نام موسا علیجانی هنرمند گیلانی در کنار عرصه‌های گوناگونی از کارهای فرهنگی وهنری از موسیقی گرفته تا ادبیات و هنرهای تجسمی و سینما دیده می‌شود.

او که متولد ۱۳۴۴ گیلان است، لیسانس ادبیات دراماتیک از دانشکده هنرهای زیبای تهران دارد و در طول دوران پربار زندگی‌اش بعنوان نویسنده، شاعر، کارگردان سینما، عکاس، نقاش، آهنگساز، خواننده، نوازنده ویولن و سرپرست ارکستر فعالیت داشته است.

 

ساخت فیلم بلند حیاط، روایتی تصویری از زیست امروز مردم ایران و دغدغه‌های‌شان در یک قاب مینی‌مالی یکی از جدیدترین کارهای موسا علیجانی است که پایگاه تحلیلی خبری مرور را بر آن داشت که مصاحبه ای با این هنرمند گیلانی ترتیب دهد که در ادامه می‌خوانید.

نام موسا علیجانی هنرمند گیلانی در کنار عرصه‌های گوناگونی از کارهای فرهنگی وهنری از موسیقی گرفته تا ادبیات و هنرهای تجسمی و سینما دیده می‌شود.

موضوع فیلم حیاط چیست و ساخت آن چه مدت به طول انجامید؟

ساخت فیلم را سال ۹۸ شروع کردم ولی پروسه تولیدش تا چند ماه پیش طول کشید. کار که به کرونا خورد، فکر کردم حالا که قرار است بمیرم دیگر ساخت فیلم معنی ندارد اما بعد که دوره گذشت فعالیتمان را از سر گرفتیم، تا امسال که کار را به پایان رساندم.

 

فیلم، زندگی یک موسیقی‌دان شاعر را روایت می‌کند. حیاط خانه‌ی او میان آپارتمان‌ها محصور شده است. راویان داستان، چهار همسایه مشرف به این حیاط و نظاره‌گر زندگی این هنرمند هستند. هر کدام از این چهار خانواده روایتی دارند که با گشوده شدن پنجره آغاز می‌شود و بیننده با زندگی آنان نیز از خلال گفت و گوها آشنا می‌گردد.

مرد در فصل بهار خانه ویلایی را اجاره و در آن زندگی می کند و به تدریس موسیقی می پردازد. عاشق دختری می‌شود که رقصنده و هنرمند است. عشق این دو یک عشق ممنوعه است. در تابستان با حیاط خالی مواجهیم. در پاییز مرد باز می‌گردد اما همچون درختان خزان زده موهایش کوتاه شده گویی مشکلی داشته و دچار افسردگی و معتاد به الکل شده ولی دوباره دختر پیدایش می‌شود و مرد انگار جان به تنش بازگشته، تدریس موسیقی و نقاشی را از سر می‌گیرد. در فصل زمستان نمایشگاهی برگزار می‌شود و همه آن آدمها به تماشای نمایشگاه می‌آیند. اما دختر دیگر حضور فیزیکی ندارد.

نماها همه از دور است. دوربین داخل حیاط نیست و از طبقات بالا حیاط را نشان می‌دهد. زندگی اینها را می‌شنویم و حیاط را می‌بینیم. راویان ما چهار نفر هستند یکی نوازنده‌ی تار است و از زاویه عمودی حیاط را  می‌بیند.

 

زاویه دیگری یک بانوی سالخورده است که با خدمتکارش زندگی می‌کند، دخترش به خارج از کشور مهاجرت کرده . او عاشق زبان گیلکی است و فقط به این زبان سخن می‌گوید. زاویه دیگر مربوط به خانه‌ی یک زوج فرانسه خوانده است که درصدد مهاجرت هستند. یکی دیگر مرد مجردی است که روابط آزاد با زنان دارد، عاشق یکی از آنها است و در پایان همه تنهایشان می‌گذارند.

بحث مهاجرت بعنوان یکی از دغدغه‌های مهم جامعه امروز ایران مطرح است. چهار داستان را می‌شنویم و زندگی آنها را تخیل می‌کنیم. کارگردان توضیح نمی‌دهد.

