روند کند اتصال ریلی رشت-بندر کاسپین

بارها و بارها در سالهای اخیر بر اهمیت  اتصال ریلی رشت- انزلی  از سوی مسوولان و کارشناسان  تاکید شده، اما  قطار هنوز به انزلی نرسیده است. عمليات اجرايي راه‌آهن قزوين- رشت- انزلي  روز هشتم مهرماه سال 1381 با حضور رييس‌جمهور وقت ایران آغاز شد و سرانجام نیمه‌ی اسفند سال  1397  بخشی از این پروژه یعنی اتصال ریلی قزوین – رشت  به بهره‌برداری رسید. ایجاد این زیرساخت بارقه‌ای از امید در گیلان برافروخت اما آنچه که در خصوص این خط آهن حائز اهمیت بسیار بوده، اتصال به  انزلی و نقش آن در ترانزیت کالاست که در همین راستا ادامه  طرح در الویت قرار گرفت. البته اجرای پروژه در منطقه‌ی پیربازار با توجه به  ملاحظات زیست محیطی   تالاب انزلی  با ممانعت سازمان محیط زیست مواجه شد  و تصمیم به  تغییر مسیر این خط ریلی از انزلی به بندر کاسپین در منطقه آزاد انزلی گرفته شد و همین امر به  کاهش 5 کیلومتری مسیر انجامید، اما این کاهش مسافت هم سبب نشد تا این اتصال ریلی  مطابق با وعده‌های عنوان شده، تحقق یابد.

وعده‌هایی که محقق نشد

23 فروزدین سال 1398 معاون رییس‌جمهور وقت «محمدباقر نوبخت» در جریان بازدید از ایستگاه راه آهن رشت،  با تأكید بر اهمیت اتصال این خط ریلی به دریای خزر و همچنین  آستارا گفت: در سال آینده باید با قطار به انزلی سفر كنیم.

و باز مرداد ماه سال  1400 «محمد اسلامی» وزیر راه و شهرسازی وقت، در حاشیه‌ی بازدید از پروژه‌ی قطعه‌ی راه آهن رشت- کاسپین  اعلام کرد: از لحاظ زیرسازی این پروژه پیشرفت ۸۰ درصدی داشته  و انتظار می‌رود تا قبل از زمستان به بهره‌برداری برسد.

  گفتنی است، استاندار گیلان  11 اسفند  ماه  سال گذشته  با بیان این که بعد از معضل پسماند در گیلان، مهم‌ترین موضوع عمرانی استان تکمیل ۳۶ کیلومتر باقیمانده‌ی راه آهن رشت – کاسپین و آزاد راه رشت- قزوین  در محدوده‌ی منجیل است، اعلام کرد: مشکلی در تأمین اعتبار این پروژه ها نداریم و اعتبارات بصورت نقدی تخصیص می‌یابد.

 «اسدالله عباسی» تاکید کرد: در محل اجرای این پروژه‌ها تابلوهای روزشمار و درصد پیشرفت نصب شود تا همه در جریان پیشرفت کار قرار بگیرند. وی همچنین به معاون عمرانی استانداری تکلیف کرد تا روزانه و هفتگی پیشرفت این طرح‌ها را گزارش دهد.

چند روز بعد  یعنی  14 اسفند سال  1400   «علی اکبر مردی»،  مدیرکل  وقت اداره کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه ۲ شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل  کشور اعلام  کرد که  بخش  رشت- کاسپین  از پروژه‌ی  خط آهن گیلان در صورت تامین اعتبار،  شهریور ماه سال 1401  قابل بهره برداری خواهد بود.

راه آهن رشت- کاسپین  آخرین حلقه‌ی مفقوده کریدور ریلی شمال- جنوب در کنار راه آهن رشت- آستاراست.

 و اما  در روزهای اخیر موعد اعلام شده از «شهریور امسال» به «امسال » تغییر یافت.  بدین ترتیب که  «عباس خطیبی» معاون ساخت و توسعه‌ی راه آهن، بنادر و فرودگاه‌ها، روز 31 فروردین 1401   اظهار داشت: با توجه به این که عملیات زیرسازی این محور ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و کل پروژه نیز ۶۸ درصد پیشرفت در عملیات اجرایی دارد، در صورت تأمین منابع مورد نیاز این محور ریلی مهم امسال افتتاح می‌شود.

وی راه آهن رشت- کاسپین را آخرین حلقه‌ی مفقوده کریدور ریلی شمال- جنوب در کنار راه آهن رشت- آستارا دانست و گفت: با توجه به اهمیت این مسیر ریلی در بعد ملی و بین المللی در سفر استانی سال گذشته رئیس جمهور، جز مصوبات سفر قرار گرفت و مقرر شد  6500  میلیارد ریال اعتبار به پروژه تخصیص یابد.

 وی در ادامه یادآور شد: از مصوبات سفر رئیس جمهور تاکنون ۲ هزار میلیارد ریال آن ابلاغ شده است.

خطیبی پيشرفت عمليات روسازي در اين پروژه را 34 درصد اعلام كرد و گفت: اين محور ريلي 35 كيلومتر است كه تاكنون عمليات ريل‌گذاري، بالاست‌ريزي و رلواژ اول در 11 كيلومتر مسير تكميل شده است.

این مقام مسوول عمليات اجرايي در اين پروژه را در دو بخش نسبت به ساير محورها متفاوت اعلام كرد و گفت: رفع معارض در اين پروژه با توجه به ارزش بالاي زمين‌هاي كشاورزي، باغات و مستحدثات، تثبيت زمين‌هاي باتلاقي و شاليكاري سختي‌هاي خاص خودش را دارد و از سوي ديگر كمبود مصالح خاكي براي عمليات خاكريزي با توجه به عدم وجود معادن قابل وصول كار را نسبت به ساير پروژه‌ها متفاوت كرده است.

