در نشست دوم “هشدار برای ایران ۴۶” آقای حناچی شهرداری سابق تهران در حوزه ساماندهی قلمرو عمومی صحبت‌های جالب توجهی داشت. به ویژه که در حوزه اهمیت و نقش فضای سبز شهری در بالابردن سطح کیفیت زندگی شهری به نکاتی اشاره کرد که بسیار واضح بود. مواردی که متاسفانه توسط مسولین استان گیلان کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. پس بر این شدم در اینباره کمی بنویسم.
سرانه فضای سبز رشت به ازای هر نفر ۴.۲ مربع برآورد شده! در حالی که متوسط سرانه‌ی آن در کشور بین ۷ تا ۱۲ متر و در سازمان ملل بین ۲۰ تا ۲۵ مترمربع به ازای هر نفر اعلام شده است! این موضوع در مقایسه با شهرهایی مانند: یزد (۱۶ مترمربع)، تهران(۱۷ مترمربع)، اصفهان(۲۶ مترمربع)، کرمان( ۱۵ متر مربع)، مشهد( ۱۹.۷ مترمربع) و تبریز( ۱۷.۵ متر)، نشان‌دهنده عقب‌ماندگی رشت در این زمینه است.
بنظر می‌رسد دلیل گرم شدن شهر رشت نسبت به دهه‌های پیشین کاملا مشخص است. نبود فضای سبز شهری مناسب!! فضای سبز به‌عنوان “ریه‌های تنفسی شهرها” عمل و نقش مهمی در کاهش آلودگی‌های محیط‌زیستی ایفا می‌کند: درختان و گیاهان با جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن، کیفیت هوا را بهبود می‌بخشند.
همچنین، برگ‌ها و شاخه‌های درختان می‌توانند ذرات معلق و آلاینده‌های شیمیایی مانند سرب را جذب کنند. به‌عنوان مثال، یک هکتار فضای سبز با حدود ۲۰۰ درخت می‌تواند تا ۶۸ تن گردوغبار را در هر بارندگی جذب کند. فضای سبزشهری می‌تواند دمای هوای شهرها را ۳ تا ۵ درجه کاهش دهد و این نکته با توجه به افزایش جزیره‌های گرمایی شهرها می‌تواند چاره‌ساز تعدیل دمای این مناطق باشد.
پوشش گیاهی، به‌ویژه درختان با برگ‌های متراکم، می‌توانند تا ۴ دسی‌بل از شدت صدا بکاهند، که این امر به‌ویژه در مناطق پرترافیک شهری اهمیت دارد.
همین فضای سبز تنوع‌زیستی شهرها به ویژه افزایش حضور پرندگان در شهرها را سبب می‌شود، پرندگان در کنار اهمیت‌هایی چون توسعه گردشگری و ایجاد حس امنیت در انسان‌ها، می‌توانند جامعه حشرات را در شهرها بشدت کنترل کنند. فضاهای سبز شهری می‌توانند در کنترل سیلاب‌های شهری نقش بسزایی داشته باشند.
علاوه بر حل بسیاری مسایل محیط‌زیستی شهرها توسط فضاهای سبز شهری، این مناطق می‌توانند در ارتقای سلامت روانی شهروندان، تقویت تعاملات اجتماعی آنها موثر باشند و با افزایش جذابیت بصری به افزایش گردشگری نیز کمک کنند.
با همه‌ی این دانسته‌ها و شرایط آب و هوایی مناسب شهر رشت برای توسعه فضای سبز شهری، همچنان فضای سبز شهری شهر رشت پایین تر از میانگین کشوری است.
طی یک برآورد از شرایط فضای سبز در شهرهای ایران، متوجه شدم شهر رشت از جمله شهرهایی است که فضاهای سبز شهری آن محدود به پارک‌ها می‌شود. در حالی که فضای سبز شهری می‌تواند تعاریف گسترده‌تری داشته باشد. در شهری مثل یزد حتی چمن زمین فوتبال نیز در زمره فضای سبز شهری ورزشی قرار دارد.