 ساخت فیلم بلند حیاط، روایتی تصویری از زیست امروز مردم ایران و دغدغه‌های‌شان در یک قاب مینی‌مالی به نمایش درآمده

آیا در فیلم بازیگران بومی نقش آفرینی کرده اند؟

در این فیلم از نابازیگران استفاده شده است . هنرپیشه‌ها دوستان من هستند. نقش اصلی را خودم دارم، بازیگر مقابل من دنسر و رقصنده حرفه ای راتا رخشاد است و علی گودرزی، پرویز فکر آزاد، روژان فرجی، مریم اسحاقی، مهدی فرجی و سبحان اسدالهی نیز در آن به ایفای نقش پرداخته اند.

 

حیاط را در ادامه فیلم پنجره ساختم که سال ۸۴ در کشورهای اروپایی به نمایش در آمد و مورد استقبال جشنواره ها قرار گرفت و جوایز بسیاری را کسب کرد. آنجا یک زاویه داشتم. مادر فلجی که برای زندگی نزد دختر پیانیست خود می‌رود و دوربین ۲۵ دقیقه از یک زاویه تلاشهای دختر برای مراقبت از مادر را نشان می دهد.

 

فیلم حیاط به نوعی در ادامه آن روایت است. روایت قبلی را گسترش داده ام که علاوه بر داستانی که در حیاط اتفاق می افتد گوشه ای از زندگی امروز ماست و سعی کردم مسائل امروز جامعه همچون مهاجرت، تنهایی، ناهنجاری های اجتماعی را به نوعی مطرح کنم.

 

در واقع حیاط از آن دسته فیلمهایی است که تماشاگر یا مخاطب باید داستان را خودش بسازد. کارگردان فقط سعی می کند داستان را از زوایایی نشان دهد توضیح زیادی نمی دهد.

یک فیلم چند صدایی و روایت چند صدایی است. تا اندازه ای سعی شده دید کارگردان حذف شود . هنگامی که پنجره ای گشوده می شود تماشاگر پس از ۱۰ ، ۱۵ دقیقه متوجه می شود که زاویه مربوط به کدام خانواده است. توضیحی داده نمی شود که پنجره ی کدام خانه است ولی نشانه هایی گذاشتیم که با تغییر طراحی صحنه تماشاگر می‌فهمد کدام هستند و داستان را کشف می‌کند .

من فیلمساز حرفه ای نیستم. هر وقت ایده و بودجه داشته باشم فیلم‌های مورد علاقه‌ام را می‌سازم. در فیلم‌های قبلی ام نیز خودم سرمایه گذار بودم.سینمای من یک سینمای شخصی است نمی‌توانم برایش تهیه کننده پیدا کنم.

آیا فیلم سرمایه گذار داشت یا با سرمایه شخصی ساخته شد؟

من فیلمساز حرفه ای نیستم. هر وقت ایده و بودجه داشته باشم فیلم‌های مورد علاقه‌ام را می‌سازم. در فیلم‌های قبلی ام نیز خودم سرمایه گذار بودم.

سینمای من یک سینمای شخصی است نمی‌توانم برایش تهیه کننده پیدا کنم. نوع کاری که من انجام می‌دهم مستقل است نمی‌شود برایش برنامه ریزی کرد این که فیلمنامه را بدهیم تصویب بشود و بعد بخواهیم بسازیم زمان می‌برد و موضوع از دست ما می‌رود.

 

قدری از زندگی و تجربه های دیگرتان در عرصه فیلمسازی بگویید؟

تا ۳۰ سالگی والیبالیست بودم . در زمینه ی شعر، نقاشی، داستان نویسی نیز فعالیت داشتم.اولین کتاب داستانم سال ۷۱ چاپ شد سال ۷۳ به دانشگاه هنرهای زیبا رفتم تئاتر خواندم . موسیقی هم قبول شده بودم چون ویولون می زدم . سال ۷۷ با آاقای مهرانفر وارد سینما شدم به عنوان فیلمنامه نویس و بعد کارگردان ، سالها در سینمای جوانان رشت تدریس می‌کردم .

