فروشنده نیستم، خریدارم

مجاهدان گیلان زمانی که برای سرنگونی محمدعلی شاه به تهران رسیدند تبریز در محاصره روسها بود اما اولین موزه مشروطه ایران در تبریز بنا شد.

موضوع فروش اسناد مشروطه گیلان به موزه مشروطه تبریز موضوع اخبار داغ رسانه ها در تابستان امسال بود. دعوایی که مجموعه دار گیلانی، شهرداری و شورای شهر رشت، اداره کل اسناد و کتابخانه ملی گیلان و برخی رسانه ها به عنوان آتش بیار معرکه اضلاع آن بودند. اما گفته های مالک این اسناد تمام ماجرا نبود و ناگفته هایی دارد که باید از زبان مالک این آثار شنید.

چیزی را که خریداری می کنم نمی فروشم و اگر قرار بر فروش بود مجموعه ای شکل نمی گرفت. مشکل بیشتر مجموعه داران نداشتن فضایی دائمی برای نمایش است و بیشتر آنها در گوشه و کنار کمدها خاک می خورند.

حسن اکبری متولد تهران از پدر و مادری با اصالت گیلانی است که مدتی از عمر خود را در خارج از کشور گذرانده و به قول خودش وقتی ترانه های شمالی را می شنید دلتنگ وطن می شد و همین انگیزه ای برای جمع آوری یادگارهای فرهنگ گیلان شد. وی اکنون ساکن تهران است و همین موضوع باعث شده تا برخی هم استانی ها به عنوان یک غریبه به او نگاه کنند اما مجموعه هایی که گردآوری کرده بنام گیلان است.

چه عاملی باعث شد که مجموعه دار شوید؟ بحث سود مطرح است…

مجموعه داری در گیلان و ایران تا اینجای کار سودی برای من نداشته است. چیزی را که خریداری می کنم نمی فروشم و اگر قرار بر فروش بود مجموعه ای شکل نمی گرفت. مشکل بیشتر مجموعه داران نداشتن فضایی دائمی برای نمایش است و بیشتر آنها در گوشه و کنار کمدها خاک می خورند. هزینه های نگهداری هم در مواقعی سنگین است و عوامل فرسایشی، حوادث و سرقت تهدیدات جدی این کار هستند.

اسناد گیلان را چگونه به دست آورده اید؟

اسناد گیلان که در کنج خانه ها بر اثر فرسایش در اقلیم مرطوب گیلان زودتر پوسیده می شوند که باید برای آنها فکری کرد. بیشتر از ۴ هزار برگ سند و ۴۰۰ قطعه عکس دارم که بیشترشان در مورد دوره معاصر گیلان است. تهیه عکس ها هزینه های زیادی به دنبال داشته و هر قطعه بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان قیمت دارد و نایاب است. اسنادی از دوره قاجاریه در اختیار دارم که اکثرشان در مورد انقلاب مشروطیت و مبارزات مردم گیلان است.

بیشتر این اسناد پس از فروش خانه سردار محتشم حاکم سابق ایالت«گیلان و طالش» توسط وراث، که از آمریکا به ایران بازگشته بودند به دست پاکبان شهرداری تهران رسید و سر از عتیقه  فروشهای چهارراه استانبول درآورد که می دانستند یک برگ سند انقلاب مشروطیت چقدر می ارزد. همین باعث شد مبلغ کلانی برای این سندها پرداخت کنم و خوشبختانه ورقها به دلیل خشک بودن هوای تهران سالم باقی مانده بودند.

چه تلاش و پیشنهادی برای ایجاد موزه مشروطه گیلان کردید؟

مجاهدان گیلان زمانی که برای سرنگونی محمدعلی شاه به تهران رسیدند تبریز در محاصره روس ها بود اما اولین موزه مشروطه ایران در تبریز بنا شد و نامی از گیلان در فتح تهران و مبارزه با استبداد نیست. پیشنهاد تاسیس موزه مشروطه گیلان را به شهرداری و شورای شهر رشت دادم.

برخی جریانها در صفحات فضای مجازی هم دست بردار نبودند و مرا فردی سودجو معرفی می کردند. علت همه این فشارها را مصاحبه با رسانه های مستقل در مورد تعلل و سنگ اندازی برخی افراد در مسیر شکل گیری موزه مشروطه گیلان می دانم. منتقدین من که برخی تریبونها از آنها حمایت می کنند حتی ۵۰ هزار تومان برای چنین کاری خرج نکرده اند. این رفتارها تازگی ندارد.

