استان گیلان شامل قسمتی از جلگه‌های ساحلی جنوب غربی دریای خزر، کوهپایه‌های تالش و نیم‌رخ شمالی البرز است که ۵۶۵ هزار هکتار جنگل و منابع طبیعی بکر اعم از ۳۸ رودخانه‌ی بزرگ و کوچک، هشت پارک جنگلی، پنج منطقه‌ی حفاظت شده با مساحت ۶۷۰۰ هکتار و همچنین چهار تالاب ثبت ملی و دو تالاب بین‌المللی انزلی و امیرکلایه را در خود جای داده است.
و اما درباره‌ی این استان باید گفت:
گیلان سال‌هاست که درگیر مباحث محیط‌زیستی است
یکی از مهم‌ترین ابرچالش‌های کشور و استان گیلان موضوع محیط‌زیست است. در واقع هم وضعیت فعلی تالاب انزلی، هم زباله و پسماندهای صنعتی و خانگی و هم آلودگی‌های محیط‌زیستی رودخانه‌ها یک بحران است. همچنین، فرسایش خاک و عدم تخصیص اعتبار کافی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری به منظور جلوگیری از آن، وجود گیاهان مهاجم از جمله سنبل آبی و آروجیا و همه‌ی مسائل این‌چنینی، علاوه بر حیات آبزیان، زندگی و معیشت مردم را با دشواری‌ها و نگرانی‌هایی مواجه ساخته و زنگ خطری برای آیندگان محسوب می‌شوند. لذا، مسؤولان باید به این موضوعات توجه ویژه داشته باشند.
در این میان عملکرد دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های دارای تکالیف قانونی در زمینه‌ی حل مشکلات محیط‌زیستی گیلان، به عقیده بنده چنین بوده است که اعتبارات مربوط به حوزه‌ی محیط‌زیست مانند مدیریت‌پسماند ناکافی بوده و یا در استان به‌درستی هزینه نشدند. واقعیت این است که پساب‌ها و پسماندهای شهری و صنعتی تهدید جدی و از خطرات اصلی محیط‌زیست گیلان هستند. زباله‌های بیمارستانی که اکثرا دربرگیرنده‌‌ی زباله‌های عفونی و خطرناک هستند، در صورت عدم مدیریت صحیح، خطرات جبران‌ناپذیری برای محیط‌زیست و سلامتی افراد به‌دنبال خواهند داشت. تمامی تصفیه‌خانه‌های شهری و شهرک‌های صنعتی استان نباید وضعیت آلایندگی داشته باشند. برخی شهرهای استان گیلان گردشگرپذیرترند و حجم بالایی از زباله‌ها در مناسبت‌ها، ایام تعطیل و فصل تابستان تولید و جمع‌آوری می‌شوند که باید بازیافت شوند. این مشکلات باعث آلودگی خاک، آب، هوا و محیط‌زیست شده و سلامت انسان‌ها و حیوانات را به خطر می‌اندازند. در برخی شهرهای استان سالانه حق آلایندگی صنایع را دریافت می‌کنند ولی بخشی از این تسهیلات خاص در جاهای دیگر هزینه می‌شود. بنابراین مدیریت پساب‌های شهری و صنعتی و لایروبی رودخانه‌ها و انهار نیازمند طرح‌های تکمیلی و یا جامع هستند.
وقتی صحبت ازمحیطزیست گیلان در میان است، نمی‌توان ازتالاب انزلی سخن نگفت. تالاب انزلی، یکی از منحصر به فردترین تالاب‌های کشور و استان است. متاسفانه، وضعیت نامناسب تالاب انزلی و تشدید خشک شدن آن، بهداشت و زندگی مردم منطقه و آیندگان را تهدید کرده است. واقعیت تلخ این است که مشکلات محیط‌زیستی استان به‌دنبال خشکی تالاب انزلی، انتشار بوی نامطبوع، جذب حشرات و حیوانات موذی، آلودگی خاک و آب و شیوع بیماری در معرض تهدید قرار داده است.
