جاده سازی در جنگل‌های شمال همیشه موجب هراس دوستدارن طبیعت ایران میشود. شاید بتوان مدعی شد که آتش سوزی، زمین خواری، قطع درخت و پروژه‌های راه سازی بزرگترین تهدیدهای پیش روی جنگل‌های ایران و به ویژه شمال کشور است.
موضوعی که همیشه با تاییدهای رسمی انجام شده و همواره مانند زخمی کهنه که بر پیکره جنگل سر باز می‌کند. اما این بار صحبت از تلاش برای راه سازی در جنگل هیرکانی لیسار تالش و ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است که به تازگی مورد بازدید چند مقام دولتی و قضایی قرار گرفته است.
جنگل‌های مختلط کاسپی هیرکانی تنها نوع خود در زیست کره زمین هستند که با مساحتی کمتر از ۲ میلیون هکتار بازمانده پوشش گیاهی دوران سوم زمین شناسی و عصر یخبندان محسوب میشود. ایران مالک ۹۷ درصد مساحت این جنگل‌ها است و آذربایجان سهم ۳ درصدی دارد.
ثبت جنگل هیرکانی ایران
جمهوری آذربایجان ۲۱ تیر ماه ۱۳۸۵ درخواست ثبت جنگل هیرکانی بنام خود را با پارک جنگلی هیرکان به کنوانسیون ۱۹۷۲ (ثبت جهانی و نگهداری) سازمان یونسکو فرستاد که رد شد. سپس موضوع ثبت بنام هر ۲ کشور همسایه را مطرح می‌کردند و سرانجام ۱۴ تیر ۱۳۹۸ در نشست چهل و سوم این کنوانسیون در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان، جنگل هیرکانی ایران با معرفی ۱۲ سایت مصوب شد.
علامتگذاری محدوده ابلاغ شده
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان ۲۸ تیر امسال با بیان جزییات این اثر بین المللی کشورمان می‌گوید: سهم گیلان از این ۱۲ سایت، ۳ محدوده جنگل‌های گشت رودخان فومن، سیاه رود رودبار و لیسار تالش با مساحت ۵۸ هزار و ۵۳۴ هکتار است.
تلاش برای جاده کشی از لیسار به ییلاق سوباتان در همین محدوده انجام میشود که گروهی مسیری نا ایمن و پر حادثه را ساخته‌اند. ماجرایی قدیمی و چهل ساله که دنبال کنندگان آن به هر شکلی می‌خواستند آن را بسازند و اکنون به دنبال مجوز هستند.
بنا به گفته ولی جهانی علامتگذاری محدوده عرصه وحریم این ۳ نقطه با دستور وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ارسلان زارع استاندار گیلان ابلاغ شده است.
۱۹۱ کشور عضو یونسکو پشتیبان جنگل هیرکانی
وی همچنین با تاکید برای نگهداری این اثر جهانی بیان می‌کند: حریم این اثر جهانی تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار دارد و هرگونه دخل و تصرف و تخلف از ضوابط حفاظتی جرم محسوب میشود و مرتکبین مشمولین مجازات قانونی هستند.
جهانی در ادامه با بیان سطح تعهد حفاظتی این اثر جهانی می‌گوید: کنوانسیون ۱۹۷۲ یونسکو ۱۹۱ کشور عضو دارد که همگی موظفند از همه اثرهای ثبتی نگهداری کنند.
جنگل لیسار کجاست؟
محدوده ۳۶۰ هکتاری جنگلی لیسار در بخش کرگانرود تالش، کوچکترین منطقه از این اثر جهانی در گیلان است. این محدوده پیش از این تنها بخشی از محدوده ۳۲ هزار هکتاری منطقه حفاظت شده لیسار به شمار می‌رفت. از جهت شمالی و جنوبی به رودخانه لیسار و نیلرود و از جهت شرقی به روستاهای تخته، فیل هره دشت جنوبی، نومندان و داوان و از غرب به ییلاق‌های میان بند دشته دول، برون پایین (جینه برون)، برون بالا (پنه برون) محدود میشود.
ماجراجویی مسولان محلی در لیسار تالش
تلاش برای جاده کشی از لیسار به ییلاق سوباتان در همین محدوده انجام میشود که گروهی مسیری نا ایمن و پر حادثه را ساخته‌اند. ماجرایی قدیمی و چهل ساله که دنبال کنندگان آن به هر شکلی می‌خواستند آن را بسازند و اکنون به دنبال مجوز هستند.