قرار دادن اسناد، تصاویر و اشیای مربوط به این تحول سیاسی اجتماعی در عمارت میرزا خلیل رفیع شریعتمدار از مشروطه خواهان بنام گیلان و شهردار اسبق رشت، مناسبترین طرح برای این بنا است اما از نظر سازمان بازآفرینی شهرداری که مالک بناست، خود ساختمان به عنوان موزه تلقی می شود.

شما درباره اسنادی که اعلام می کردید تبریزی ها خواهان آنند چه کردید؟

زمانی هم که شورای شهر متوجه مدارک ارزشمند نزد من شد موضوع خرید و فروش و راه اندازی موزه توسط شهرداری پیش آمد. قیمت گذاری در اینباره به اداره کل اسناد و کتابخانه ملی گیلان واگذار شد و هیچ قیمت کارشناسی شده ای نیز به عنوان فروشنده دریافت نکردم. مبلغ پیشنهادی من یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان برای ۲ هزار برگ سند، ۲۵۰ قطعه عکس و تعدادی از اشیای مرتبط بود که شهرداری رشت نتوانست چنین مبلغی را تامین کند. مجموعه داران خصوصی از ماجرا آگاه شده بودند و پیشنهاد ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومانی را مطرح کرد.

همه این ماجرا درست زمانی بود که نیاز مالی داشتم و سرانجام این بود که شهرداری رشت حتی با مبلغ ۵۰۰ میلیون تومانی هم موافقت نکرد. از فروش به تبریزیها منصرف شدم و اسناد هم اکنون در دست خود من است.

چرا بر سر خرید این اسناد از شما اینهمه جنجال به وجود آمد؟ 

اتهاماتی از سوی افرادی چون رضا رسولی عضو شورای شهر مبنی بر بازارگرمی مطرح شد که ترجیح دادم جوابی به آنها ندهم. برخی جریانها در صفحات فضای مجازی هم دست بردار نبودند و مرا فردی سودجو معرفی می کردند.

علت همه این فشارها را مصاحبه با رسانه های مستقل در مورد تعلل و سنگ اندازی برخی افراد در مسیر شکل گیری موزه مشروطه گیلان می دانم. منتقدین من که برخی تریبونها از آنها حمایت می کنند حتی ۵۰ هزار تومان برای چنین کاری خرج نکرده اند. این رفتارها تازگی ندارد. سقف عمارت میرزا خلیل رفیع در حال تخریب است و کسی به فکر نیست ولی وقتی خبر این موضوع توسط خبرنگاری که کارمند شهرداری بود منتشر شد وی را اخراج کردند.

مکان دیگری را برای این نمایشگاه دایمی که می گویید مناسب نمی دانید؟

خانه میرزا یکی از این گزینه هاست. من چند نمایشگاه در خانه میرزا کوچک جنگلی برگزار کردم و کپی اسناد نهضت جنگل را هم به صورت رایگان در اختیار آنها قرار دادم. خانه میرزا با تمام عظمتش هنوز جایگاه خود را ندارد و نمایشگاه چند روزه در آن برپا می شود در حالیکه چنین فضایی باید محل برگزاری نشست های زبان شناسی، رونمایی کتاب، نمایشگاه مختلف و پاتوقی برای اندیشمندان باشد که به دلیل انحصار بنا بوسیله شهرداری چنین گامهایی برداشته نشده است. کاربری کافه موزه را مناسبترین حالت برای این بنا میدانم که به جای بازدید صرف می تواند رونق بخش آن باشد.

مسایلی که مطرح کردید فکر می کنید فقط دامن مجموعه داران را گرفته است یا کسان دیگری را هم شامل می شود؟

سازمان اسناد و کتابخانه ملی باید به دنبال جمع آوری کنندگان باشد و حامی ما باشد اما شرایط فعلی چنین است که مجموعه داران باید به مسئولین این سازمان التماس کنند. اسناد زمانی کاربرد خواهد داشت که مورد استفاده پژوهشگران قرار بگیرد و همیشه اجازه انتشار اسناد را می دهم. کتاب«اسناد تازه یاب مشروطه» در قالب ۵۰۰ برگ به صورت بازنویسی، توسط دکتر علی امیری تدوین شد و ماکت آن در مرداد ۱۳۹۷ با مشارکت اداره کل اسناد و کتابخانهای ملی گیلان و مسئولین رونمایی شد تا به چاپ برسد.