مواردی همچون فقدان برنامه‌ی مدیریت یکپارچه، مطالعات ناکافی و تصمیمات کارشناسی دیرهنگام و گاها اشتباه، عدم کارآمدی کارگروه‌های تخصصی در بین ادارات و همفکر نبودن مدیران با هم، از مشکلات عمده در مسیر مبارزه با مشکلات محیط‌زیستی استان است.
از سوی دیگر اثرات تغییر اقلیم مانند افزایش دما و بارش‌های نامنظم و خشکسالی در بخش منابع طبیعی بسیار مهم است. همچنین کمبود آب درنیمه‌ی اول سال و تهدید جنگل‌ها و مراتع از طرف جمعیت‌های آفات برگخوار و چوبخوار و قارچ‌ها و آتش‌سوزی‌های جنگل و تالاب از آثار تغییر اقلیم است. هر ساله مساحت قابل توجهی از جنگل و تالاب طعمه‌ی حریق می‌شود و تکرار این تراژدی با توجه نکردن به مدیریت پایدار و اجتماع‌محور منابع طبیعی و حتی تعارض منافع بین جامعه‌ی محلی و برخی دستگاه‌های دولتی همراه است. در راستای چالش‌های موجود گفتنی است که امروزه مناطق چهارگانه‌ی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست در استان گیلان مورد هجوم آفات مخرب قرارگرفته‌اند.
مسائل کشاورزی با رویکرد سنتی قابل حل نیست
علی‌رغم بارندگی‌های فراوان در نواحی شمال کشور، کشاورزان همواره برای تامین آب مورد نیاز اراضی کشاورزی خود با مشکل مواجه هستند. چرا که بخش عمده‌ای از بارندگی‌ها در فصول غیر زراعی رخ می‌دهد و بدون ذخیره‌سازی از دسترس خارج می‌شوند و به دریا می‌ریزند. آب‌بندان‌ها به عنوان یکی از منابع مهم تامین آب در اراضی کشاورزی و به ویژه شالیزارها مطرح هستند، به همین دلیل از جمله راهکارهای مدیریت صحیح آبی در بحران خشکسالی، آب‌بندان‌ها هستند.
لیکن، با گذشت زمان و ورود رسوبات به آب‌بندان‌ها، حجم ذخیره‌ی آب‌بندان‌ها کم شده و بسیاری از آن‌ها نیازمند لایروبی و بازسازی هستند.
در واقع با لایروبی آب‌بندان‌ها و کانال‌های کشاورزی می‌توانیم در یک زمان و بصورت مقطعی مشکل کمبود آب کشاورزی را حل کنیم. با این وجود به‌نظر می‌رسد که اعتبارات قطره‌چکانی دولت‌ها چندان در رفع مشکلات آب حوزه‌ی کشاورزی مؤثر نبوده‌اند.
گردشگری، منابع طبیعی و اقتصاد
استان گیلان به لحاظ ظرفیت حوزه‌ی گردشگری یکی از استان‌های برتر کشور است و مطالعه‌ی موانع و چالش‌های گردشگری یکی از روش‌های مؤثر در شناسایی راه‌های بهینه و پیشبرد گردشگری پایدار در استان است. لیکن، تصمیمات مدیران در گردشگری باید به گونه‌ای باشد که طبیعت، تاریخ و قومیت خود را همزمان حفظ کنیم. توسعه‌ی گردشگری همانطور که موجب رونق اقتصادی استان شده است، مشکلات و معضلات فرهنگی زیادی را نیز به‌دنبال داشته است. لذا، افزایش و بهینه‌سازی امکانات گردشگری و زیر ساختی باید در دستور کار مسؤولان قرار گیرد تا گردشگران با مشکلات کم‌تری مواجه شوند.