 

فیلمی داشتم به نام «ویلن زن روی برف» که روایت مستندی از برف معروف سال ۸۳ گیلان است. یک ویولونیست با راهنما از رشت به دیلمان می‌رود و آنجا ویلن می‌زند. فیلم های «پنجره» و «دیگ» را هم با هزینه شخصی خودم ساختم. بعد از سال ، ۸۹ حیاط اولین فیلم سینمایی من است. قبلا فیلمنامه برای برخی از سینماگران نوشته‌ام . فیلمنامه «قطعه ی زمستانی » به کارگردانی فرهاد مهرانفر را نوشته و در آن بازی کرده ام. فیلمنامه ی «ماهی ها عاشق می شوند» آقای رفیعی تا ۶۰ درصد در نوشتن فیلمنامه همکاری داشتم . فیلمنامه های دیگری نیز نوشته ام، اما این اولین فیلم بلند من است.

 

با توجه به شباهت زندگی تان با شخصیت اول فیلم آیا فیلم اتوبیوگرافی است؟

شاید قدری اتوبیوگرافی باشد، اما تخیل هم در آن نقش دارد.

 

شناسنامه ی فیلم:

زمان فیلم حیاط ۷۶ دقیقه است.

نویسنده، کارگردان، طراح صحنه، آهنگساز و تهیه کننده :موسا علیجانی/

مشاور کارگردان :فرهاد مهرانفر/ منشی صحنه :حورا زربافی/  مدیر تولید: محمد حقیقت/ مدیر فیلمبرداری: نادر معصومی/ دستیار فیلم بردار: مسیح نیک قلب/ فیلم بردار نماهای کروماکی: محمود اریب/ عکاس: دریا رحیمیان .

صدا بردار: علیرضا دریادل/ دستیارصدابردار: عرفان اره چی،

تدوین :محمد زارعی و موسا علیجانی / ترجمه انگلیسی: رضا صیانتی و مرتضی فقیه محمدی/ پوستر: کمیل فتاحی.

 

بخشی از کارنامه ی هنری موسا علیجانی:

فیلم سازی :

ویولن زن روی برف، سال ۸۴/  پنجره ، سال۱۳۸۵/ دیگ ، سال   ۸۸/ حیاط، سال ۱۴۰۳

کتابهای منتشر شده :

هفت کوه و هفت دریا  آنطرف‌تر، این گوشه جهان (مجموعه داستان)، سیب (نمایشنامه ) ،آموزش موسیقی به کودکان، چشام قشنگه ؟ (داستان)، دگر باره زاده می‌شوم (شعر ) ، شعرهایی برای سنجاقک  (شعر ) ،این درد هم تمام می‌شود  (شعر ) ، این روزها در هوای تو بال می زنم  (شعر )

فیلمنامه :

*   قطعه زمستانی با همکاری فرهاد مهرانفر . سال  ۸۱ /  چشم انداز مه آلود . سال ۸۲ /   ویولن زن روی برف . ۸۴ /  پنجره  . سال ۸۵ /  دیگ . سال ۸۸/حیاط : سال ۹۸

برخی از جوایز :

* لوح تقدیر و جایزه اول آهنگسازی برای موسیقی فیلم ” باران مهر ” از نهمین جشنواره  تولیدات رادیویی و تلویزیونی صدا و سیما ایران. سال ۷۹.

*  جایزه بهترین فیلم از نظر موضوع برای فیلم  پنجره در جشنواره لوکانیا . ایتالیا سال ۱۳۸۵.

*  دیپلم افتخار، تندیس وجایزه بهترین فیلم و فیلمنامه برای فیلم  پنجره از جشنواره فیلم کوتاه تهران  سال ۱۳۸۵.

* دیپلم افتخار، تندیس و جایزه اول برای فیلمنامه چشم انداز مه آلود از جشنواره فرهنگی و هنری سیاه و سفید در تهران . سال ۱۳۸۸

* لوح تقدیر و  جایزه کتاب  برگزیده از چهاردهمین  دوره هفته کتاب  برای کتاب ” آموزش موسیقی به کودکان  ”  از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان . سال ۱۳۸۵ .