 خطیبی همچنین درباره‌ی مشاركت بندر كاسپين در ساخت راه آهن رشت- كاسپين  اظهار داشت: تعهدات بندر كاسپين طبق مصوبه‌ی هيات دولت، عدد بسيار ناچيزي از هزينه‌هاي پروژه را در بر مي‌گيرد كه با توجه به پيگيري‌هاي متعدد هنوز به طور كامل اجرايي نشده است.

تعهدات  منطقه آزاد انزلی

وضعیت پیشرفت پروژه  و تعهدات منطقه  آزاد انزلی در تحقق این اتصال ریلی موضوعی است که   «مهدی کاظمیان» سخنگوی سازمان منطقه آزاد انزلی، درباره‌اش به مرور گفت:  همان گونه که مستحضر هستید مسیر راه‌آهن ایستگاه پیربازار به اسکله‌ی مجتمع بندری کاسپین نزدیک به 37 کیلومتر  است  که حدود 10 کیلومتر از این مسیر در محدوده‌ی منطقه آزاد انزلی واقع شده است. و اما  در خصوص میزان پیشرفت این طرح ملی در قطعه‌ی منطقه آزاد انزلی؛ تملک اراضی و زیرسازی‌های لازم جهت نصب ریل راه آهن انجام شده و تحویل شرکت زیرساخت وزارت راه و شهرسازی شده  و سازه‌ی سینی دوار که محل اتصال لوکوموتیو با اسلکه و کشتی است نیز تا پایان خرداد ماه سال جاری تکمیل و تحویل شرکت مزبور می‌شود.

با بهره‌برداری از طرح ملی اتصال منطقه آزاد انزلی به خط ریل سراسری به دلیل وصل شدن استان گیلان به استان‌های جنوبی کشور، شاهد تکمیل زیرساخت‌های ترانزیتی، جهت بهره‌برداری و فعال‌سازی کریدور شمال- جنوب خواهیم بود و امکان ترانزیت کالا مابین کشورهای اوراسیا و جنوب خلیج فارس نیز فرآهم می شود؛  این دو موضوع می‌تواند علاوه بر افزایش میزان درآمدهای ارزی کشور، زمینه‌ی رونق فضای کسب و کارهای مرتبط با حوزه‌ی ترانزیت، حمل و نقل و لجستیک را در سطح استان پدید آورد.

 وی افزود: از سوی دیگر این سازمان مسوولیت تأمین هزینه‌ی 45 میلیارد تومان از مجموع این طرح ملی را برعهده داشته که 35 میلیارد تومان آن تودیع شده است. همچنین لازم به ذکر است که  در راستای همکاری معاونت فنی و عمرانی این سازمان با مجری طرح و وزارت راه و شهرسازی، تعداد پل‌های در نظر گرفته شده در محدوده‌ی این منطقه، با اجرای مهندسی مجدد از سه دهنه به یک دهنه پل کاهش پیدا کرد و این  رویکردی است  که  کاهش هزینه مجموع طرح را به همراه داشته است.

کاظمیان در باره‌ی  دلایل  تاخیر در روند اجرای پروژه گفت:  براساس تفاهم‌نامه‌ی منعقده میان این سازمان و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور که  اسفندماه سال 1397 و در جریان سفر رییس  جمهور و هیأت دولت دوازدهم به استان گیلان منعقد شد، سازمان منطقه آزاد انزلی، تعهدات خود را  شاملِ  آزادسازی اراضی، ایجاد زیرساخت، تأمین هزینه‌ی مالی 45 میلیارد تومانی و ساخت سینی دوار را یا به انجام رسانده و یا در آینده‌ی  نزدیک تحویل شرکت مذکور می‌دهد، بی‌تردید این سازمان مسوولیت سازمانی در خصوص دلایل تأخیر پروژه مزبور ندارد؛ اما در این میان می‌توان به مواردی چون مباحث بودجه‌ای، زمان‌بر بودن آزاد سازی اراضی کشاورزی مسیر احداث ریل و شرایط آب و هوایی استان که  مقطع زمانی  پایان شهریور تا فروردین ماه را برای اجرای طرح های عمرانی سخت می کند به عنوان دلایل این تأخیر برشمرد.

وی در ادامه یادآور شد: در این میان نکته حائز اهمیت اینکه به دلیل مسوولیت واشراف؛ پاسخگویی اصلی و فنی دلایل تأخیر در بهره‌برداری از طرح ملی اتصال راه آهن به منطقه آزاد انزلی برعهده وزارت راه و شهرسازی است.

کاظمیان در پایان  اظهار کرد: با بهره‌برداری از طرح ملی اتصال منطقه آزاد انزلی به خط ریل سراسری به دلیل وصل شدن استان گیلان به استان‌های جنوبی کشور، شاهد تکمیل زیرساخت‌های ترانزیتی، جهت بهره‌برداری و فعال‌سازی کریدور شمال- جنوب خواهیم بود و امکان ترانزیت کالا مابین کشورهای اوراسیا و جنوب خلیج فارس نیز فراهم می شود؛ این دو موضوع می‌تواند علاوه بر افزایش میزان درآمدهای ارزی کشور، زمینه‌ی رونق فضای کسب و کارهای مرتبط با حوزه‌ی ترانزیت، حمل و نقل و لجستیک را در سطح استان پدید آورد.