فریبا بابایی مدیر پایگاه درباره بحث جاده سازی در محدوده عرصه و بافر (ضربه گیر) پیرامون آن می‌گوید: سایت جنگلی لیسار را همواره پایش می‌کنیم و در بازدیدهای پیشین متوجه شدیم که فهرست ارایه شده عشایر و دامداران این محدوده ساختگی است.
تازه ترین خبر هم توسط صفحه اطلاع رسانی واتساپ فرمانداری تالش و صفحه اینستاگرام روابط عمومی بخشداری کرگانرود با عنوان بازدید و بازبینی جاده ارتباطی هره دشت به برون بالا و پایین توسط چند مقام دولتی و قضایی محلی بخش کرگانرود منتشر شده است.
فرید آقاجانی بخشدار و محمد صفری رییس دادگستری با همراهی حسین وحیدی فر رییس دفتر نماینده تالش در بخش کرگانرود روز چهارشنبه ۱۳ مرداد از این مسیر بازدید کرده‌اند.
این خبر جزییات بیشتری ندارد و بخشدار کرگانرود هم از پاسخگویی به پرسش خبرنگار مرور درباره چرایی بازدید طفره می‌رود و با بیان شکایت به دادگستری تلفن را قطع می‌کند.
اجازه جاده سازی نمی‌دهیم
پایگاه جهانی جنگل‌های هیرکانی در گیلان ۲ تیر ماه ۱۳۹۹ در موزه میراث روستایی سراوان افتتاح شده است. این دفتر وظیفه دارد تا هماهنگی لازم میان سازمان جنگل‌ها، میراث فرهنگی و سازمان حفاظت محیط زیست را برای نگهداری از میراث جهانی جنگل‌های هیرکانی ایران انجام دهد.
فریبا بابایی مدیر پایگاه درباره بحث جاده سازی در محدوده عرصه و بافر (ضربه گیر) پیرامون آن می‌گوید: سایت جنگلی لیسار را همواره پایش می‌کنیم و در بازدیدهای پیشین متوجه شدیم که فهرست ارایه شده عشایر و دامداران این محدوده ساختگی است.
وی در ادامه درباره توجیه ساخت راه می‌گوید: یکی دیگر از توجیهات سازندگان این است که می‌توانند در زمان یک ساعته از لیسار به ییلاق گردشگری سوباتان بروند. این در حالی است که آنها هم اکنون از مسیر شهرتالش (هشتپر) به کیشون بن و بسک استفاده می‌کنند و صرفه جویی در زمان توجیه مناسبی نیست.
بابایی در پایان با تاکید بر جلوگیری از اجرای هرگونه پروژه عمرانی در این محدوده اظهار می‌کند: اجازه راه سازی در مسیر روستای هره دشت جنوبی به سمت برون را برای منافع گروهی اندک نمی‌دهیم و سازمان‌های دولتی نیز از ارایه مجدد این طرح خودداری کنند.
سرپرست اداره حفاظت محیط زیست تالش در گفت و گو با مرور با اشاره به سابقه درخواست‌های جاده سازی می‌گوید: موضوع راه سازی در همین محدوده که بخشی از منطقه حفاظت شده لیسار نیز هست پیش از این نیز سابقه داشته و اداره حفاظت محیط زیست هر بار مانع جاده کشی بدون مجوز شده است. درخواست مجوز راه سازی به مراجع بالادستی فرستاده میشود که تاکنون رد شده است.
رامین شیلاتی با بیان تلاش غیرقانونی جاده سازی می‌افزاید: شکایتی توسط اداره حفاظت محیط زیست تالش در سال ۱۳۹۷ بر علیه چند عامل سازنده و تامین کنندگان مالی این جاده به دادگستری کرگانرود ارایه کرده‌ایم.
برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که عارف شادکام رییس پیشین این اداره به دلیل اینکه مخالف ساخت چنین جاده‌ای بوده کنار گذاشته شده است. البته پایگاه تحلیل و خبری مرور نمی‌تواند این شنیده ها را تایید یا تکذیب کند. چنانچه این شنیده ها درست باشد چه کسی می‌تواند از مدیرکل محیط زیست گیلان بخواهد تا رییس یک اداره را با فرد دیگری جایگزین کند؟
فرصت طلبان در بازدید مقام‌های محلی
بنابه تصاویر منتشر شده همین خبر چهره د.م و م.ن از افراد پیگیر ساخت این جاده نیز دیده میشود. البته طبق شنیده‌هایی که تایید یا تکذیب نمی‌شود پای چند عضو شورا و بنگاه معاملات ملکی و دلال زمین در همین بخش نیز به مسئله کشیده شده که تامین کننده مالی چنین جاده‌ای بوده‌اند. یکی از این افراد فعال سابق صنعت فرآوری برنج و فعال فعلی فرآوری کیوی و محصولات جالیزی و بدهکار بانکی گیلان است. وی برای پرداخت مبالغ بدهی و رهایی از ورشکستگی اقتصادی دست به هر کاری می‌زند.
