حذف ارز نیمایی بی‌شک بر قیمت تمام‌شده خودروها تأثیر مستقیم و غیرمستقیم خواهد داشت. این تأثیر، بسته به میزان وابستگی خودروها به ارز، متفاوت است. خودروهای مونتاژی که نیاز ارزی بیشتری دارند، بیشترین فشار قیمتی را متحمل می‌شوند، در حالی که خودروهای داخلی به دلیل وابستگی کمتر به ارز، افزایش قیمت کمتری خواهند داشت.
در شرایط فعلی، افزایش قیمت ارز و حرکت به سمت ارز شناور، به خودی خود تورم‌زا خواهد بود. این تورم نه‌تنها بر بخش ارزی تولید اثر می‌گذارد، بلکه هزینه‌های تولید در بخش غیرارزی، نظیر قطعه‌سازی داخلی را نیز افزایش می‌دهد. در نتیجه، قیمت تمام‌شده خودروها – به‌ویژه خودروهای مونتاژی – بیشتر از گذشته رشد خواهد کرد.
نکته قابل توجه این است که بخش قابل توجهی از بازار خودرو وابسته به ارز نیمایی بوده است. قطعات خودروها به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم ریشه ارزی دارند و حتی قطعاتی که ریشه ارزی ندارند نیز به‌واسطه افزایش هزینه‌های تولید، گران‌تر می‌شوند.
اگر سیاست‌گذار بخواهد قیمت‌گذاری دستوری را ادامه دهد، دو راهکار پیش رو خواهد داشت:
کاهش تعرفه واردات: مشابه آنچه در واردات خودرو انجام می‌شود، دولت می‌تواند تعرفه‌ها را کاهش دهد تا اثر تورم بر قیمت نهایی کمتر شود.
فشار به قطعه‌سازان: در صورت ثابت ماندن تعرفه‌ها و ادامه فشار قیمت‌گذاری، خودروسازان ناچار می‌شوند از قطعه‌سازان درجه چندم و ارزان‌تر خرید کنند که نتیجه آن کاهش کیفیت قطعات و انتقال ضرر نهایی به مصرف‌کننده خواهد بود.
از سوی دیگر، خودروهای وارداتی و لوکس به‌طور متفاوتی تحت تأثیر این تصمیم قرار می‌گیرند. بخشی از قیمت این خودروها وابسته به حذف ارز نیمایی و بخشی دیگر به عوامل سیاسی و اقتصادی آتی کشور بستگی دارد.
خودروهایی که مشابه داخلی یا وارداتی ندارند – عمدتاً از برندهای معروف – به دلیل جایگاه خاص در بازار کمتر دچار نوسان می‌شوند. در مقابل، خودروهای وارداتی چینی، که تعرفه پایین‌تری دارند، کمتر تحت تأثیر این تغییر قرار خواهند گرفت و با افزایش میزان واردات، قیمت بازار و سامانه نزدیک به هم خواهد شد.
مسئله رانت و قیمت تمام‌شده
حذف ارز نیمایی می‌تواند به کاهش رانت در این بازار کمک کند، اما سؤال اساسی اینجاست که آیا این کاهش رانت به کاهش قیمت تمام‌شده خودرو منجر خواهد شد؟ تجربه نشان می‌دهد که در کشور ما، هر زمان مسیری برای رانت بسته شده، مسیر دیگری برای آن باز شده است. بنابراین نمی‌توان به‌طور قطعی انتظار داشت که این اقدام به نفع مصرف‌کننده تمام شود.
توسعه یا کوچک‌تر شدن بازار خودرو؟
سؤال کلیدی این است که هدف از این اقدام چیست؟ آیا می‌خواهیم بازار خودرو را کوچک‌تر کنیم یا به دنبال توسعه آن هستیم؟ واقعیت این است که صنعت خودرو در شرایط فعلی، با مشکلات متعددی مانند تحریم‌ها، کمبود ارز، افزایش هزینه‌ها و بحران تأمین برق مواجه است. این عوامل نشان می‌دهد که نه‌تنها توسعه‌ای در این صنعت رخ نداده، بلکه در مسیر عقب‌گرد نیز قرار گرفته‌ایم.
در مجموع، حذف ارز نیمایی اگرچه می‌تواند از منظر تئوریک منجر به شفافیت و کاهش رانت شود، اما در عمل، به دلیل مشکلات زیرساختی و ساختاری، بار سنگینی را بر دوش مصرف‌کننده نهایی خواهد گذاشت. آینده این تصمیم تا حد زیادی به سیاست‌های دولت در مدیریت تعرفه‌ها، واردات و حمایت از تولیدکنندگان داخلی بستگی خواهد داشت.
