بهمناسبت بهرهبرداری از روگذارهای بتنی نیروی دریایی و امام حسین؛
بازگشت زودهنگام ترافیک به خیابانها
بیست و شش ماه از آغاز اجرای «طرح میثاق» در شهر رشت میگذرد. در هفتههای اخیر، دو تقاطع غیرهمسطح دیگر از مجموعه پروژههای مدیریت شهری با حضور استاندار، معاون عمرانی وزارت کشور، مقامات ارشد لشکری و کشوری و دیگر چهرههای برجسته مدیریتی به بهرهبرداری رسید. پروژه تقاطع غیرهمسطح امام حسین (ع) در یک لاین، از سوی شرکت پیمانکاری سازهکار با قرارداد اولیه به مبلغ ۱۹۷ میلیارد تومان و پروژه تقاطع غیرهمسطح ۷ آذر (نیروی دریایی) از سوی شرکت پیمانکاری نصیر عمران آریا با مبلغ تقریبی ۱۸۵ میلیارد تومان به شبکه معابر کلانشهر رشت اضافه شدند. پیشتر نیز در اواخر سال گذشته، تقاطع غیرهمسطح کوی حمیدیان با بودجه ۸۴۸ میلیارد ریال و تقاطع غیرهمسطح شهید باهنر با بودجه ۷۹۰ میلیارد ریال به بهرهبرداری رسیده بود.
طرح میثاق؛ نشانهای از همافزایی میان شورای شهر و شهردار
اقدام اخیر شهرداری رشت در احداث روگذرهای بتنی یکطرفه، بیش از آنکه در راستای منافع عمومی و ادامه استراتژی شهر انسان ـ محور باشد، بهنظر میرسد؛ فراری روبهجلوست برای جبران عقبماندگیهای مدیریت شهری در مرکز استان گیلان. چونکه اجرای این روگذرهای بتنی در رشت بیش از آنکه به عمقبخشی و قوامدهی پروژهها توجه کرده باشد؛ اغلب بیانگر بیاعتنایی مدیریت شهری به اسناد بالادستی بوده است. سالها ناهماهنگی و اختلاف میان شورای شهر و شهرداری، رشت را از مسیر توسعه پایدار دور کرده و این پروژهها، در نگاه نخست، نشانهای از همافزایی میان شورای شهر و شهردار منتخب بهنظر میآیند؛ میثاقی که ظاهرا برای جبران زمان ازدسترفته و تحقق وعدههای مشترک شکلگرفته است.
اقدام اخیر شهرداری رشت در احداث روگذرهای بتنی یکطرفه، بیش از آنکه در راستای منافع عمومی و ادامه استراتژی شهر انسان ـ محور باشد، بهنظر میرسد؛ فراری روبهجلوست برای جبران عقبماندگیهای مدیریت شهری در مرکز استان گیلان
احداث بیش از ۳۰ روگذر بتنی در رشت
تمایل به دوطبقهسازی خیابانهای رشت با بیاعتنایی به پایداری بلندمدت توسعه شهری در صورتی از سوی اتاق فکر مدیریت شهری تجویز شده که بیارتباط با سیاستهای اجرایی و عمرانی پیشین رشت نبوده، همان سیاستهایی که به احداث بیش از ۳۰ روگذر بتنی در این شهر بدون توجه به آسایش و رفاه و شهروندان کنونی و نسلهای آینده تأکید داشت.
بااینهمه، مطالبات فعلی شهروندان رشت از شهرداری، نه لزوما احداث روگذرهای شهری با هزینههای هنگفت و کمرشکن، بلکه افتتاح رینگهای شهری، توسعه ناوگان حملونقل عمومی، ایجاد سیستم حملونقل انبوه بر، گسترش پیادهراهها به برخی معابر قدیمی و گذرگاههای سنتی، ساماندهی تالاب عینک و اجرای سایر پروژههای محیطزیستی برای جلوگیری از آسیب بیشتر به محیطزیست شهری است.
