزی شهری تلقی شده اند) توانسته باشد کوچک‌ترین تاثیر مثبتی در ارتقا کیفیت محیط‌‌های زیست شهری داشته باشند.

 

 بارها اتفاق افتاده است که در محافل علمی یا حتی خانوادگی وقتی حضار متوجه می‌شوند که بنده، به‌اصطلاح، شهرساز هستم بلافاصله می‌پرسند: این شهرها را شما و امثال شما درست می‌کنند؟!

 

شوربختانه، این شرایط هرسال بدتر از سال‌های قبل می‌شود. اخیرا نویسنده‌ای در یادداشتی علت معضلات پیچیده شهر تهران،از جمله ترافیک دائم و آلودگی هوا را نتیجه مستقیم اجرای پروژه‌های “برنامه‌ریزی شهری” در این شهر عنوان کرده بود!

 

کسانی‌که اهل فن و واقعا برنامه‌ریز یا طرح‌ریز شهری هستند به‌خوبی می‌دانند که منظور این نویسنده محترم در واقع “طرح جامع” است و نه “پروژه برنامه‌ریزی شهری”. بدین ترتیب ملاحظه می‌کنیم که “طرح جامع” ابتدا جای “برنامه‌ریزی شهری” را به خطا و به ناحق اشغال کرده و غصب کرده سپس با عملکرد ناکارآمد خود، به‌طور‌کلی برنامه‌ریزی شهری و فضایی را زیر سؤال برده است.

 

یک تعریف ساده از برنامه‌ریزی شهری، شناخت مسائل شهر و اولویت‌بندی علمی آن‌ها، تعیین و تدوین اهداف قابل‌حصول برای حل مسائل شهر و دست‌یابی به خواسته‌ها و رشد و توسعه آینده آن، بررسی دقیق و برآورد علمی امکانات و محدودیت‌های بالفعل و بالقوه شهر و در نهایت هدایت ظرفیت‌ها و توانمندی‌های محیط و جامعه در مسیر دست‌یابی به اهداف توسعه و پیشرفت براساس روش‌های بهینه و البته قابل انعطاف است. همین تعریف ساده و مختصر نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی شهری ربط چندانی با “شهرسازی” و “طرح جامع” ندارد.

 

اگر جامعه حرفه‌ای و دانشگاهی و نیز دستگاه‌های قانون‌گذار به این تفاوت فاحش توجه داشتند، امروز قطعا، ما در کشور شاهد شکل دیگری از شهر، شهرنشینی، شهرسازی و مدیریت شهری بودیم.

 

بدین‌ترتیب آن‌چه شهرهای ما را به این حد از نابسامانی و پریشانی و پریشان‌حالی رسانده همانا “طرح جامع-تفصیلی” و روش منسوخ آن است و نه برنامه‌ریزی شهری.

 

رویکرد برنامه‌ریزی شهری(فضایی) در جهان امروز هدایت منابع و امکانات شهر به سوی خلق محیطی با کیفیت، خلاق، تولیدی، کارآمد و امیدبخش است که در چهارچوب سیاست‌های توسعه راهبردی فراگیر و همه‌جانبه، سیستماتیک، چندبعدی و چندلایه و در حوزه اندیشه ورزی ایرانی _اسلامی همواره به سوی کمال و سعادت شهروندان است.

 

بنابراین زمانی گرامی‌داشت و جشن شهرسازی به معنای برنامه‌ریزی شهری (فضایی)معنا دارد که همگان شاهد استقرار این رشته و حرفه در جایگاه شایسته و بایسته خود باشند. به امید آن روز

 

*شهرساز