مستأجران رشتی؛ از پسیخان تا خمام به دنبال خانه

وقتی از مهاجرت سخن گفته می شود، ناخواسته ذهن ما به سمت مهاجرت از روستا به شهر، از شهری به شهر دیگر و مهاجرت به خارج کشور می رود. اما لزوما قرار نیست همه مهاجرتها از این دست باشد و می تواند در خود شهر محل سکونت هم این اتفاق رخ دهد. اینجا منظور از مهاجرت همان اسباب کشی از مناطق مرفه و متوسط شهر به محلات حاشیه ای و کم برخوردار یا روستاهای اطراف رشت است. موضوعی که این روزها تبدیل به مساله مهمی در جابجایی مستاجران رشتی شده است. افزایش بی رویه قیمت اجاره بها در یکسال اخیر، بسیاری از مستاجران رشتی را روانه محلات پایین تر و حاشیه رشت یا سکونتگاههای غیررسمی کرده است.
بررسی های میدانی از سطح شهر رشت نشان می دهد با افزایش ۵۰ درصدی اجاره بها در برخی از مناطق، بسیاری ازمستاجران امکان تمدید قراردادهای خود را از دست داده اند و به مناطق پایین تر و حتی روستاهای نزدیک به رشت کوچ کرده اند.
حالا مستاجری که تا سال گذشته در خیابان معلم یا صفاری رشت ساکن بود اکنون در مسکن مهر یا لاکان شهر در جستجوی خانه است و مستاجر دیگر از عینک و فلکه گاز تا احمد گوراب و پسیخان به دنبال سرپناه خانواده اش است. اینها بخش کوچکی ازنقل قول های مشاورین املاک رشت است؛ یعنی رجوع مستاجرین رشتی به محلات و حاشیه شهر.

از مسکن مهر تا احمد گوراب در جستجوی خانه

«علی بهشتی» مدیراملاک ارس در مسکن مهر در این باره می گوید: تقاضای خانه استیجاری در مسکن مهر در ۵ سال گذشته بی سابقه بوده است. تا سال گذشته خانه های بسیاری در این شهرک خالی بودند اما در تابستان اخیر به تعداد انگشتان دست شاید خانه خالی باقی مانده باشد.
وی اجاره مسکن استیجاری در این شهرک را ودیعه بین ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان و ماهیانه از ۵۰۰ الی ۷۰۰ هزار تومان بیان می کند و می گوید: این قیمتها نسبت به سایر مناطق رشت برای کارمندان و کارگران مناسب تر است و موجب شده امسال نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد افزایش تقاضا در مسکن مهر داشته باشیم.
بهشتی این مستاجران را بیشتر طبقه کارمند و فرهنگی بیان می کند و ادامه می دهد: بسیاری از کارگران که تا سال گذشته اینجا بودند اکنون دراطراف لاکانشهر و روستاهای منتهی به جاده سراوان در پی خانه هستند.
«محمد توانایی» از بنگاه ارمغان سبز در منطقه حمیدیان هم معتقد است: دیگر نمی توان حمیدیان را جزو مناطق پایین شهر و سکونت ارزان قیمت دانست. وی به ودیعه ها چند ده میلیونی و اجارهای ۶۰۰ هزار تومان به بالا در این منطقه اشاره می کند و می گوید: از سال گذشته که اجاره ها بالا رفتند خیلی ها از مناطق دیگر به حمیدیان آمدند. کسانی که قبل از این در گلسار و منظریه و معلم ساکن بودند.
این بنگاه دار به خرید و فروش خانه های حمیدیان و اجاره دادن آنها توسط تهرانی های پولداراشاره می کند و ادامه می دهد: چندین مورد به بنگاه من آمدند و سه تا سه تا اینجا خانه خریدند و با ودیعه بالا و مبلغ ماهیانه  ۶۰۰ یا ۷۰۰ تومانی اجاره دادند.
او نیز تاکید می کند: تیپ و طبقه مستاجرانی که امسال وارد حمیدیان شدند اغلب کارمند و بازاری بوده و امسال میزان تقاضای مسکن استیجاری دراین منطقه ۲۰ درصد بیشتر بوده است.
در سوی دیگر اما در منطقه پسیخان و احمد گوراب (دهستانی در ۵ کیلومتری غرب رشت) بنگاههای املاک با کمبود خانه خالی برای اجاره مواجه شده اند. این را «محمدرضا میرزاجانی» فرهنگی بازنشسته و بنگاه دار بیان می کند و می گوید: هیچ سالی به مانند امسال با تقاضای خانه استیجاری از سوی مستاجران مواجه نبودیم . حداقل در ۲۰ سال گذشته تعداد زیاد تقاضای اجاره در این مناطق سابقه نداشته است.
وی می گوید: این روند از ابتدای اسفند در این منطقه شروع شده و از خرداد تا الان به اوج رسیده است. بیشتر این افراد هم از کارگران هستند که از مناطق یخسازی ، گاز و رازی به این سمت آمده آند.
میرزاجانی اضافه می کند: دراحمدگوراب و پسیخان سال گذشته این خانه ها در نهایت با ودیعه   ۲۰ میلیون رهن اجاره داده می شدند اما امسال تا ۹۰ میلیون هم اجاره داده ام. وضعیت در مناطق تخته سه لا ، عینک ، فولکس و نخود چر (مناطق ۴ شهرداری رشت) ، آتشگاه و انتهای دخانیات وضع به همین گونه است. دیگر خانه ای برای اجاره به مردم در این مناطق باقی نمانده و خودم شاهد بودم بی کیفیت ترین خانه در احمد گوراب آنهم با کمترین امکانات رفاهی ۲۰ میلیون و اجاره ۴۰۰ تومانی معامله شده است.