و البته از یاد نباید برد که اشتغال و پدیده‌ی بیکاری به یکی از دغدغه‌های اصلی مردم و مسؤولان گیلان در سال‌های اخیر تبدیل شده است. بنابراین بایستی از میزان نرخ واقعی اشتغال پایدار و مولد در بین نیروی انسانی از قشرهای مختلف و در بخش‌های مختلف تولیدی، صنعتی، کشاورزی و خدمات و ضریب اشتغال در اقتصاد غیررسمی نسبت به یکدیگر و بر اساس پارامترها در سطوح مختلف میانه اطلاع کسب کرد و عوامل و راهکارهای نوین اثربخش را در رشد و توسعه‌ی اشتغال پایدار به ترتیب اولویت و درجه تاثیر شناسایی کرد تا برنامه‌های کاربردی لازم برای بهره‌گیری از آن‌ها اتخاذ شود. در این میان، ایجاد احساس امنیت در بین سرمایه‌گذاران، کارفرمایان و صاحبان کار، حذف قوانین دست وپاگیر و بروکراسی شدید حاکم بر سازمان‌ها و ادارات دولتی و کاهش انتظارات و توقعات فزاینده از صاحبان کار و سرمایه از اهمیت به‌سزایی در ایجاد اشتغال برخوردار است. مناطق آزاد بعنوان ابزارهای دولت‌ها برای تحقق راهبرد برونگرا در پارادایم جهانی شدن، از اصلی‌ترین کانون‌های توجه سرمایه‌گذاران محسوب می‌شوند. پس آن‌چه بعد از سپری‌شدن چند دهه از تشکیل مناطق آزاد و از جمله منطقه آزاد انزلی، لازمه‌ی تغییر است تغییر رویکرد در برنامه‌ریزی‌ها است. شناسایی عوامل مؤثر بر جذابیت سرمایه‌گذاری و جذابیت بازار در منطقه ازاد انزلی می‌تواند اثر مستقیمی بر میزان و حجم تبادلات تجاری کشور و استان داشته باشد. در واقع راهبرد مناطق آزاد تجاری-صنعتی، باید راهبرد صادرات باشد که متاسفانه این مهم هنوز به‌درستی به وقوع نپیوسته و راهبرد واردات جایگزین آن شده که به داخل کشور به ویژه صنایع کوچک آسیب وارد ساخته است. صادرات محصولات کشاورزی به دلیل نبود یا ضعف زیرساخت‌ها و ناوگان حمل و نقل مناسب و گمرک با ریسک‌های جدی مواجه است؛ این عدم توسعه‌یافتگی به صادرکنندگان محصولات کشاورزی لطمات جدی وارد می‌سازد. لذا، بعنوان یک راهکار، احداث پایانه صادراتی کشاورزی در گیلان باعث بهبود و افزایش رویه‌های صادرات تولیدات کشاورزی می‌شود.
در خاتمه این که دخالت و بهره‌وری نامعقول انسان از طبیعتِ پیرامون خود یک مساله جدی برای جوامع به‌شمار می‌رود و وظیفه سازمان‌های متولی مراقبت، اطلاع‌رسانی به‌هنگام و هوشیار کردن عموم مردم برای همیاری و مشارکت در حل مشکلات این حوزه است. حل مشکلات محیط‌زیستی هم نیازمند همکاری و مشارکت همه‌ی دستگاه‌های اجرایی، نهادهای مدنی و مردم در مسیر ایجاد زیرساخت‌های لازم و اجرای شبکه‌ی فاضلاب در مناطق شهری و روستایی است. انتظار داریم شتاب و دقت بیشتری در اجرای برنامه‌های محیط‌زیستی، آب و اشتغال در استان صورت گیرد و کارهای تحقیقاتی با بُرش‌های استانی و بر اساس نیازمندی‌های استان در حوزه‌ی محیط‌زیست، آب، اشتغال پایدار و سایر حوزه‌ها دنبال شود. همچنین افزایش رونق اقتصادی بخش کشاورزی استان با تکیه بر علم روز و روش‌های نوین در تولید و بازرگانی کشاورزی امکان‌پذیر است.