روگذرهای بتنی؛ تشدید فزاینده خودروهای شخصی
بیش از بیست و هشت ماه از آغاز به کار رحیم شوقی، شهردار رشت، و چهارسال از فعالیت ششمین دوره شورای شهر میگذرد. اینروزها شاهد برجستهترین پروژههای مدیریت شهری هستیم، در شرایطی یکی از بحثبرانگیزترین پروژههای ادوار مدیریت شهری رشت به بهرهبرداری میرسند که نهتنها درمان مقطعی برای درد کهنه ترافیک رشت نیستند، بلکه میتوانند به تشدید تقاضای سفرهای درونشهری با خودروهای شخصی بیفزایند و شهر را از مسیر و مدار توسعه پایدار منحرف سازند. پلهای بتنی-خودرویی (روگذرها) که با هزینه بیش از هزارمیلیاردی نیمی از بودجه سالانه شهرداری رشت را به خود جذب کرده و علیرغم همه انتقادات و هشدارهای بهزعم کارشناسی شده با محوریت رفع معضل ترافیک رشت، در طی بیش از دو سال در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفتهاند.
هشدار سلبی بودن پروژههای نمایشی
این روزها در شرایطی چهار روگذر بتنی احداث شده توسط مدیریت شهری به بهرهبرداری رسیدهاند که در سطح شهر و فضاهای مجازی با انتقاداتی شدیدی مواجهاند؛ ازاینرو مکرر ویدئوهایی منتشر میشوند که پیشتر از این راقم این سطور و همچنین رسانه مرور گیلان، چنین استدلالی را مطرح کرده بودند و در طی بیش از دو سال با تهیه گزارشهای تخصصی با محوریت ترافیک، گفتگو با کارشناسان مختلف از خطر سلبی بودن این پروژههای نمایشی در روانسازی گرههای ترافیک شهر رشت هشدار داده بودند.
رأی حداکثری شورا به روگذرسازی
شورای ششم متشکل از اصولگرایان، پس از دو انتخاب چالشبرانگیز که با اتلاف زمان برای شهر همراه بود، ناگزیر با انتخاب رحیم شوقی به اجماع میرسند. پس از تأیید حکم شهردار منتخب از سوی وزارت کشور، شورای ششم با شتاب طرح پروژههای میثاق که از سوی شهرداری ارسال گردیده بود را در تیر ۱۴۰۲ باهدف رفع مشکلات ترافیکی رشت و اجرای هشت پروژه بزرگ عمرانی شامل تقاطعهای همسطح و غیرهمسطح در صحن شورا بارأی حداکثری تصویب میکند.
همراهی مجری قدیمی و باسابقه احداث پلهای بتنی
در این مسیر یکی از مجریان باسابقه در احداث روگذرهای بتنی که پیشتر نیز تجربه تبدیل رشت به کارگاه بتنی در پیشینه فعالیت عمرانی خود را داشت که از دوره شهردار پیشین ـ امیرحسین علوی ـ با حکم رسمی به سمت مشاور عالی شهردار منصوب گردیده بود، مدیریت شهری را همراهی میکند. لازم به ذکر است یکی از معاونتهای تأثیرگذار این دوره شهرداری رشت با مدیریت سید غفور شفیعی، معاون حملونقل و امور زیربنایی از یازدهم خرداد ۱۴۰۳ با حکم رسمی رحیم شوقی پس از محمد خیابانی و مجید پورجعفری آغاز بهکار میکند.
شعبانعلی خاوری از مدیران اجرایی پروژه روگذرهای بتنی: راهحل برونرفت از ترافیک رشت را با احداث روگذرها و زیرگذرها میدانم و به بالابردن و پایینبردن تقاطعها اعتقاد دارم… بهنظرم یکی از راههای برونرفت ترافیک شهر رشت همین است؛ چون کار دیگری نمیتوانیم انجام دهیم
او کسی نیست جز شعبانعلی خاوری، معاون اسبق عمرانی شهرداری و مدیرکل اسبق راه و شهرسازی استان گیلان. او از مجریان باتجربه و برجسته پروژههای عمرانی استان بود که در طرحهای مهمی همچون احداث بزرگراه رشت – قزوین، پل و تونل منجیل، راهآهن قزوین – رشت، و تقاطعهای غیرهمسطح جانبازان، باستانی شعار، یخسازی، میدان انتظام و میدان گاز، نقش تعیینکنندهای ایفا کرد.