حضور در جشنواره‌های متعدد از جمله :

جشنواره فیلم اینفینیتی ، ایتالیا . سال  ۸۳  ( به عنوان فیلمنامه نویس ،بازیگر و آهنگساز )

جشنواره  فیلم  انیمیشن در اشتودگارد . آلمان . سال ۸۵ ( به عنوان مشاور کارگردان )

جشنواره  فیلم کوتاه در شهر تهران . سال ۸۵ ( به عنوان فیلمساز )

جشنواره  فیلم   اوباین فرانسه .سال ۸۶ ( به عنوان فیلمساز  )

جشنواره جهانی فیلم میلان .ایتالیا. سال ۱۳۸۸  ( به عنوان کارگران )

جشنواره  فیلم لوکانیا  ایتالیا. سال ۹۰  ( به عنوان فیلمساز . داور

جشنواره  هنر معاصر فوسانو. ایتالیا. سال ۹۲  ( به عنوان فیلمساز و عکاس

عکاسی :

نمایشگاه عکس گروهی( زیبایی های ظروف نشسته و سوخته) پیستیچی . ایتالیا. سال ۹۰

نمایشگاه عکس گروهی( یخ )  جشنواره هنر معاصر  در شهرفوسانو. ایتالیا. سال۹۲

نمایشگاه عکس( یخ  و برگ)  در شهر بن. آلمان. سال ۹۲

نمایشگاه عکس( یخ و برگ) در گالری آوای سرو / رشت . ۹۳

نمایشگاه عکس و نقاشی  در گالری مارلیک ۹۸ رشت

 

موسیقی فیلم از جمله :

گیلان سرزمین سبز . سال ۷۸ . کارگردان فرهاد مهرانفر

قطعه زمستانی. سال ۸۱. کارگردان فرهاد مهرانفر

مجموعه آوای سرزمین مهر سال ۷۹ . ۸۰ ۸۱ . ۸۲(  ۴ قسمت ) : کارگردان خانم گل محمدی

پنجره . سال  ۱۳۸۵.   کارگردان موسی علیجانی

مجموعه مستند آب .سال ۸۶ (۱۳قسمت )

فلاسوت . سال۸۶.  کارگردان تقوی

دیگ . سال   ۸۸ . کارگردان موسی علیجانی

مستند رشت : سال ۹۰کارگردان فرهاد مهرانفر

سریال تلویزیونی گنج راه شیری ( ۲۸ قسمت ) سال۹۷   کارگردان فرهاد مهرانفر

 

آهنگسازی برای اجرای زنده :

چهار قطعه برای پیانو و آواز روی اشعار شاعر معاصر مهرداد فلاح :

( * آشتی .  *  حالا که دیوار . *  گریه چرا .  *  هنگام روشنی . ) سال ۷۹ .

*   قطعه‌ی باز باران . روی شعر گلچین گیلانی. سال ۷۹  .

*  آوازهای محلی برای گروه کر سال ۸۳ .

* اَدرا واکون باد بایه ( شامل ۵ ترانه )

 

کنسرت ها – به عنوان خواننده ، نوازنده ویلن و سرپرست گروه کر  از جمله :

 

*  کنسرت به یاد استاد بنان.  رشت ، لاهیجان ، تهران سال۷۸ و سال ۷۹  به عنوان  خواننده )

*  کنسرت  آوازهای محلی گیلان.  رشت. سال ۷۹ به عنوان  خواننده )

*  کنسرت گروه کر جشنواره ایران زمین. بندر عباس . شیراز .سال ۸۳ به عنوان   رهبر گروه کر  و خواننده )

*  کنسرت کاخ نیاوران.تهران۸۴ به عنوان  رهبر گروه کر  و خواننده )

* کنسرت جشنواره بانوان  رشت   ۸۴ . به عنوان   رهبر گروه کر  )

*  کنسرت بزرگداشت گل آقا. رشت. سال ۸۴ به‌عنوان رهبر گروه کر )

*  کنسرت بزرگداشت دکتر معین . سال ۸۵ به عنوان   رهبر گروه کر  و خواننده )

*  کنسرت بزرگداشت  دکتر محمود بهزاد.  رشت . ۸۶ به عنوان   رهبر گروه کر  و خواننده )

*  کنسرت بزرگداشت  دکتر فضل الله رضا.  رشت . ۸۹ به عنوان   خواننده

کنسرت بزرگداشت  گلچین گیلانی.  رشت . ۹۰ به عنوان   خواننده

کنسرت با ارکستر گیلان ۱۳۹۳  به عنوان خواننده

کنسرت ترانه های گیلکی ۹۸ رشت  به عنوان آهنگساز. خواننده و سرپرست گروه با ارکستر آوای سرو .  رشت

آلبوم موسیقی: ( اَ درا واکون باد بایه )    به عنوان خواننده و آهنگساز . تولید حوزه هنری گیلان ۱۳۹۵