بازار داغ املاک اجاره ای در حاشیه رشت

به گفته «علی حامی احمدی» رییس اتحادیه مشاورین املاک  بازار اجاره در مناطق حمیدیان (منطقه منطقه ۴ رشت)، پسیخان (۵ کیولومتری جنوب غربی رشت )، دخانیات (کیومتر ۳ رشت فومن)، شهید نظری ( منطقه ۴ رشت ) ، معلولین( منطقه ۴ رشت )، اقا سید شریف ، فلکده ،جیرده ( در ۷ کیلومتری جنوب شرقی رشت) ، ابتدای جاده سنگر، مسکن مهر، لاکانشهر(منطقه ۵ رشت ) و جاده انزلی حتی (خواچکین خمام در ۱۳ کیلومتری)  و خشکیبیجار(۲۰ کیلومتری شمال رشت)  بر خلاف خیابانهای مرکزی و اصلی رشت داغ بود.

او می گوید: در گفت و گو با سایر مشاورین املاک شهر مرتبا این موضوع تایید و تکرار شده که امسال تابستان مستاجرین به بیرون و حاشیه شهر و محلات ضعیف روی آورده اند و اکثر این افراد خانواده های کارمندی و کارگری هستند که توان افزایش ودیعه برای ماندن در خیابانهای اصلی رشت را ندارند. متأسفانه در گیلان شاهد روند افزایشی تعداد مستأجران هستیم که این دلیلی برکم بودن سطح درآمدی مردم است. افزایش و جهشی که در قیمت‌ها اتفاق افتاده، بسیاری از افراد را مجبور به زندگی در اطراف شهرها کرده است.

علی حامی احمدی: هنگامی که ساخت مسکن افزایش یابد باعث می‌شود بازار رقابتی برای خریداران ایجاد شود. در حال حاضر ساخت مسکن کم اتفاق می‌افتد. با مراجعه به شهرداری‌ها و نگاهی به آمار صدور پروانه ساخت کاملا می‌توان متوجه این نکته شد.

حامی با اشاره به افزایش  ۴۰ تا ۵۰ درصدی اجاره ها در رشت می گوید: معمولا هر ۳ سال یکبار بین ۱۰ تا ۲۰ درصد ودیعه و اجاره بالا می رفت، اما متاسفانه برخی صاحبخانه ها با افزایش قیمت برای خود درآمد زایی جدیدی فراهم کرده اند و به هیچ وجه به درخواستهای مشاورین املاک برای کاهش اجاره توجهی نمی کنند.
این مسئول املاک شهر رشت احداث خانه های استیجاری دولتی که اخیرا توسط رییس جمهور وعده اش داده شده را موجب ایجاد رقابت با صاحبخانه ها می داند و می گوید: باید تشکیلاتی برای رقابت با بخش خصوصی در بخش مسکن ایجاد شود تا قیمت خانه کاهش یابد.
وی به عدم رعایت واگذاری مسکن مهر نیز اشاره کرده و می گوید: زمانی قرار بود واحدهای مسکن مهر به کسانی که خانه اولی و به مدت ۵ سال ساکن آن شهرهستند داده شود و تا ۵ سال هم حداقل حق فروش نداشته باشند، اما با کاغذ بازی آمدند به افراد غیر این خانه های را واگذار کردند و الان شاهد این هستیم برخی صاحب چند خانه در مسکن مهر هستند که با قیمتهای زیاد اجاره می دهند.
به گفته این فعال بخش مسکن، اگر ساخت و ساز خانه و مسکن از حالت رکود فعلی خارج نشود سیل تقاضای اجاره مسکن فضای رقابتی فعلی را باز هم شدید می‌کند و در نتیجه رخداد چنین فعل و انفعالاتی افزایش قیمت اجاره خانه‌ها بیشتر خواهد شد. امسال تسهیلات اختصاص یافته به ساخت و ساز مسکن افزایش یافته است و این امر می‌تواند کمک خوبی برای سازندگان مسکن باشد زیرا با رونق ساخت و سازها، تعداد مسکن برای امکان اجاره به متقاضیان نیز افزایش پیدا می‌کند.

