زمین، نه تنها بستر حیات که آیینه‌ی رفتار انسان با مسئولیت‌های خویش است. روز زمین پاک، فرصتی است برای بازاندیشی در نسبت ما با این سیاره و ضرورت بازتعریف نقش خود به عنوان حافظان منابع بین‌نسلی.
در شرایطی که بحران‌های زیست‌محیطی در ایران، و به‌ویژه در استان گیلان، به سطوح هشدار رسیده‌اند، دیگر مجالی برای رویکردهای نمایشی، تصمیمات غیرکارشناسی و نگاه مناسبت‌محور به مقوله محیط‌زیست باقی نمانده است. بحران مدیریت پسماند در گیلان، نه یک مسأله محلی، که یک چالش ملی و بین‌المللی با تبعاتی گسترده بر سلامت عمومی، تنوع زیستی، اقتصاد سبز و سرمایه اجتماعی است.
آمارهای موجود گواه آن است که گیلان با بالاترین سرانه تولید پسماند کشور، سهم قابل توجهی از زباله‌های پلاستیکی و کمترین نرخ تفکیک از مبدأ، نیازمند تحول ساختاری و مدیریت تخصص‌محور است. دفن روزانه هزاران تن زباله در جنگل‌ها، سواحل و مناطق طبیعی، نه تنها یک بحران زیست‌محیطی، بلکه نشانه‌ای از فقدان سیاست‌گذاری مؤثر، مشارکت عمومی هدفمند و اراده اجرایی هماهنگ است.
شعار امسال، «انرژی پاک، زمین پاک»، اگرچه واجد اهمیت است، اما زمانی معنا خواهد یافت که هم‌افزایی بین ارکان حاکمیتی، نهادهای مدنی، جامعه علمی و شهروندان برای تحقق اهداف واقعی محیط‌زیستی شکل گیرد. باید اذعان داشت که زمین پاک، بدون اصلاح فرآیند تولید، مصرف، بازیافت و حذف منابع آلاینده، یک آرمان دست‌نیافتنی خواهد بود.
در این مسیر، پویش‌هایی همچون «زنبیل» اگر در قالب برنامه‌های آموزشی مستمر، با حمایت سیاست‌گذاران، و در تعامل با مردم نهادها و رسانه‌ها به اجرا درآید، می‌تواند آغازی برای یک دگردیسی فرهنگی باشد؛ اما اگر همانند طرح‌های مقطعی گذشته، فاقد پشتیبانی سیستماتیک و رصد اثربخشی باشد، به سرنوشتی مشابه دچار خواهد شد.
به عنوان پژوهشگر و فعال حوزه محیط‌زیست و پسماند، بار دیگر بر این نکته تأکید می‌کنم که مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی در گیلان، مستلزم عبور از ساختارهای ناکارآمد، ارتقای شفافیت نهادی، تقویت سرمایه‌گذاری زیربنایی، و جایگزینی تصمیم‌گیری سلیقه‌ای با رویکرد دانش‌بنیان است.
امروز، زمان کنشگری تخصصی، حکمرانی مشارکتی و گفتمان‌سازی عمومی است. زمینی که در آن تنفس، نوشیدن، زیستن و آینده‌سازی ممکن باشد، تنها در سایه تعهد جمعی، اراده‌ی علمی و وجدان بیدار اجتماعی محقق خواهد شد.
با امید به فردایی سبزتر برای گیلان، ایران و زمین.
«فعال و پژوهشگر حوزه محیط زیست و مدیریت پسماند»