خاوری از اواسط مرداد ۱۳۸۷ تا اواخر دیماه ۱۳۹۰، در دوران شهرداری محمود فریدونی، ابتدا بهعنوان معاون عمرانی و شهرسازی و سپس بهعنوان معاون حملونقل شهرداری رشت ایفای نقش کرد. مردی که در ارتقای جایگاه فریدونی و پیشبرد پروژههای عمرانی آن دوره، نقشی یگانه و بیبدیل داشت. وی در دولت دوازدهم، با حکم عباس آخوندی، بهعنوان مدیرکل راه و شهرسازی استان گیلان منصوب و پس از آن، به سمت مدیرکلی دفتر نگهداری ابنیه فنی سازمان راهداری و حملونقل جادهای وزارت راه و شهرسازی رسید.
به بالابردن و پایینبردن تقاطعها اعتقاد دارم
شعبانعلی خاوری، راهحل برونرفت از ترافیک رشت را با احداث روگذرها و زیرگذرها میداند تا جایی که در دوران تصدیاش در اداره راه و شهرسازی در گفت وگویی مطرح میکند: به بالابردن و پایینبردن تقاطعها اعتقاد دارم و اگر الان هم به شهرداری بروم بازهم تقاطعهایی که کمرنگ شده است را حتما پررنگ میکنم. بهنظرم یکی از راههای برونرفت ترافیک همین است؛ چون کار دیگری نمیتوانیم انجام دهیم.
همه تقاطعهای همسطح را غیرهمسطح ببینید!
در جلد دوم کتاب منتشر نشده، “بلدیه؛ در آیینه کارگزاران شهر رشت” که گفت وگویی بوده با استانداران، شهرداران، مدیران استانی و…. در گفت وگو با شعبانعلی خاوری، او میگوید: در طرح جامع حملونقل شهری که آن زمان مشاور آقای صفوی بر روی آن کار میکرد، پنج و شش تقاطع گذاشته بود. در زمان تصویب، من گفتم چرا مثلا در چهارراه میکائیل فکر میکنید اگر چهارراه بماند مشکلات شهری را حل میکند؟ چرا فکر میکنید اگر در دانای علی زیرگذر احداث نکنیم تقاطع مشکل را حل میکند؟ من پیشنهاد دادم شما برای اینکه طرح جامع را مطالعه کنید، همه تقاطعهای همسطح را غیرهمسطح ببینید. امکان دارد که نتوانید اجرا کنید، ولی در طرح جامع این را بیاورید. همینالان به شما آدرس میدهم؛ مثلا از سمت یخسازی به فلکه گاز، وقتی به پادگان سپاه میرسید سر کوی حمیدیان فقط گره دارید. حل این گره چیست؟ اینکه از کوی حمیدیان به سمت پل یخسازی یک روگذر یکطرفه بزنیم و یکجهت کار را بالا ببریم، این مسلما ۵۰ سال کار نمیکند؛ اما برای ۲۰ سال مشکل شهر را حل میکند. چاره دیگری نداریم. در شهر نمیتوانیم اراضی بخریم و خیابان را توسعه بدهیم و یا کار مهندسی انجام بدهیم. همیشه ایده باید بزرگ باشد.
تثبیت موقعیت و نمایش عملکردی عاجل
با این تفاسیر بیآنکه توجهی جدی به اصول توسعه پایدار و شهرسازی انسان ـ محور شود، رویکردی اتخاذ میگردد؛ تا تلاشی باشد برای تثبیت موقعیت و نمایش شتابزده بیلانکاری. همانطور که میدانیم این رویکرد، اگرچه در کوتاهمدت ممکن است بهعنوان دستاوردی برای مدیریت شهری جلوه کند، اما در بلندمدت رشت را از هدف اصلی توسعه پایدار دور خواهد کرد.
خدابیامرزی با روگذرسازی
بهگفته یکی از اعضای شورای ششم شهر که مخالف احداث روگذرهای بتنی در رشت است، براساس اظهارات یکی از همکاران خود به این استدلال رسیدند: شورای سوم، هرچند منحل شد، اما بهدلیل ساخت روگذرهای متعدد در آن دوره، همچنان در یاد و خاطره مردم شهر به نیکی یاد میشوند؛ حال ما نیز روگذر بسازیم تا خدابیامرزی از خود بر جای بگذاریم.