رضا ویسی: روند تعداد صدور پروانه های ساخت در رشت همیشه رو به افزایش بوده است. اما درمناطق کم برخوردار از خدمات شهری  و زمین های نسقی شاهد ساخت و ساز بیشتری نسبت به داخل شهرهستیم.

«علی حامی احمدی» می‌افزاید: هنگامی که ساخت مسکن افزایش یابد باعث می‌شود بازار رقابتی برای خریداران ایجاد شود. در حال حاضر ساخت مسکن کم اتفاق می‌افتد. با مراجعه به شهرداری‌ها و نگاهی به آمار صدور پروانه ساخت کاملا می‌توان متوجه این نکته شد.

افزایش ساخت و سازهای بدون پروانه  در زمین ها نسقی

اما «رضا ویسی» معاون شهرسازی شهرداری رشت معتقد است : صدور پروانه ساخت و ساز مسکن به این معنی نیست که همه این خانه ها بلافاصله ساخته شوند و در اختیار مستاجرین قرار بگیرند.

وی که دکترای برنامه ریزی شهری دارد می گوید: جابجایی درون شهری و تحرکاتی که در روند ساخت کالبدی شهر اتفاق می افتد، آنگونه که تصور می کنیم تاثیری در تقاضای صدور پروانه ساخت ندارد. از سوی دیگر روند تعداد صدور پروانه های ساخت در رشت همیشه رو به افزایش بوده است. اما درمناطق کم برخوردار از خدمات شهری  و زمین های نسقی شاهد ساخت و ساز بیشتری نسبت به داخل شهرهستیم.
معاون شهرسازی شهرداری رشت، ساخت وساز مساکن جدید را توسط طیف سازنده های این بخش بیان می کند و می افزاید: با افزایش قیمت زمین و مسکن در داخل شهر، تلاش برای نسق سازی در حاشیه رشت بالا رفته است و سازنده های این بخش با توجه به هزینه های تمام شده در مصالح بکار رفته در این قبیل سازه ها و عدم نظارت  به سود خوبی در ساخت و ساز دست پیدا می کنند و همین مساکن غیر استاندار را با اجاره های بالا به مستاجران ارایه می کنند.
آمارهای درخواست و صدور پروانه ساخت در سال های ۹۸  و۹۷ نشان می دهد که در کل ۵ منطقه شهری رشت در پنج ماهه اول امسال نسبت به سال گذشته علیرغم رشد ۳۴ درصدی درخواست پروانه ساخت ، در میزان صدور پروانه ساخت و ساز ۲۶ درصد رشد داشتیم . این یعنی کاهش ساخت مسکن در رشت و اثرات آن در قیمت و اجاره بها.

ویسی تاکید می کند: اکنون در مرحله ای از فشار اقتصادی به مستاجران قرار داریم که خانه اولی ها و مستاجران گلسار و منظریه دیگر جایی در این مناطق ندارند و به دنبال مسکن راهی خیابانهای وسط شهر و محلات پایین و حاشیه شده اند.

پروژه های مسکن استان فعلا مشارکتی است/ مسکن حمایتی نداریم

درحالیکه رییس اتحادیه املاک احداث مسکن استیجاری از سوی دولت را عاملی در کاهش قیمت اجاره بهای مسکن استیجاری می داند اما «رضا علی نیا» مدیر مسکن و ساختمان راه  وشهرسازی استان با تاکید براینکه هنوز دستور العمل های دولت در شروع این پروژه صادر نشده گفت: فعلا پروژههای مسکن استان ادامه ساخت مسکن مشارکتی است. فعلا هم انتظار نداشته باشید ساخت مسکن حمایتی در استان داشته باشیم و قطعا این پروژه در مرحله ۴۰ درصد ساخت پیش فروش می شود و تا دو سال آینده آماده بهره برداری خواهد بود.

