جنگ اوکراین؛سرنوشت بیست ساله راه آهن رشت ـ آستارا
تا پایان امسال مسیر ریلی رشت - بندر کاسپین به بهره برداری می‌رسد
پس از آغاز حمله روسیه به کشور اوکراین و تحریم‌های گسترده غرب علیه روسیه، این کشور در پی راه‌های دیگری برای حفظ مراودات اقتصادی خود است. همین مساله امیدها برای بهره برداری از راه آهن رشت ـ آستارا را زنده کرده است. اهمیت این خط راه آهن به دلیل تکمیل کریدور شمال به جنوب ایران است. اتصال راه آهن قزوین – رشت، به عنوان بخشی از شاخه غربی کریدور ریلی شمال-جنوب، که از سال ۱۳۸۱ آغاز شده بود، بالاخره در اسفندماه سال ۱۳۹۷ تکمیل شد تا امیدها برای تکمیل اتصال کامل این کریدور ریلی از خلیج فارس تا مسکو افزایش یابد. این خط ریلی پس از رسیدن به رشت، بنا بود در سه مسیر مجزا، مقاصد بندر انزلی، بندر کاسپین و آستارا را به شهر رشت متصل کند. با این حال و به رغم اهمیت تکمیل این کریدور برای ایفای نقش ایران در این مسیر بین المللی، هنوز بهره برداری از خط ریلی رشت ـ آستارا به واسطه عدم وجود منابع مالی مورد نیاز، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
راه آهن رشت – آستارا، بخشی از کریدور شمال – جنوب است که با تکمیل این قطعه، کریدور ریلی شمال – جنوب ایران فعال خواهد شد و به این ترتیب، آب‌های خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند از طریق جاده و راه آهن به قفقاز، آسیای میانه، روسیه و همچنین اروپای شمالی و شرقی متصل می‌شود. در قالب طرح تکمیل دالان حمل و نقل شمال – جنوب تاکنون خط ریلی جدید ۸.۵ کیلومتری در خاک جمهوری آذربایجان تا مرز جمهوری اسلامی ایران، خط ریلی جدید ۱.۵ کیلومتری در خاک ایران و نیز پل ریلی بر روی رودخانه آستاراچای در مرز مشترک دو کشور احداث شده و نخستین قطار آزمایشی نیز در سال گذشته میان دو کشور به حرکت درآمد. علاوه بر خط ریلی رشت – آستارا، راه‌اندازی قطار مسافربری آستارا – مسکو و بالعکس نیز از پروژه‌های مربوط به دالان شمال – جنوب به شمار می‌آید.
ورود قرارگاه خاتم الانبیا به پروژه
هرچند سال‌ها از طرح احداث خط آهن رشت – آستارا می‌گذرد، اما هر دوره مسئوولان دولت بر پیگیری و تامین مالی این پروژه تأکید داشته‌اند.
ماه گذشته عباس خطیبی، معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در رابطه با این پروژه ریلی گفت: «اهمیت تکمیل زیرساخت‌های کریدور ترانزیتی شمال ـ جنوب بر کسی پوشیده نیست و بارها درباره اهمیت این کریدور و لزوم تکمیل آن تأکید شده و تمام کارشناسان بر این موضوع اذعان دارند که هر چه زودتر باید حلقه‌های مفقوده این کریدور تکمیل شود.
عملیات ساخت راه آهن رشت – آستارا که آخرین حلقه مفقوده کریدور شمال – جنوب در ایران محسوب می‌شود، آغاز شده و تا پایان امسال مسیر ریلی رشت – بندر کاسپین به طول ۳۵ کیلومتر نیز به بهره برداری می‌رسد. »
روسیه به بهره برداری این خط آهن علاقه مند شده است. جنگ قطعاً یکی از انگیزه‌های مهم روسیه در توجه به این کریدور و احیای قطعه ریلی مفقود است و شاید منافع اقتصادی در اولویت آن کشور نباشد.
احداث خط آهن رشت – آستارا نقش زیادی در افزایش تجارت بین المللی، منطقه‌ای و ترانزیت کالا و مسافر میان ایران و کشورهای منطقه و حتی فرامنطقه خواهد داشت و کشورهایی مثل آذربایجان و روسیه می‌توانند از کوتاه‌ترین مسیر به خلیج فارس و آب‌های آزاد متصل شده و در هزینه‌های خود نیز صرفه جوئی کنند.