در نگاه نخست این افتتاحیه، نشانهای از همافزایی میان شورای شهر و شهردار منتخب به نمایش گذاشته شد؛ میثاقی که آشکارا برای جبران زمان از دسترفته و تحقق وعدههای مشترک شکل گرفته است
سیاستهای نادرست دهه ۸۰
از مجموع پنج روگذر بتنی احداثشده در رشت، کماکان روگذر بتنی رودباری با قوسی خطرناک و لاین برگشت، تقاطع غیرهمسطح امام حسین (ع) در حال عملیات اجرایی بوده و همچنین در اینباره باید متذکر شد؛ پلهای بتنی یکطرفه باهنر، رودباری و حمیدیان در طرح جامع حملونقل مصوب سال ۱۳۹۴ پیشبینی نشده و میتوان گفت: ریشه ساخت و احداث این روگذرها از مسیر سیاستهای نادرست و سلبی دهه ۸۰ خورشیدی میگذرد.
تصویب طرح میثاق در شورای عالی ترافیک استان
در جلسه ۲۵ مردادماه سال ۱۴۰۲ شورای ترافیک استان گیلان که به ریاست اسدالله عباسی استاندار دولت سیزدهم گیلان، کاظمی معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار، عاشوری سرپرست فرمانداری شهرستان رشت، مدیران کل دستگاههای اجرایی و رحیم شوقی شهردار رشت در استانداری برگزار شد، اجرای پروژههای طرح میثاق بهمنظور کاهش مشکلات ترافیکی رشت تصویب شدند.
اسدالله عباسی، استاندار وقت گیلان با حمایت قاطع از پروژههای ترافیکی طرح میثاق و ضمن تشکر از شهرداری در این جلسه بیان کرد: ترافیک از معضلات عمده مرکز استان گیلان محسوب میشود؛ بنابراین از شهرداری رشت برای آمادهسازی طرح و اجرای پروژههای طرح میثاق تشکر میکنم.
مسعود کاظمی معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان نیز در خصوص ضرورت طرح میثاق بیان کرد: یکی از مواردی که سالهاست برای مردم شهر رشت ایجاد مشکل کرده معضلات مربوط به حوزه ترافیک شهری است که بخش زیادی از این مشکل با اجرای پروژههای میثاق و تقاطعهای غیرهمسطح مرتفع خواهد شد.
بنابراین روگذرهای بتنی و ساخت چندین و چند تقاطع غیرهمسطح در مرکز استان گیلان که حاکی از جانمایی غیراصولی، نادیدهگرفتن اسناد فرادست، مسدودشدن طرح تراموا بوده، بدون آزمونوخطای مدیریت اجرایی با مصوبه شورایعالی ترافیک استان بهسرعت به مرحله اجرای عملیاتی رسید.
در نیمقرن گذشته، این نخستینبار نیست که شهرداری عهدهدار پروژههایی بوده که شائبههایی از کژتابی در مدیریت و اجرای آنها مطرح است. از یکسو، برگزاری مناقصههای غیراستاندارد و حاشیههای مربوط به انتخاب پیمانکار و مجریان طرح، و از سوی دیگر، جانمایی غیرکارشناسی روگذرها در نقاط مختلف شهر و بیتوجهی به اسناد بالادستی، از برجستهترین نمونههای این کژتابیها در اجرای عملیاتی پروژههای شهری بهشمار میروند.
