اسامی نفرات برتر کنکور سراسری هفته گذشته اعلام شد و نه تنها نامی از دانش آموزان گیلانی در میان رتبه های تک رقمی کنکور امسال دیده نمی شود، بلکه نام دانش آموزان مناطق محروم که در مدارس دولتی عادی تحصیل کرده‌اند نیز کمتر در میان آنها به چشم می‌خورد. تحصیل بیش از ۹۵ درصدی نفرات برتر کنکور در مدارس خاص دولتی و غیردولتی زنگ خطر به محاق رفتن«عدالت آموزشی» را دوباره به صدا در آورده است.
آمارهای منتشر شده از نفرات برتر کنکور سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که رتبه‌های برتر امسال برای کسانی است که هزینه مالی بیشتری برای موفقیت در کنکور انجام داده‌اند، کسانی که به جای مدارس دولتی در مدارس سمپاد و مدارس غیرانتفاعی درس خوانده‌اند.
اگر در گذشته موفقیت در کنکور چندان ارتباطی با پول خرج کردن نداشت، شاید بهتر باشد که دیگر در این رابطه تجدید نظر کنیم. در حال حاضر دستیابی به شغل بهتر، ازدواج و بهبود در سایر زمینه‌های زندگی اجتماعی از مسیر ورود به دانشگاه و عوامل اجتماعی و اقتصادی و سرمایه گذاری خانواده ها می گذرد.
به عقیده کارشناسان این مساله از نابرابری اجتماعی و نبود عدالت آموزشی در جامعه ناشی شده است. چنانچه به گفته « سعیدرضا عاملی» دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ، ۸۴ درصد قبولی‌های کنکور در رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ جز سه دهک بالای درآمدی و حدود ۸۶ درصد قبولی‌های رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی متعلق به سه دهک بالای اقتصادی بوده و سهم هفت دهک دیگر ۱۴ درصد بوده است. از این تعداد ۷۲ درصد در مدارس استعدادهای درخشان و ۲۳ درصد در مدارس غیرانتفاعی درس خوانده‌اند.
اما چرا سهم گیلان در میان رتبه های تک رقمی کنکور امسال هیچ بوده؟ نه تنها امسال بلکه در یک دهه گذشته تنها در یکی دو مورد، نام دانش آموزان گیلانی در رتبه های برتر کنکور جایی ندارد. آخرین سالهایی که اسامی دانش آموزان گیلانی در میان رتبه های تک رقمی کنکور دیده شد مربوط به سال ۱۴۰۰ و توسط «می‌سا شفیع پور» فومنی از رشت با رتبه چهارم کنکور سراسری در گروه آزمایشی هنر و «مهرداد میلانلو» نفرهشتم گروه ریاضی و «صدرا فدایی» هر دو از لاهیجان نفر پنجم گروه زبان خارجی در کنکور ۱۳۹۹ بوده . چه اتفاقی در گیلان رخ داده؟ آیا گیلان با چالش های نابرابری آموزشی مواجه است؟
نبود عدالت آموزشی در مناطق مختلف کشور
«سودابه قنبری فرد» مدیر مرکز آموزشهای تخصصی جهاد دانشگاهی شهرستان فومن در گفت و گو با مرور از نبود عدالت آموزشی در آموزش و پرورش استان خبر می‌دهد.
قنبری فرد با تاکید به اینکه آمار قبولی کنکور در استانهای مختلف کشور تاسف برانگیز است ادامه می دهد: بیشترین قبولی تک رقمی کنکور به تهران و خراسان رضوی و بعد از آنها به شهرهای مراکز استانی اختصاص دارد. در این شهرها دانش آموزان مدارس سمپاد و غیر انتفاعی نیز بیشترین قبولی ها را از آن خود کردند.
این کارشناس آموزشی با بیان اینکه هزینه و سرمایه گذاری خانواده های دانش آموزان سمپادی و غیر انتفاعی نقش مهمی درقبولی کنکور داشته تاکید می‌کند: مشکلات اقتصادی هر سال سفره مردم را کوچکتر کرده و درصد زیادی از خانواده ها در سایر استانها و شهرهای کوچک هزینه های آموزشی فرزندان خود را در اولویتهای آخر خود قرار داده اند.