در نشریه شماره ۲۰۳ (تجدید نظر اول) معاونت نظارت راهبردی دفتر نظام فنی اجرایی ضوابط طراحی فضاهای سبز شهری سال ۸۹ به انواع فضاهای سبزشهری که می‌تواند تاسیس یا مورد بهره‌برداری قرار بگیرد اشاره کرد.
فضاهای سبز، به دو دسته‌ی پهنه‌ای و خطی تقسیم می‌شوند: فضاهای سبز پهنه‌ای، فضاهایی هستند که در نقشه‌های شهر نیـز، به عنوان لکه‌های سبز دیده می‌شوند و فضاهای سبز خطی، به فضاهایی اطلاق می‌شوند که متناسب با هویت ظرفیت جابه‌جا شدگی شهرها و گذرگاه‌ها مورد توجه قرار می‌‌گیرند.
بجز پارک که مورد توجه همه است، باغ‌ها به دو صورت خصوص و نیمه خصوصی، فضاهای سبزگذرگاه‌ها و فضاهای سبز عمودی از جمله این فضاها هستند.
در شهر رشت با توجه به کمبود زمین برای تاسیس پارک‌های جدید، ضرورت دارد به انواع دیگر فضاهای سبز توجه کرد. از جمله باغ‌های نیمه خصوصی که می‌توان به فضاهای سبز اداره‌هایی مثل آب منطقه‌ای، آب و فاضلاب شهری، بانک ملت شعبه توحید و مرکز آینده و خانه میرزاکوچک خان اشاره کرد.
در بخش باغ‌های خصوصی دور از ذهن است که در شهر رشت باغ خصوصی ثبت شده‌ای به عنوان فضاهای سبز شهری داشته باشیم، بسیاری از خانه‌های ویلایی در شهر رشت هستند که حیاط خانه‌شان مستعد تبدیل شدن به فضای سبز شهری است.
ولی چون قوانین مناسبی برای بهره‌برداری مالک خصوصی از چنین فضاهایی برای بخش گردشگری نداریم، این فضاها روز به روز کمتر و تبدیل به ساختمان می‌شود. در حالی که باغ‌های شخصی می‌توانند راهکاری برای حل کمبود فضای سبز شهری پهنه‌ای باشند. اما در بخش فضاهای سبز خطی و عمودی شهر رشت پتانسیل بالایی دارد.
حاشیه هر دو رودخانه شهر رشت در طرح بازآفرینی برنامه‌ریزی شده بودند، اما نیاز است که به توسعه فضای سبز شهری در حاشیه این رودخانه‌ها توجه بیشتری شود حتی می‌توان به دیوارهای رودخانه برای ایجاد دیوارهای سبز نیز فکر کرد.
از جمله فضاهایی خطی دیگر بجز خیابان‌ها و پیاده‌روها می‌توان به میدان‌ها و سبز کردن آنها توجه کرد. یکی از درختان مناسب برای کاشت در چنین فضاهای سبزی کاشت شمشاد است که شهرداری رشت با کاشت شمشاد در پیاده راه فرهنگی رشت بنظر بنده تصمیم درستی گرفته، عطرگل‌های شمشاد در بهار رشت بیادماندنی خواهد بود.
به پل‌های تاسیس شده در رشت هم به عنوان فضاهای سبز خطی و همچنین عمودی می‌توان توجه ویژه داشت. البته در سال‌های نه چندان دور تلاش شد که در پایه‌های روگذر “گاز” گیاه کاشته شود اما در جریان زمان و عدم نگهداری مناسب این پروژه موفقیتی در پی نداشته است.
اما آنچه که در ابتدا نیاز است پایش دقیق از شرایط فضای سبزشهری بر اساس واقعیت موجود و برآورد تمام پهنه‌ها و خط‌های سبز شهری اعم از پارک، میدان و کنارگذرهای خیابان‌ها و رودخانه است.
البته به همراه برآورد هرآنچه که پتانسیل تبدیل به انواع فضای سبزشهری شدن را دارد. در ادامه با توجه به پیشرفت تکنولوژی و آب و هوای رشت، ارایه راهکارهایی مناسب برای توسعه فضای سبز شهری در کمترین زمان بسیار ممکن و ساده خواهد بود.