بنا به گفته مردم منطقه این اشخاص خوش نشین مدعی هستند که قصد دارند تا برای استفاده افراد بومی جاده بسازند در حالی که عشایر و دامدار نیستند و کوچ هم نمی‌کنند. زمینی در ییلاق‌های میان بند درون جنگل (اوجر) ندارند اما خود را همواره نماینده دامداران و عشایر منطقه معرفی می‌کنند در حالی که به عشایر تالشی به خاطر دامداری چوپان می‌گویند. کسانی که پیش قراول فعالیت‌های مخربی از جمله قطع درخت، لوله گذاری در مسیر نهرها، حمل شن و ماسه برای شن ریزی در مسیر، اجاره و انتقال لودر و کامیون هستند.
محمدحسن یاری فعال محلی محیط زیست درباره خطرات این راه ارتباطی بیان می‌کند: هدف از جاده سازی، زمین‌های ییلاق میان بند هوماسر و برون بالا و پایین در محدوده این جنگل‌ها است. محوطه‌هایی بدون درخت میان جنگل که دید خوبی روی دریا و جنگل‌های اطراف دارند و خریداران غیربومی پایتخت و مناطق کویری ایران همواره به دنبال خریداری این زمین‌ها هستند.
ماجراجویی‌ها در جنگل‌های هیرکانی در شرایطی انجام میشود که سبزی و برافراشتگی درختان مدیون خون رشید غفاری و شهید ناصر پیروی است.
شهید ناصر پیروی آسیابر رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ماسال در غرب گیلان ۷ اردیبهشت ۱۳۸۴ پس از ربایش ترور شده بود. وی به عنوان شهید مبارزه با مفاسد اقتصادی معروف شده و حکم پرونده را با پیگیری همسرش اجرا کرده‌اند.
اما راز پرونده قتل ناجوانمردانه سرجنگلبان واحد منابع طبیعی جوکندان اداره منابع طبیعی تالش در روستای قلعه بین لیسار تالش همچنان فاش نشده است. شادروان رشید غفاری خطبه سرا حدود ۱۹ سال پیش حوالی ساعت ۳ صبح ۱۶ شهریور ۱۳۸۱ با شلیک گلوله سلاح شکاری ساچمه ای از پنجره خانه و در مقابل همسر و ۴ دخترش هدف قرار گرفته که خون و جگرش روی دیوار پاشیده بود. وی پیش از اینکه به بیمارستان برسد با پیکری غرق خون در آغوش همسرش ربابه علمی جان باخته است.
خانه و مزار جنگلبان مقتول در روستای قلعه بین لیسار با مسافت کمتر از ۳ کیلومتری جنگل ثبت شده در فهرست میراث جهانی قرار دارد. بنا بر گفته سمانه غفاری فرزند جنگلبان مقتول این پرونده اکنون پس از یک سال تحقیقات پلیس آگاهی و حدود ۱۸ سال سرگردانی در شعبه های دادگاه های گیلان روی میز شعبه یک دادگاه عمومی و شعبه ۱۰۱ کیفری سابق دادگستری کرگانرود قرار دارد. قاضی رسیدگی کننده کرگانرود پرونده را بدون معرفی قاتل مختومه اعلام کرده بود که با رای دیوان برای بررسی بیشتر به همین شعبه بازگشته است. حال این پرسش مطرح میشود که اولویت بررسی جاده کشی است یا پیگیری راز پرونده قتل جنگلبان رشید غفاری؟
منطقه حفاظت شده لیسار یکی از مناطق نسبتا بکر که از ساحل و جلگه و جنگل و کوهستان و مرتع تشکیل شده که کمتر نمونه آن در تالش یا حتی گیلان وجود دارد
متاسفانه در سالهای جنگ موردی بی مهری قرار گرفت و تعارضاتی بهش شد و بعدها هم به علت افزایش جمعیت غیر اصولی و امروزه به خاطر سواستفاده متولین مورد تعارض قرار میگرد
ارزش گذاری ریالی برای چنین مناطقی بسیار کار سختی است
لابی گری موجب افزایش دست اندازی به چنین مناطقی میشود