دبستانى که بودم در راه رفتن از مدرسه تا خانه از پول تو جیبیم، گچ‌هاى رنگى می‌خریدم به محض رسیدن به خانه، در حیاط منزلمان، جعبه‌هاى خالى میوه را به ردیف به جاى نیمکت می‌گذاشتم.
با گچ، پشت دروازه شروع به نوشتن می‌کردم. در معلم بازى، من دیگر آن دختر شیطان کلاس نبودم بلکه نقش دختر مودب و درسخوان که مورد تایید همه بود را داشتم و مدام مورد تشویق قرار می‌گرفتم.
این نمایش‌هاى تخیلى، حال دلم را خوب می‌کرد، فقط در ذهن ما کودکان، معلم محبوب‌ترین نبود. بلکه معلم، براى کل خانواده و کل جامعه معتبر و ارزشمند بود ولى امروز دیگر کمتر کسى چنین آرزویى را در سر دارد.
به قول توران میرهادى چه بر سر کودکان و جامعه و آموزگاران آمده که دیگر کسى چنین رویایى در سر ندارد؛ سران قدرت؟ رسانه‌ها؟ سیستم آموزش؟ کتاب‌ها؟ مدرسه و یا خود معلم جایگاهش را مخدوش کرده است؟ کدامیک؟ چطور می‌توانیم بار دیگر این جایگاه را احیا کنیم؟
در دانشگاه کتابی به نام آموزش و پرورش در ایران را تدریس می‌کنم. نویسنده‌ی کتاب جناب دکتر آقازاده هستند. بر اساس مستندات و با نگاهی تحلیلی و انتقادی به بررسی و تشریح مهم‌ترین مسائل و مشکلات پیش روی نظام آموزشی سرشار از چالش‌های مدیریتی و فرهنگی می‌‌پردازد.
طبق یافته‌های پژوهشی؛ تمام الگوهای آموزشی نه تنها خروجی خوبی نداشت بلکه بسیار آسیب‌زننده و موجب اختلال رفتاری دانش‌آموزان شد. طی این سیزده سال تدریسم وقتی از دانشجویان می‌پرسم بهترین و بدترین خاطراتتان در مدرسه چیست؟ حجم خاطرات تلخی که از معلم و مدرسه و مدیر دارند به مراتب بیشتر از خاطرات خوبشان است.
داستان‌هایی که موجب آسیب شدیدی در زندگی‌شان شده و هنوز هم با آن درگیر هستند. سیستم غلط رقابت محوری به جای رویکرد انسانگرا، باعث شده دانش‌آموزان حس خوبی از مدرسه و محیطش نداشته باشند.
مقایسه ذهنیت کمبود و من به اندازه‌ی کافی خوب نیستم را به ما داد و همین باور غلط موجب کاهش اعتماد به نفس، عدم جرأت‌ورزی، نداشتن مهارت حل مسئله، بدبینی، فاجعه‌پنداری و ایجاد خطای شناختی در کودکانمان می‌شود.
معلمان با ایجاد فضایی مثبت و پر از حمایت، می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا خودمراقبتی را یاد بگیرند و در زندگی خود به کار ببرند. این مهارت‌ها نه‌تنها برای دوران کودکی بلکه برای تمام طول زندگی ضروری هستند.
بنظرم آموزش خودمراقبتی یاد دادن خودمراقبتی به دانش‌آموزان، یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین مهارت‌هایی است که معلمان می‌توانند به دانش‌آموزان خود آموزش دهند. البته اول باید روی خودشان کار کنند. چرا که تا درونی نشود روی کودکان هیچ تاثیری نخواهد گذاشت.
معلمان با ایجاد فضایی مثبت و پر از حمایت، می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا خودمراقبتی را یاد بگیرند و در زندگی خود به کار ببرند. این مهارت‌ها نه‌تنها برای دوران کودکی بلکه برای تمام طول زندگی ضروری هستند.
