سایه سنگین سموم بر سلامت مردم گیلان

گیلان یکی از استان‌های با درجه بالا و خطرناک ابتلا به انواع سرطان‌ها لقب گرفته است. به غیر از مسائل محیط‌زیستی، فاضلاب، زباله و عدم مدیریت پسماند و شیرابه‌های سمی، مبارزه شیمیایی با انواع آفت‌های کشاورزی که در کار تولید محصولات، خلل وراد کرده و خسارات سنگینی بر جای می‌گذارند این روند را در استان سرعت بخشیده است. متاسفانه جهاد کشاورزی و واحد حفظ نباتات آن‌طور که باید در این خصوص به وظیفه خود عمل نمی‌کنند.

 

راب یا لیسک Slugs یکی از همین آفت‌های مزاحم است. این آفت از شاخه نرم تنان و بومی شرق آسیا است. لیسک‌ها آفاتی هستند که به گیاهان کاشته شده در باغ‌ها، مزراع و گلخانه حمله کرده و خسارت جبران ناپذیری به کشاورزان گیلانی وارد می‌کنند.

 

این آفت حدود ۱۵ سال عمر می‌کند. چون رطوبت دوست است و در استان‌های شمالی فراوانند. در دسته‌‌ای بزرگ به صورت گروهی حمله می‌کنند و تقریبا چیزی از مزارع سبزی و صیفی‌جات باقی نمی‌گذارند. تغییرات آب و هوایی نیز نقش مهمی در افزایش تعداد این حیوانات دارد. این جانوران در شهریور ماه و پاییز که هوا خنک و مرطوب است بیشترین فعالیت را دارند. کشاورزان گیلانی برای مقابله با آن‌ها به‌ناچار مجبور به استفاده از سم به میران زیاد هستند.

 

روستائیان در عصر و غروب که حلزون‌ها از مخفیگاه خود خارج می‌شوند و به باغ حمله می‌کنند آن‌ها را جمع‌آوری می کنند. اما تعداد این آفات آن‌قدر زیاد است که جمع‌آوری دستی به تنهایی اثرگذار نیست. بنابراین سمپاشی مزارع در دستور کار قرار می‌گیرد. سم متالدهید جزو پرمصرف‌ترین حلزون‌کش‌ها به شمار می‌رود که برای سلامت انسان تا حدودی خطرناک است.

 

این آفت به صورت تصادفی از طریق فعالیت‌های انسانی به اروپا و ایران وارد شد و از طریق آب سطحی، ماشین‌آلات کشاورزی، خاک و انتقال گیاهان آلوده از یک منطقه به منطقه دیگر در سراسر گیلان منتشر شده است.

 

برخی کارشناسان توصیه می‌کنند به جای روش‌های شیمیایی، در اطراف محل کاشت گیاهان، پوست برنج یا فل ریخته شود. گل همیشه بهار نیز برای دور کردن این آفت توصیه شده است. یا زدن توری در اطرف مزرعه که آفت نتواند از آن بالا برود.

 

بنا به نظر یکی از کارشناسان مرکز تحقیقات، محلول پاشی با مخلوط آب و سرکه، عصاره یا پودر سیر و پودر پیاز محلول در آب خیلی موثر و بی ضرر است. تله‌گذاری با مواد جاذب راب در اطراف مزرعه، مانند تله آب و شکر یا تله آب و سرکه یا تله کاهوهای طعمه سمی هم جوابگوست. حتی می‌توان تله جوی باریک هم دور تا دور مزرعه ایجاد کرد و دور آن از محلول آب و نمک استفاده کرد تا این آفت نتواند وارد مزرعه شود. در واقع هر چقدر هوای گرم و خشک را به سمت مزرعه هدایت کنیم، حلزون سریع‌تر از مزرعه خارج می‌شود.

 

در حال حاضر کنترل راب، تقریبا از دسترس کشاورزان گیلانی خارج شده و اثر سموم نیز علی‌رغم خطراتی که دارد روی این جانور کاهش پیدا کرده است و توصیه نمی‌شود. اگر به طور مرتب استفاده شود؛ خطرات زیادی برای سلامت انسان و سایر موجودات خواهد داشت. در حال حاضر اکثر گیلانی‌ها درگیر بیماری‌های گوارشی هستند و انواع بیماری سرطان مری و معده را در گیلان شاهدیم. بنابراین چنین اقداماتی، تنها سبب آلودگی آب و خاک شده و جمعیت این گونه را افزایش می‌دهد.

 

متاسفانه تعداد آفت‌ها و گونه‌های مهاجم باغات در گیلان رو به افزایش است. اما حفظ نباتات گیلان و جهاد کشاورزی نسبت به این مساله مهم عکس‌العمل خاصی نشان نمی‌دهد. از این رو نیاز است جهاد کشاورزی یا واحد حفظ نباتات، کمیته‌ای برای آموزش به کشاورزان و مهار غیرشیمیایی آفات خطرناکی مانند راب تشکیل دهند و بر ورود آفت‌های قرنطینه‌ای نظارت داشته باشند.

 

زیرا در آینده‌ای نه چندان دور حضور این آفت سبب نابودی اکثر گونه‌های گیاهی به‌ویژه سبزی و صیفی و نیز کاهش امید کشاورزان گیلانی به ادامه فعالیت‌های کشاورزی می‌شود. فرایندی که به افزایش فروش زمین‌های کشاورزی و باغات سرعت بیشتری خواهد داد.