وی می گوید: دولت با ایجاد مسکن مشارکتی قصد دارد با افزایش میزان عرضه مسکن با همکاری بخش خصوصی  تقاضای این بخش را متعادل نگه دارد. در حال حاضر کلنگ احداث ۱۱۰۰ واحد مشارکتی در رشت و در محدوده مسکن مهر رشت به زمین زده شده و برای شروع  ۱۳۰۰ واحد دیگردرسایر مناطق رشت درحال برنامه ریزی هستیم . تا پایان سال نیز ۲۸۰۰ واحد آماده واگذاری در کل استان خواهیم داشت.
وی در پاسخ به این سوال که شرایط واگذاری به متقاضیان چگونه خواهد بود و ایا فقط به خانه اولی ها این مسکن تعلق می گیرد یا خیر می گوید: همه اقشار می توانند مسکن مشارکتی دولت ثبت نام کنند. هدف ما فقط افزایش در تولید مسکن است.

آخرین آمار اجاره‌نشینی در کشور به سرشماری‌ عمومی سال ۱۳۹۵ برمی‌گردد که نشان می‌دهد روند صاحب‌خانه شدن مردم طی ۱۰ سال از ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ کاهشی بوده است؛ در حال حاضر ۵۴.۶ درصد مردم ایران صاحب‌خانه هستند و ۳۶.۸ درصد مستاجر بوده و ۸.۶ درصد هم جز سایر تقسیم‌بندی می‌شوند.

دکتر دوستار: ورود مستاجران ازبالا و وسط شهر به محلات حاشیه ای تبعات اقتصادی و اجتماعی به دنبال خواهد داشت و به تبع آن نارسایی در خدمات شهری افزایش نارضایتی شهروندان را موجب می شود.

تحلیل  شاخص‌های عمده جمعیتی کشور براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن درسال  ۹۵  نیز نشان می‌دهد در دوره پنج ساله ۹۰ تا ۹۵ جمعیت خانوارهای اجاره‌نشین در کشور رشد  ۳ درصدی داشته است. به‌گونه‌ای که درصد خانوارهای اجاره‌نشین از ۲۶.۶درصد در سال ۹۰ به ۳۰.۷درصد در سال ۹۵رسیده است.

ساخت مسکن استیجاری دولت جدی نیست

دکتر «محمد دوستار» استاد مدیریت دانشگاه گیلان هم معتقد است : قیمت اجاره مسکن بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود وتابع هیچ قاعده و اصولی نیست.
وی ادامه می دهد: با توجه به افزایش قیمت ها و تورم طبیعی است که بسیاری از خانواده هایی که درآمد ثابت دارند از عهده مخارج زندگی بخصوص افزایش اجاره برنیامده و به سمت حاشیه شهرها بروند.
دوستار افزایش هجوم به حاشیه شهر و محلات کم برخوردار از خدمات شهری را معضل اجتماعی می داند و می گوید: ورود مستاجران ازبالا و وسط شهر به محلات حاشیه ای تبعات اقتصادی و اجتماعی به دنبال خواهد داشت و به تبع آن نارسایی در خدمات شهری افزایش نارضایتی شهروندان را موجب می شود. در حالیکه ارایه خدمات شهری بر مبنای یک سری مصوبات شورای شهر و دریافت عوارض شهری از شهروندان است و در اینجا بحث نسقی بودن زمین های حاشیه رشت و ناکافی بودن خدمات شهری در این مناطق معضل بزرگتری برای خانوارهایی که اجبارا به آنجا کوچ کرده اند ایجاد می کند.
این استاد دانشگاه درخصوص وعده دولت در ساخت مسکن استیجاری و کاهش میزان اجاره بها در پی آن می گوید: این موضوع را خیلی جدی نمی بینم. وقتی مسکن مهر از سوی این دولت نیمه کاره رها شد و به سرانجام مطلوب نرسید ، عوض کردن عنوان طرح ها برای حل مشکل مسکن کمکی برای خانه دار شدن شهروندان نمی کند. دولت می تواند به جای وعده مسکن اجتماعی و استیجاری به مردم ، نقدها و انتقادات نسبت به مسکن مهر را مورد توجه قرار بدهد و با اجرای زیر ساخت های مناسب و تخصیص اعتبارات از افزایش قیمت مصالح برای پیمانکاران و سازندگان بخش خصوصی جلوگیری کند تا جهش این قیمت ها دربخش مسکن، فشار خود را بر مصرف کننده نهایی در بازار تقاضای مسکن وارد نکند.