در اینجا چند راهکار برای این کار آورده‌ام:
1. آموزش به‌وسیله مدل‌سازی؛ معلم می‌تواند خود به‌عنوان الگو در زمینه‌ی خودمراقبتی عمل کند. برای مثال، رعایت تغذیه سالم، ورزش، خواب کافی و مدیریت استرس. معلم می‌تواند نشان دهد که چگونه احساسات خود را مدیریت کرده و در برابر مشکلات واکنش‌های مثبت نشان می‌دهد. این کار باعث می‌شود بچه‌ها رفتارهای مشابه را از معلم خود یاد بگیرند.
- آموزش مهارت‌های مدیریت استرس؛ معلمان می‌توانند تکنیک‌هایی برای مدیریت استرس مثل تنفس عمیق، مدیتیشن یا حتی ورزش‌های ساده را آموزش دهند.
این تکنیک‌ها به بچه‌ها کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر مدیریت کنند. می‌توان از فعالیت‌های هنری، نوشتن یا بازی‌های گروهی برای کاهش استرس استفاده کرد.
- ایجاد فضایی برای گفتگو و بازتاب احساسات؛ معلم باید فضایی فراهم کند تا دانش‌آموزان بتوانند احساسات خود را بیان کنند.
این امر می‌تواند شامل بحث‌های گروهی، نوشتن روزانه یا زمان‌هایی برای آرامش باشد. معلم باید به بچه‌ها بیاموزد که احساسات منفی طبیعی هستند و باید آن‌ها را شناسایی کرده و به شیوه‌های سالم مدیریت کنند.
- آموزش اهمیت تغذیه و خواب؛ معلم می‌تواند درباره تأثیر تغذیه سالم و خواب کافی بر روی سلامت جسمی و روحی بچه‌ها صحبت کند.
- تشویق به ورزش و فعالیت بدنی؛ معلمان می‌توانند اهمیت ورزش و فعالیت بدنی را به دانش‌آموزان یاد بدهند و از طریق بازی‌ها یا ورزش‌های گروهی به آن‌ها فرصتی برای فعالیت بدنی دهند. ورزش نه تنها به سلامتی جسمی کمک می‌کند، بلکه باعث تقویت روحیه و کاهش استرس می‌شود.
- آموزش مهارت‌های حل مسئله و تصمیم‌گیری؛ معلم می‌تواند بچه‌ها را به حل مسائل و چالش‌ها به‌طور مستقل تشویق کند. این کمک می‌کند که بچه‌ها احساس توانمندی کنند و خودشان را در برابر مشکلات و فشارها مقاوم‌تر ببینند.
مهارت‌های تصمیم‌گیری صحیح به بچه‌ها کمک می‌کند تا با انتخاب‌های بهتر و سالم‌تر خودمراقبتی کنند.
- تشویق به ایجاد روتین‌های روزانه سالم؛ معلمان می‌توانند بچه‌ها را به داشتن یک روتین روزانه برای خودمراقبتی مانند زمان مشخص برای خواب، مطالعه، بازی و وقت‌گذرانی با خانواده تشویق کنند. این روتین‌ها به بچه‌ها کمک می‌کند تا خود را منظم نگه دارند و در زندگی روزمره احساس کنترل و آرامش بیشتری داشته باشند.
- استفاده از منابع و فعالیت‌های آموزشی استفاده از کتاب‌ها، فیلم‌ها، یا بازی‌هایی که خودمراقبتی را به زبان ساده برای بچه‌ها توضیح می‌دهند، می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد. انجام پروژه‌های گروهی درباره اهمیت سلامت جسمی و روحی می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا مهارت‌های خودمراقبتی را به‌طور عملی یاد بگیرند.
- بازخورد مثبت و ایجاد اعتماد به نفس به دانش‌آموزان؛ بازخورد مثبت بدهید و موفقیت‌های کوچک آن‌ها را جشن بگیرید. این کار به آن‌ها اعتماد به نفس می‌دهد و نشان می‌دهد که تلاش‌هایشان برای مراقبت از خودشان مهم است. معلم باید بچه‌ها را تشویق کند که از اشتباهاتشان درس بگیرند و آن‌ها را به‌عنوان فرصت‌هایی برای رشد ببینند.