کیوان محمدی رییس سازمان برنامه و بودجه گیلان نیز قول تامین هزینه چاپ آن را داد اما پس از جنجالهای فروش اسناد مشروطه، چاپ کتاب هم متوقف شده است و خانم ژاله حساس خواه مدیرکل اسناد و کتابخانه ملی گیلان پاسخی در این زمینه نمی دهد.

اکنون چه می کنید؟

سکه جمع می کنم. سکه های دوران اسلامی و مربوط به قرنهای دوم هجری تا قاجاریه گیلان را که شامل ۶۰۰ قطعه می شود را گردآوری کردم و این مجموعه ۱۰ سال زمان برده است. این سکه ها را به قیمت ۵۰۰ میلیون تومان خریدم و تعدادی از آنها سکه هایی هستند که توسط قاچاقچیان از کشور خارج شده و در حراجی های خارج از کشور خریداری شده اند. قیمت سکه های خریداری شده از حراجیها ۱۵ هزار دلار است و قیمت قطعات از ۲۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار ارزشگذاری شده بود.

اشیای قاچاق شده فاقد شناسنامه هستند و شناسایی، اقدامات حقوقی برای بازگشت این سرمایه ها نیز زمانبر است. عملا وزارت خارجه، سازمان میراث فرهنگی را درگیر خود می کند اما من به تنهایی توانستم با سرمایه شخصی و بدون کمک دولتی چنین کاری را در کمترین زمان انجام دهم.

تاکنون چه اتفاق مثبتی برای ثبت ملی سکه های گیلان افتاده است؟

ثبت ملی ۳۰۰ قطعه سکه در سازمان میراث فرهنگی بنام گیلان کار مهمی بود که انجام دادم و هر کجا به نمایش درمی آیند نام گیلان را بر خود دارد. هر چند مسئولیت سنگین نگهداری را برای من ایجاد می کند. همین مجموعه در سال ۱۳۹۷ از سوی سازمان میراث فرهنگی به عنوان مجموعه برتر سکه کشور معرفی شد اما کمتر کسی در گیلان از ماجرا خبردار شد و اطلاع رسانی رسمی در سطح استان انجام نگرفت.

همین مجموعه اسناد و عکس گیلان در نمایشگاه نوروزی عمارت کلاه فرنگی به صورت رایگان به نمایش درآمد ولی میراث فرهنگی بلیت فروشی آن را انجام داد و مبالغ به حساب خزانه واریز شد.

 تابستان امسال قرار بود مجموعه اولین چرخ خیاطی های ایران و ظروف چینی دربار قاجار در گنجینه رشت نمایش داده شود که موافقتهای اولیه صورت گرفت و این مجموعه که خطر شکستن نیز دارد را با دقت بسته بندی کردم و به گیلان آوردم اما پس از یک هفته معطل شدن جوابی که من داده شد این بود که به دلیل تعمیرات از نمایش آثار شما معذوریم.

وی یک کار ماندنی هم کرده و آن تهیه کتابی با نام «سکه های گیلان» است که در صورت حل شدن مشکلات انتشار و تهیه کاغذ پس از مدتی باید منتظر چاپ شدن آن باشیم.

انتقاد کردن هزینه دارد؟

انتقاد کردن در کشور ما و به ویژه در گیلان هزینه دارد و این موضوع گریبان فعالان میراث فرهنگی را می گیرد. بنده طرحی را بابت استفاده از حمام حاج آقا بزرگ برای تبدیل شدن به کافه موزه را داده بودم تا علاوه بر تامین هزینه های نگهداری مکان، محلی برای نمایش اشیای جمع آوری شده باشد. مدتها انتظار و تخریبهای انجام شده در بیرون حمام مرداد سال گذشته سرو صدایش را درآورد و سرانجام این نقد کردن ماجرایی شد .

نمونه مصداقی هم برای این حرف خود دارید؟

تابستان امسال قرار بود مجموعه اولین چرخ خیاطی های ایران و ظروف چینی دربار قاجار در گنجینه رشت نمایش داده شود که موافقتهای اولیه صورت گرفت و این مجموعه که خطر شکستن نیز دارد را با دقت بسته بندی کردم و به گیلان آوردم اما پس از یک هفته معطل شدن جوابی که من داده شد این بود که به دلیل تعمیرات از نمایش آثار شما معذوریم.