استاندار گیلان: ورودی شهر رشت از میدان گیل، خط مستقیمی بهسمت فرودگاه دارد و مطالعات اجرای تراموا در رشت آماده شده است، لذا با اجرای این طرح، شهروندان میتوانند با امنیت و راحتی به مدارس، مراکز درمانی و بازار اصلی شهر دسترسی پیدا کنند
بر اساس اطلاعات مناقصه رسمی، پروژههای تقاطع غیرهمسطح (روگذر) در طرح میثاق شهرداری رشت به شرح زیر به شرکتهای مختلف واگذار شده است:
تقاطع غیرهمسطح باهنر
روند اجرایی تقاطع غیرهمسطح باهنر از بیست و پنج دیماه سال ۱۴۰۲ آغاز شد که با مبلغ برآوردی اولیه پیمان بدون احتساب افزایش مقادیر و تعادیل حدود ۷۹ میلیارد تومان به شرکت ساحل نقش (تأسیس ۱۳۷۱ – رشت) واگذار گردید. بهگفته رییس شورای شهر، برای این پروژه مبلغ ۱۱۰ میلیارد تومان اعتبار هزینه شده است. طول این تقاطع ۴۸۰ متر و به عرض ۸/۸ متر بهصورت یکطرفه و با یازده دهانه اجرایی شد. این پروژه نیز پیشتر از موعد مقرر در ایام دهه فجر سال ۱۴۰۳ افتتاح شد.
تقاطع غیرهمسطح شهید حقبین حمیدیان
روند اجرایی تقاطع غیرهمسطح شهید حقبین حمیدیان از سی آذرماه سال ۱۴۰۲ آغاز شد که با مبلغ برآوردی اولیه پیمان بدون احتساب افزایش مقادیر ۸۵ میلیارد تومان به شرکت ساختمانی الماس گیلان (تأسیس ۱۳۷۵ – رشت) واگذار گردید. برای این پروژه نیز با احتساب تعدیلها، حدود ۱۱۰ میلیارد تومان هزینه شده است. طول این تقاطع ۵۱۰ متر و به عرض ۸.۸ متر بهصورت یکطرفه و با یازده دهانه اجرایی شد. بر اساس پیشبینیها مقرر شده بود طی مدتزمان ۱۵ ماه به بهرهبرداری برسد، این پروژه نیز پیشتر از موعد مقرر در ایام دهه فجر سال ۱۴۰۳ افتتاح شد.
تقاطع غیرهمسطح نیروی دریایی
روند اجرایی تقاطع غیرهمسطح نیروی دریایی از بیستم آبانماه سال ۱۴۰۲ آغاز شد و با مبلغ برآوردی اولیه پیمان بدون احتساب افزایش مقادیر ۱۴۹ میلیارد تومان، به شرکت نصیر عمران آریا (تأسیس ۱۳۸۹، تهران) واگذار گردید. طبق اظهارات اخیر، ریاست شورای شهر رشت این پروژه با احتساب تعدیلها، به مجموع هزینهکرد حدود ۱۸۵ میلیارد تومان رسیده است. طول این تقاطع ۴۸۰ متر و عرض آن در دو لاین رفتوبرگشت و هر کدام ۸.۸۰ متر است و همچنین در این پروژه ۹۶ شمع و ۱۸ پایه پل اجرا شده است.
شهرداری رشت برای جابهجایی تأسیسات معارض برق در اجرای این روگذر، حدود ۱۹ میلیارد تومان علاوه بر مبالغ پیشبینیشده، هزینه کرده است. تقاطع غیرهمسطح شهدای نیروی دریایی رشت عصر روز شنبه ۱۵ شهریور ۱۴۰۴، با حضور دریادار حبیبالله سیاری، معاون هماهنگکننده ارتش جمهوری اسلامی، استاندار و نماینده ولیفقیه در گیلان به بهرهبرداری رسید.
تقاطع غیرهمسطح امام حسین (ع)
روند اجرایی تقاطع غیرهمسطح امام حسین (ع) از دیماه سال ۱۴۰۲ آغاز شد و با مبلغ برآوردی اولیه پیمان بدون احتساب افزایش مقادیر حدود ۱۹۷ میلیارد تومان به شرکت ساختمانی سازهکار (تأسیس ۱۳۷۵ – رشت) واگذار گردید. طبق اظهارات رییس شورای شهر برای مسیر رفت این تقاطع ۱۱۵ میلیارد تومان هزینه شده است. طول سازه هر پل ۳۲۰ متر و با احتساب رمپهای طرفین ۵۵۰ متر است و عرض هر مسیر ۸/۷۰ متر و تعداد دهانه هر پل ۱۲ عدد بوده و همچنین برای این پل ۱۰۴ شمعکوبی در مجموع انجام شده است. لاین رفت تقاطع غیرهمسطح امام حسین در ۱۱ شهریور ۱۴۰۴ به بهرهبرداری رسید و همچنین لاین برگشت آن نیز از فروردین ۱۴۰۴ آغاز بهکار نموده است.
