مدیریت تحقق رویکرد نوین و چارچوب راهبردی؛
لزوم بازآفرینی منظر روگذرهای رشت
در سال‌های اخیر، رشد فزاینده شهرنشینی و فشار ترافیکی، مدیریت شهری رشت را به ساخت روگذرها و پل‌های غیرهمسطح سوق داده است.
گرچه این سازه‌ها با هدف تسهیل توزیع ترافیک طراحی می‌شوند، بررسی وضعیت موجود و نظر کارشناسان نشان می‌دهد که این پل‌ها چندان به کاهش ترافیک کمک نکرده‌اند، بلکه با طراحی سرد و چهره صلب بتنی، بخش‌هایی از کالبد شهری را به فضاهایی فاقد جذابیت بصری و مانع تعاملات انسانی تبدیل کرده‌اند.
با کمال تاسف، برخی روگذرهای جدید رشت نه تنها نقطه عطف نیستند، بلکه به توده‌هایی بی‌هویت و خسته‌کننده بدل شده‌اند که پیوستگی بصری و خاطره جمعی شهر را خدشه‌دار می‌کنند.
نباید فراموش کرد که رشت شهری با هویت تاریخی، بافت متراکم و معماری بومی ارزشمند است؛ حضور فضاهای سبز، معابر پیوسته با جداره‌های آجر کهن مرطوب، تراس‌های پیش‌آمده و میدان‌ها و پاتوق‌های اجتماعی، پایه‌های خاطره جمعی و گردشگری شهری رشت را ساخته‌اند.
در قسمت قبلی این یادداشت به این اشاره شد که روگذرهای بتنی رشت به توده‌های بی‌هویتی تبدیل شده‌اند.
در این یادداشت با تبیین چارچوب‌های راهبردی در بازآفرینی منظر روگذرهای رشت سعی بر این شده که وضعیت فعلی را به الگویی هویت‌مند، پویا و جذاب با استانداردهای علمی روز ارتقا دهیم.
این چارچوب می‌تواند سیمای روگذرهای رشت را از وضعیت فعلی به الگویی هویت‌مند، پویا و جذاب با استانداردهای علمی روز ارتقا دهد و شهر را در منظر شهری معاصر متمایز سازد.
۱- شناخت بستر و هویت محلی: هر پروژه باید مبتنی بر تحلیل دقیق زمینه شهری، بافت تاریخی و الگوهای فرهنگی منطقه باشد تا هویت و انسجام شهری تقویت گردد.
۲ – ارگونومی و مقیاس انسانی: تناسب سازه‌ها و جزئیات اجرایی با مقیاس پیاده و سواره باید رعایت گردد تا محیطی ایمن، انسان‌محور و خوشایند ایجاد شود.
۳ – فضای جمعی زیر روگذر: فضای زیر روگذرها باید به عرصه عمومی تغییر یابد؛ با کف‌سازی مناسب، مبلمان شهری با کیفیت، پوشش سبز و نورپردازی، تا زمینه فعالیت‌های جمعی و اجرای رویدادهای فرهنگی را فراهم آورد.
۴- سواد بصری و رنگ‌آمیزی: استفاده از پالت رنگی متناسب با اقلیم و هویت محلی، منطبق بر پژوهش‌های علمی و تجربه‌های موفق دیگر شهرها، باید موجب افزایش خوانایی، امنیت و جذابیت فضا شود.
۵- پیوستگی اکولوژیک و پوشش سبز: پیوند با شبکه سبز شهری، کاشت گیاهان بومی، و توسعه فضای سبز عمودی و افقی، کیفیت محیط و سلامت هوا را ارتقاء می‌بخشد.
۶- نورپردازی خلاق و هویت شبانه: نورپردازی هنرمندانه باید ضمن تأمین امنیت، بر فرم سازه و زیبایی شبانه تأکید کند تا سیما و حیات شبانه شهری تقویت گردد.
۷- نگهداری و بازنگری مشارکتی: تعریف سازوکار منظم برای تعمیر، پاکیزگی و به‌روزرسانی فضاها با مشارکت جامعه و ذینفعان شهری، برای حفظ کیفیت و جلوگیری از رکود الزامی است.
اجزای کالبدی و سناریوی یکپارچه طراحی
اجزای کالبدی روگذر در چهار بخش اصلی تعریف می‌شوند که باید در قالب یک سناریوی طراحی منسجم عمل کنند:
۱- ستون‌ها: مصالح متناسب، فرم با ساختار حجمی نمادین، تزیین با نقوش بومی برای خلق سکانس بصری و سایه‌اندازی
۲- بدنه و عرشه: خطوط نرم، رنگ‌آمیزی مبتنی بر پالت محلی، المان‌های هنری و نورپردازی شبانه
۳- فضای زیرین: محوطه‌سازی بومی، کاربری‌های جمعی، توجه به امنیت و نور
۴- مبلمان و گرافیک محیطی: مبلمان و تابلوهای شهری با زبان بصری یکپارچه و آثار هنری
تمام این اجزا باید در چارچوب یک کانسپت مرکزی و با سناریوی یکپارچه طراحی شوند تا از پراکندگی فرم‌ها و ناهماهنگی بصری جلوگیری شود و در نهایت محیطی منسجم و زنده خلق گردد.
مدیریت راهبردی و مشارکت تخصصی
اجرای این راهبرد مستلزم مدیریت و مشارکت واحدهای تخصصی شهرداری رشت (اداره کل شهرسازی، مدیریت منظر شهری، سازمان زیباسازی، معاونت عمرانی)، شورای اسلامی شهر، استانداری گیلان (معاونت عمرانی) و نیز نمایندگان اداره کل راه و شهرسازی استان است. این کمیته راهبری بین‌بخشی باید از مرحله طراحی تا اجرا و نگهداری، تمام فرآیندها را هماهنگ مدیریت کنند.
جلب مشارکت تیم‌های تخصصی شامل معماران منظر، شهرسازان، هنرمندان شهری، مهندسین نورپردازی، جامعه‌شناسان و مشاوران فنی در همه مراحل اهمیت کلیدی دارد. همچنین فرآیند پایش مستمر و ارزیابی کیفیت، بر اساس شاخص‌های مشخص زیباشناسی و عملکردی، باید همواره مدنظر این کمیته قرار گیرد تا فضای روگذرها به بستری هویت‌مند و پویا برای آینده رشت بدل شود.