در سال‌های اخیر غذاهای ارگانیک به عنوان گزینه‌ای سالم و محیط زیستی مورد توجه قرار گرفته‌اند. غذاهایی که در تولید و تهیه آن‌ها از مواد نگهدارنده، کود و هورمون‌های شیمیایی استفاده نمی‌شود. به طور مثال در روند پرورش دام از هیچ نوع مواد شیمیایی یا هورمون رشد استفاده نمی‌شود و همینطور خبری از کودهای شیمیایی یا بذرهای تراریخته حین پرورش سبزیجات و مواد غذایی کشاورزی نیست. اما آیا این ادعاها واقعاً حقیقت دارند یا صرفاً تبلیغاتی بیش نیستند؟!!!
کشاورزی ارگانیک روشی است که از روش‌های طبیعی و پایدار برای کشت محصولات و پرورش دام‌ها استفاده می‌کند. در این رویکرد استفاده از مواد مصنوعی مانند آفت‌کش‌های شیمیایی، کودهای شیمیایی و ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی (GMOs) به حداقل می‌رسد. البته این روش بر تکنیک‌هایی مانند تناوب زراعی، کمپوست‌سازی و کنترل بیولوژیکی آفات تکیه دارد تا خاک سالم بماند و محصول با کیفیت بالاتری تولید شوند.
محصولات ارگانیکی که تاکنون در ایران معرفی شده‌اند شامل: میوه‌ها و سبزیجات، حبوبات، زعفران، عسل، زیتون، انواع روغن‌های خوراکی، گوشت و مرغ ارگانیک هستند. طبق گزارشات در برخی روستاها در گیلان چای و برنج ارگانیک نیز تولید شده است. همچنین گیلان به دلیل داشتن منابع آبی فراوان و رودخانه‌های متعدد، ظرفیت بالایی برای تولید ماهی و آبزیان ارگانیک را نیز دارد.
در برخی شهرهای بزرگ ایران فروشگاه‌های تخصصی محصولات ارگانیک و همینطور بازارهای محلی وجود دارد که محصولات ارگانیک عرضه می‌کنند. علاوه بر فروشگاه و بازار، تعداد رستوران‌ها و کافه‌هایی که غذاهای ارگانیک و سالم سرو می‌کنند، نیز قابل توجه هستند.
اما سوالی که پیش می‌آ‌ید این است که آیا فراهم کردن شرایطی خاص برای کشاورزی مانند خاک بدون آلودگی شیمیایی که ناشی از مصرف کودها و سموم باشد و نیز آبیاری با آبی کاملا عاری از آلودگی‌های شیمیایی، در ایران امکان‌پذیر است؟ آیا مزارعی که مدعی پرورش محصول ارگانیک هستند از این نظر قابل کنترل هستند؟
این شبهات یادآور مطلبی است که یکبار از آقای دکتر رضا صالحی محمدی خواندم، مبنی بر اینکه ما محصولی کاملا ارگانیک و مطابق با استانداردهای ارگانیک جهانی در ایران نداریم، گاهی در قوانین محصولات ارگانیک می‌بینیم که حتی زمین کشاورزی یک محصول تماما ارگانیک باید حداقل حدود ۱۰ سال از هر گونه سم و کودی دور مانده باشد. ضمن اینکه علاوه بر نهاده‌ها و شرایط زمین کشاورزی، آب مورد استفاده در تولید محصولات کشاورزی ارگانیک هم باید بدون هر گونه ترکیبات شیمیایی احتمالی باشد. با این‌حساب، می‌بینید که تولید محصولات ارگانیک، کار چندان ساده‌ای نیست و به نظر نمی‌رسد ما هیچ محصول کشاورزی کاملا استاندارد و مطابق با معیارهای جهانی ارگانیکی در ایران داشته باشیم.
طبق تعریف سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA)، غذای ارگانیک در صنایع غذایی به محصولی گفته می‌شود که روی خاکی رشد کرده باشد که سه سال قبل از برداشت محصول، از هیچگونه ماده ممنوعه‌ای (اکثر کودهای مصنوعی و آفت‌کش‌ها) در آن استفاده نشده باشد، در این صورت می‌تواند به عنوان ارگانیک شناخته شود.
گواهی محصولات ارگانیک (Organic Certificate) به محصولی تعلق می‌گیرد، که فرآیندهای ارگانیک را طی کرده باشد. اما در ایران، یک مرکز رسمی بین‌المللی برای صدور گواهینامه ارگانیک وجود ندارد و باید از طریق مراجع خصوصی اقدام به دریافت این گواهینامه شود.
همینطور نبود نظارت کافی از سمت ارگان‌های بهداشتی صحت ماهیت این محصولات را از نظر ارگانیک بودن یا نبودن، از این نظر که برخی از محصولات حتی به عمد به عنوان ارگانیک تبلیغ و عرضه شوند (در حالی که در تولید آن از فرآیندهای غیرارگانیک استفاده شده است)، را زیر سوال می‌برد که این خود عاملی برای کاهش اعتماد مصرف‌کننده نسبت به آن است.
در حالی که امروزه شاهد انواع تبلیغ غذاهای ارگانیک هستیم، ولی واقعیت‌های موجود نشان می‌دهد که چالش‌های جدی در مسیر تولید و عرضه آن وجود دارد. آیا واقعاً در ایران محصولی کاملاً ارگانیک و مطابق با استانداردهای جهانی تولید می‌شود؟ آیا ادعاهای مبنی بر ارگانیک بودن محصول، واقعیت دارد یا صرفاً تبلیغاتی گول‌زننده است؟ این پرسش‌ها همگی نیازمند بررسی دقیق و علمی هستند.
تولید محصول ارگانیک در ایران با موانع و چالش‌هایی از جمله هزینه‌های بالا و مشکلات مربوط به کنترل آب و خاک مواجه است. از اینرو باید گفت؛ انتخاب آگاهانه مصرف‌کننده زمانی می‌تواند تاثیرات مثبتی را بر سلامت فرد، جامعه و محیط زیست داشته باشد که بر پایه اطلاعات شفاف از سمت تولید کننده باشد، نه بر اساس تبلیغات و ادعاهای نادرست.
کارشناس ارشد صنایع غذایی*
نظرات بسته شده است.