تقاطع غیرهمسطح رودباری
روند اجرایی تقاطع غیرهمسطح رودباری از آبانماه سال ۱۴۰۲ آغاز شد و با مبلغ برآوردی اولیه پیمان بدون احتساب افزایش مقادیر حدود ۶۳ میلیارد تومان به شرکت الماس گیلان (تأسیس ۱۳۷۵ – رشت) واگذار گردید. تقاطع غیرهمسطح آیتالله رودباری دارای ۶ دهانه به طول تقریبی ۴۲۰ متر و عرض نهایی ۸.۸ متر بهصورت یکطرفه در حال احداث است.
اهمیت حمل و نقل عمومی در کاهش ترافیک شهری
هادی حقشناس، استاندار جدید گیلان اخیراً در نشست بررسی مشکلات شهری گیلان که با حضور مسعود نصرتی معاون عمرانی و توسعه شهری و روستایی وزیر کشور، شهرداران، رؤسای شورای اسلامی شهرها و مدیران کل دستگاههای مرتبط استان در سالن غدیر استانداری گیلان برگزار شد، با اشاره به اهمیت حملونقل عمومی و کاهش ترافیک شهری، گفت: ورودی رشت از میدان گیل، خط مستقیمی بهسمت فرودگاه دارد و مطالعات اجرای تراموا در رشت آماده شده است، لذا با اجرای این طرح، شهروندان میتوانند با امنیت و راحتی به مدارس، مراکز درمانی و بازارها دسترسی پیدا کنند.
چگونه با این مانع بتنی روبهرو خواهند شد؟!
این اتفاقات در حالی رخ داد که روگذر باهنر با طول ۵۰۰ متر، دقیقا بر مسیر طرح تراموا منطبق است و این پروژه – که از طرحهای مصوب وزارت کشور بهشمار میرود – را مسدود کرده است. استاندار جدید دولت چهاردهم، در صورتی بر لزوم اجرای طرح تراموا در رشت تأکید دارد و آن را راهحلی برای درمان درد کهنه ترافیک رشت میداند که احداث پل بتنی باهنر، مسیر طرح تراموا را در حدود ۵۰۰ متر مسدود کرده است و اصلا مشخص نیست که در سالهای آتی، در صورت اجرای تراموا، چگونه با این مانع بتنی روبهرو خواهند شد؟!
بیاعتنایی مدیریت شهری به اسناد فرادست در جبران زمان از دست رفته
استاندار دولت چهاردهم پیشتر نیز موضعگیری جدی مبنی بر عدم تأثیرگذاری روگذرها بر ترافیک و لزوم تمرکز بر حملونقل عمومی داشته است. باتوجهبه اینکه اغلب پروژههای زیرساختی در کشور دارای پیوستهای مطالعاتی و توجیهات و دلایل کارشناسی و ارزیابی پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیطزیستی است، گویا در اجرای روگذرهای رشت بیش از آنکه به عمقبخشی و قوام دهی پروژهها توجه کرده باشند، اغلب بیاعتنایی مدیریت اجرایی شهر به اسناد فرادست را نشان میدهد که در جبران زمانهای ازدسترفته بدون توجه به شهرسازی انسانمحور و توسعه پایدار، خودرو محوری اشباع شده را برای این شهر به ارمغان آوردهاند.
امروزه این پروژهها یکی پس از دیگری افتتاح میشوند؛ و بیش از هر چیز حکایت از نوعی ناکارآمدی و سلبی بودن اینگونه پروژههای نمایشی در سطح شهر دارد. هر چند این پروژهها دستاوردی برای این دوره مدیریت شهری بوده؛ اما در بلندمدت رشت را از هدف اصلی توسعه پایدار دور کرده و به گفته برخی از کارشناسان شهرسازی و ترافیک؛ در زمانبندی میانمدت نیز بر درد کهنه ترافیکی این شهر آنچنان افاقه نخواهد کرد.