شهروندان شهر رشت بیش از شش سال است که در هر کوی و برزن و همچنین هر سایت و صفحه‌ی اینستاگرامی این عبارت را می‌شنوند: «رشت، شهر خلاق غذای یونسکو»؛ داستان این عبارت و مزه‌ای که زیر زبانمان می‌دهد، چیست؟ در سال ۱۳۹۴ و زمانی که محمدعلی ثابت‌قدم شهردار رشت بود و شورای چهارم بر راس کار، شهر رشت به‌عنوان اولین شهر در زمینه‌ی خوراک‌شناسی، برنده‌ی این عنوان شد.
قبل از آن تاریخ از میان شهرهای ایران تنها اصفهان توانسته بود شهر خلاق صنایع دستی یونسکو شود. به گفته‌ی یونسکو هدف این طرح آن است که شهرهایی از سراسر جهان بتوانند با تکیه بر برندسازی، موتور محرک توسعه‌ی پایدار شهری شوند.
رشت که در چند سال گذشته دائما روی لبه‌ی تیغ راه می‌رفت و بارها زمزمه‌های حذفش از فهرست یونسکو به گوش می‌رسید، هنوز توانسته در این فهرست باقی بماند. دو سال پیش مدیر اسبق برنامه‌های یونسکو در شهر خلاق رشت با مرور مصاحبه کرد و در پاسخ به تعلل شورا و شهرداری در انجام برنامه‌های یونسکو گفت: «من سه سال است تابلوی نقش برجسته شهر خلاق غذا را سفارش دادم تا در ورودی شهر نصب شود اما هنوز خبری نیست.»
به گفته‌ی او شهرداری رشت حتی برای ایجاد یک پرتال دوزبانه هم تعلل می‌کند و مدام با بهانه‌های مالی، ایجاد آن را نادیده می‌گیرد.
آیا رشت از فهرست یونسکو خارج شده است؟
داستان ثبت رشت به‌عنوان شهر خلاق غذا مثل داستانی است که شهر تاریخی ماسوله برای ثبت جهانی خود در حوزه‌ی معماری با آن مواجه بود. در تمام سال‌هایی که شهر ماسوله در تلاش بود تا در فهرست یونسکو ثبت شود، منطقه‌ی اورامانات در استان‌های کرمانشاه و کردستان هم استعداد ثبت داشت. حال در شرایطی که «منظر فرهنگی اورامانات» به عنوان بیست و ششمین میراث جهانی ایران در یونسکو ثبت شده است، ماسوله هنوز درگیر اما و اگر است.
چندی پیش کرمانشاه به‌عنوان یکی از استان‌هایی که موازی با رشت فعالیت کرده و از پتانسیل‌های فرهنگی، معماری و گردشگری خاصی برخوردار است، به‌عنوان دومین شهر خلاق خوراک‌شناسی ایران در یونسکو ثبت شد. این موضوع درحالی مطرح شد که کم‌کاری و بی‌عملی مسئولان شهری رشت در شورای پنجم و همچنین چهار شهردار پس از ثابت‌قدم، رشت را در معرض حذف از فهرست یونسکو قرار داده است.
چرا این عنوان برای رشت چیزی در کاسه نداشت؟
برخی از صاحب‌نظران علم مدیریت معتقدند فرصت‌هایی که در حوزه‌ی جهانی برای شهرهای ایران پیش می‌آید، نباید در حد برگزاری جلسه و سمینار و نمایشگاه باقی بماند. در شهری مثل رشت که بیش از شش سال است عنوان دهان پر کن «شهر خلاق غذای یونسکو» را در کشکول خود حمل می‌کند، هنوز امتیاز شاخصی کسب نشده است.
گیلان یک رستوران مبتنی بر کشاورزی است و اگر مدیران شهری در مقام مطالبه‌گری برای برندسازی بر روی غذاهای شهر رشت کار می‌کردند، رونق برند غذا تنها در شهر رشت می‌توانست کشاورزی را هم متحول کند. عنوانی که هدف اصلی‌اش ساخت شهری بر اساس معیارهای توسعه‌ی پایدار شهری بود، در نهایت در حد چند بیلبورد و بنر باقی ماند و به بحران‌های شهری رشت دامن زد.
کرمانشاه به‌عنوان شهری غربی و مرزی احتمالا با سرعت بیشتری برای استفاده از این طرح برای تبدیل‌شدن به شهری پایدار استفاده خواهد کرد. مساحت شهری بزرگتر، مانور بر طرح قطار و متروی شهری، وجود چندین بنای ثبت جهانی شاخص در شهر و موقعیت جغرافیایی استراتژیک این شهر می‌تواند گوی سبقت را از رشت پیش براند. رشتی که هنوز در نه فکری به حال حمل و نقل شهری‌اش کرده و نه از فرصت استراتژیک موقعیت جغرافیایی‌اش بهره برده است.
تصور کنید که یک زنجیره‌ی درست و به هم پیوسته چگونه می‌توانست دانه‌های تسبیح کشاورزی، گردشگری و حل بحران‌های شهری را از نخِ «شهر خوراک غذا» بگذراند و برای این شهر امتیاز ویژه‌ای باشد. طرحی که بسیاری از منتقدانش معتقدند به غیر از افزایش تعداد رستوران‌ها و به دنبال آن افزایش حجم زباله‌ی تولیدی نه تنها به ایجاد شهری هوشمند و پایدار کمک نکرده است بلکه در بسیاری از موارد باعث حرکت درجهت عکس این هدف شده است.
انتخاب کرمانشاه چه اثری بر رشت دارد؟
همانطور که گفتیم انتخاب کرمانشاه به‌عنوان دومین شهر خلاق غذای یونسکو به معنای سلب این عنوان از شهر رشت نیست اما شاید بتوان این انتخاب را موتور محرکه‌ای برای مدیران شهرداری رشت به حساب آورد که کماکان تمامیت این طرح را در جزییاتی مثل نشان‌دادن «ظرف محلی گمج» برگزاری نمایشگاه مواد غذایی با محوریت «آب کونوس» خلاصه کرده‌اند.
کرمانشاه به‌عنوان شهری غربی و مرزی احتمالا با سرعت بیشتری برای استفاده از این طرح برای تبدیل‌شدن به شهری پایدار استفاده خواهد کرد. مساحت شهری بزرگتر، مانور بر طرح قطار و متروی شهری، وجود چندین بنای ثبت جهانی شاخص در شهر و موقعیت جغرافیایی استراتژیک این شهر می‌تواند گوی سبقت را از رشت پیش براند. رشتی که هنوز در نه فکری به حال حمل و نقل شهری‌اش کرده و نه از فرصت استراتژیک موقعیت جغرافیایی‌اش بهره برده است.
چرا برندسازی شهر خلاق مهم است؟
متخصصان حوزه‌ی شهری پایه‌های شهر خلاق را بر سه محور اصلی اقتصاد، مکان و فرهنگ می‌دانند و معتقدند از همپوشانی این سه محور سه محور دیگر یعنی فضای شهری قابل اعتماد، رقابت مکان و صنایع فرهنگی و خلاق به وجود می‌آیند. این سه محور اصلی و سه محور حاصل از آن‌ها درنهایت شهرهایی را بر می‌سازد که که با تکیه بر اقتصاد، فضاسازی کنند و از دل فضاسازی ظرفیت‌های فرهنگی را بیرون بکشند. هرچه شهرها بیشتر از مواد غذایی بومی استفاده کنند، پایداری محیط‌زیستی بیشتر محقق خواهد شد و فضای شهری مبتنی تقسیم عادلانه شکل خواهد گرفت.
