بازار مسکن ایران امروز با چالشهای جدی روبهرو است. حدود ۴ میلیون واحد کسری مسکن داریم و هر سال نزدیک به ۱ میلیون خانوار، نیاز جدید به مسکن پیدا میکنند. تغییر سبک زندگی و افزایش زندگی مستقل مجردی باعث شده تا این نیاز، تشدید شود.
در چنین شرایطی، مدل سنتی مسکنهای اجتماعی فروشی نمیتواند پاسخگوی نیاز واقعی جامعه باشد اجاره ۹۹ساله در عمل شبیه خرید دائمی است و میتواند به فروش مجدد یا انتقال به افراد دیگر منجر شود و گاهی از این طریق، به ایجاد معضل خانههای خالی دامن میزند. نمونههایی از آن، در مناطقی مانند هشتگرد و پردیس قابل مشاهده است.
دولت با تصمیم به جایگزینی مسکن اجارهای بهجای مدل قبلی، راهکاری عملی و پایدار ارائه داده است. این مدل به خانوارها امکان میدهد بدون نیاز به سرمایه اولیه سنگین، در کوتاهمدت صاحب خانهای امن و قابل سکونت شوند.
از منظر فنی و مدیریتی، مسکن اجارهای امکان کنترل کیفیت و نگهداری بلندمدت واحدها را فراهم میکند. در مسکنهای فروشی، پس از واگذاری، نظارت بر تعمیرات و نگهداری تقریبا از دست شرکتهای سازنده خارج میشود؛ اما در مدل اجارهای، دولت یا نهادهای توسعهای میتوانند برنامه منظم تعمیر، سرویس و بازسازی داشته باشند و اطمینان حاصل کنند که خانهها با هزینهای مناسب و طی چند دهه، سالم و قابل سکونت باقی میمانند.
یکی دیگر از مزایای این مدل، جلوگیری از سوداگری و سفتهبازی است. خانههای اجتماعی فروشی ممکن است توسط سرمایهگذاران جدید خریداری و دوباره با قیمت بالا فروخته شوند، اما واحدهای اجارهای به کسانی میرسند که واقعا به این نوع مسکن نیاز دارند. این رویکرد همچنین باعث میشود که خانههای اجتماعی پس از طی دوره نیاز گروههایی مانند دانشجویان، مهاجران شغلی و… ، برای نسل دوم و سوم مستاجران آزاد شوند، نه آنکه خود به بخشی از مشکل خانههای خالی تبدیل شوند.
مسکن اجارهای، انعطاف بیشتری برای پاسخ به تغییرات جمعیتی و نیازهای شهری ایجاد میکند. این مدل به افرادی که شرایط انعطافپذیر دارند، مثل بازنشستگان، دانشجویان و نیروی کار مهاجر، فرصت میدهد به مناطق کمجمعیتتر نقل مکان کنند. با این کار فشار جمعیتی بر تهران و سایر کلانشهرها کاهش مییابد. اتفاقی که فشار جمعیتی بر تهران و کلانشهرها را کاهش میدهد و توزیع جمعیت را متوازنتر میکند.
درآمد حاصل از اجاره نیز میتواند دوباره صرف ساخت واحدهای جدید و نگهداری زیرساختهای شهری شود و چرخهای پایدار برای بازار مسکن ایجاد کند.
تمرکز دولت بر مسکن اجارهای، پاسخی منطقی به کسری مسکن و نیاز سالانه خانوارها، کنترل بازار، کاهش سوداگری و مدیریت جمعیت شهری است و همزمان کیفیت زندگی مردم را بهبود میبخشد. در مجموع، این مدل پاسخ واقعی و کارآمدی برای نیازهای مسکن مردم است.