به گفته او «با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا ساخت پروژه رشت – آستارا آغاز شده و حدود ۱۲ کیلومتر پیمان سپاری شده است.» همچنین برای تامین باقی منابع مالی این پروژه قرار براین شده که از ظرفیت قانون بودجه و تهاتری نفت استفاده شود و به طور یکجا با قراردادی با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا کار انجام شود.
علاقه روسیه به سرمایه گذاری
براساس گفته‌های معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در سفر اخیر رییس جمهوری به روسیه قرار شد تا پروژه رشت – آستارا از وام پنج میلیاردی روس‌ها استفاده کند. به نظر می‌رسد روسیه به بهره برداری این خط آهن علاقه مند شده است. جنگ قطعاً یکی از انگیزه‌های مهم روسیه در توجه به این کریدور و احیای قطعه ریلی مفقود است و شاید منافع اقتصادی در اولویت آن کشور نباشد.
مسیر ریلی بین رشت و آستارا سهل الوصول‌تر از مسیر جاده است و زمان انتقال بار از ریل به کامیون در آستارا و بارگیری مجدد آن به ریل در رشت (و بالعکس) و مشکلات دیگری از جمله تامین ناوگان باری در گزینه ریلی وجود ندارد.
احداث خط آهن رشت – آستارا نقش زیادی در افزایش تجارت بین المللی، منطقه‌ای و ترانزیت کالا و مسافر میان ایران و کشورهای منطقه و حتی فرامنطقه خواهد داشت و کشورهایی مثل آذربایجان و روسیه می‌توانند از کوتاه‌ترین مسیر به خلیج فارس و آب‌های آزاد متصل شده و در هزینه‌های خود نیز صرفه جوئی کنند. در حال حاضر از هندوستان و کشورهای اروپایی میلیونها تن کالا در مدت ۶۰ روز به حوزه قفقاز ترانزیت می‌شود که با تکمیل کریدور شمال – جنوب این مدت به ۱۰ تا ۱۴ روز کاهش می‌یابد.
ابهام در هزینه مالی پروژه
در حالی که وزیر راه و شهرسازی از هزینه یک میلیارد دلاری ساخت راه آهن رشت – آستارا خبر داده بود، یک مقام مسؤول در شرکت ساخت و توسعه هزینه ساخت این پروژه را ۱۷ هزار میلیارد تومان عنوان کرده است.
«محمد منجمی» سرپرست اداره کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه دوی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور اخیراً به پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده: «درمجموع می‌توان گفت ۱۷هزار میلیارد تومان برآورد محتمل هزینه تکمیل راه آهن رشت – آستارا خواهد بود.» سرپرست اداره کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه دوی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در خصوص هزینه‌های مالی پروژه گفته است: «۱۲ کیلومتر انتهایی این راه آهن با انجام مناقصه و انتخاب قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص ) و به مبلغ یک هزار و ۵۰ میلیارد تومان اجرا خواهد شد. هزینه باقی مسیر که شامل حدود ۱۶۰ کیلومتر زیرسازی و حدود ۱۴۰ کیلومتر روسازی است، ۱۰ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است که احتمالاً بین ۱۰ درصد حداقل تا حداکثر ۴۰ درصد، بابت ضریب پیشنهادی محتمل پیمانکار منتخب، به این برآورد اضافه می‌شود.»
این مقام مسؤول در شرکت ساخت و توسعه، از احتمال فاینانس ۱۲ هزار میلیارد تومانی روس‌ها خبر داده است. عباس خطیبی معاون ساخت و توسعه راه آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور نیز مرداد ۱۴۰۰ از هزینه ۱۵ هزار میلیارد تومانی ساخت این پروژه خبر داده بود.
این در حالی است که رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی نیز اواخر اسفند سال گذشته از هزینه بالای ساخت راه آهن رشت – آستارا خبر داده بود. به گفته وزیر راه و شهرسازی احداث مسیر ریلی ۱۶۰ کیلومتر رشت – آستارا «یک میلیارد دلار هزینه دارد که معادل بودجه یک سال وزارت راه و شهرسازی است.» بر اساس اظهار نظر وزیر راه، با احتساب دلار آزاد هزینه ساخت این مسیر بیش از ۲۸ هزار میلیارد تومان و با احتساب ارز نیمایی، ۲۳ هزار میلیارد دلار است که در هر صورت با ارقام اعلامی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، فاصله زیادی دارد.