وی با تاکید به نبود عدالت آموزشی در مناطق مختلف کشور اظهار می‌کند: توزیع اساتید خوب و معلمین باسواد در کدام مناطق جغرافیایی کشور توزیع شده اند؟ مادامی که یک معلم از نظر اقتصادی سیر نباشد و دغدغه اش مسایل اقتصادی و تدریس خصوصی باشد و خود جایگاهش را در مدرسه و ناحیه آموزشی تعریف می‌کند نمی‌توان انتظارعدالت آموزشی و کسب رتبه های برتر از مناطق محروم را انتظار داشت.
تعداد اندک رتبه های بالای کنکور از مناطق محروم نیز به هوش و استعدادهای آن دانش آموزان مرتبط است. متاسفانه زیر ساختهای آموزشی فناورانه در مناطق محروم و شهرستانهای کوچک حاکم نیست و دانش آموزان این مناطق از آموزشهای فضای مجازی بخصوص دردوران کرونا محروم مانده اند. درحالیکه این امکانات برای تهران و مراکز استانها فراهم است.
قنبری فرد در پاسخ به عدم حضور دانش آموزان گیلانی در رتبه های تک رقمی کنکور نیز معتقد است: در سالهای اخیر دانش آموزان گیلانی به درس و کنکور بی رغبت شده اند و عملا عده زیادی از آنان بی سواد هستند. از سوی دیگر تحصیل در دانشگاه های بدون کنکور و مدرک گرایی در میان دانش آموزان نهادینه شده و بسیاری دیگر علاقه ای به ادامه تحصیلات دانشگاهی در داخل کشور نشان نمی‌دهند. امروزه حضور درکلاسهای زبان خارجی و مهاجرت در میان دانشجویان و دانش آموزان به شدت افزایش یافته است.
کارشناس آموزش استان با فاجعه بار خواندن بی سوادی در میان دانش آموزان گیلانی بیان می‌کند: این بی سوادی حتی درمیان دانشجویان نیز به شدت وجود دارد و دانشجویان نه تنها سواد عمومی و پایه اندکی دارند بلکه از دانش تخصصی در رشته تحصیلی خود نیز ضعیف هستند و گاها در بسیاری از مباحث تخصصی دانشگاه به ناچار باید به آموزش دروس دبیرستانی رجوع کنیم. متاسفانه اضافه شدن دانشگاه های پولی به مراکزعالی استان، درصد بی سوادهای دانشگاهی را افزایش داده است.
قنبری فرد تاکید می‌کند: از دانش آموزانی که با ملغمه ای از ایرادات و کمبودهای آموزشی و اقتصادی مواجه هستند نمی‌توان انتظار کسب رتبه های برتر کنکور را داشت.
جایگاه بالای گیلان در میان رتبه های ۲ و۳ رقمی کنکور
در عین حال معاون آموزشی سابق آموزش و پرورش گیلان معتقد است: گیلان جایگاه مناسب در میان رتبه های دو و سه رقمی کنکور در سالهای اخیر داشته است.
«جابر اخلاقی» به مرور می‌گوید: در سالهای گذشته از لحاظ منطقه ای گیلان چندین رتبه ۲ رقمی در کنکور داشته و این آمار موفقیت خوبی در مجموع قبولی کنکور دانشگاه ها برای استان بوده.
وی با اشاره به شیوه های جدید جذب دانشگاهها اضافه می کند: سال گذشته ۵۲ درصد دانش آموزان قبول شده در مرحله اول ابتدا انتخاب رشته انجام نداند چون انگیزه ای برای انتخاب رشته نداشتند و به همین دلیل رقابت برای کسب رتبه های تک رقمی کم شد.
اخلاقی با اشاره به اینکه در کنکور امسال تنها ۲ و نیم درصد قبولی ها مربوط به مدارس دولتی است اظهار می‌کند: قبولی ۹۷ و نیم درصد دانش آموزان مدارس سمپاد و غیر انتفاعی در کنکور نشاندهنده تاثیر شرایط مالی و اقتصادی مناسب خانواده هاو صرفه هزینه برای کلاسهای کنکور است و البته نمی‌توان این موضوع را به نبود عدالت آموزشی در مناطق مختلف بسط داد چون شاهد حضور برخی رتبه های بالا از مناطق محروم نیز هستیم. این موضوع نیازمند پژوهش های جامعه شناسی و اجتماعی است.