«اعظم نظام هاشمی» رییس اداره‌ی زیست بوم های دریایی اداره کل محیط زیست گیلان است. او از سال ۱۳۷۰ در این اداره کل بعنوان کارشناس آزمایشگاه فعالیت خود را با نمونه بردای از منابع آبی و تالاب های استان شروع کرد.
رییس اداره‌ی منابع انسانی و پس از آن ریاست اداره‌ی محیط زیست دریایی، نظارت بر اجرای ضوابط استقرار صنایع و کنترل آلودگی ها و پایش آلودگی های دریایی از سوابق و فعالیتهای اعظم نظام هاشمی در محیط زیست گیلان بوده است.
وی در یادداشتی برای مرور نوشت :
دریای خزر در هزاران سال و طی دوره های مختلف، شاهد پسروی های متعدد در دوره های زمانی ۱۰ الی ۱۵ ساله و بعد از آن پیشروی بوده است. کمااینکه سابق بر این نیز دوره های ۳۰ ساله پسروی در دریای خزر نیز به ثبت رسیده است. همچنین پیش از این در یک پژوهش علمی پسروی دریای خزر در دوره ساسانیان نیز به ثبت رسیده است.
این رخداد بارها تحت تاثیرعواملی همچون تغییرات اقلیمی، کاهش بارشها، مقدار ورودی آب از رودخانه های حوزه آبریز بخصوص رودخانه ولگا روسیه اتفاق افتاده است. در این میان یکی ازعمده ترین دلایل پسروی آب دریای خزر در حال حاضر را می توان تغییرات اقلیمی، افزای گرمایش جهانی و کاهش آورد رودخانه ها به دلیل تبخیر زیاد و برداشت های کشاورزی دانست.
این درحالیست که طی دهه ۷۰ (۱۳۶۹- ۱۳۷۰) نیز آب دریای خزر بیش از یک متر به سمت سواحل پیشروی کرده بود. طی این اتفاق بسیاری از تاسیسات،خانه های مسکونی و رقوم غیرمجاز احداث شده در سواحل به زیر آب رفتند. در عین حال این پیشروی تاثیر مثبتی در ایجاد زیستگاههای ساحلی نیز به دنبال داشت.
پسروی آب دریای خزر پسروی آب دریای خزر می‌تواند مخاطرات و پیامدهای محیط زیستی زیادی در سواحل استان گیلان به همراه داشته باشد. در اثر این پسروی اراضی ساحلی جدیدی پدیدار می‌شوند که مورد هجوم سودجویان به منظور برداشت شن و ماسه قرار می‌گیرند.
بیشترین تاثیر منفی و صدمات این پسروی در مناطق شمال دریای خزر و سواحل آذربایجان خواهد بود. به دلیل اینکه نواحی عمیق خزر در سمت سواحل ایران واقع شده سواحل استانهای شمالی کمترین صدمات را متحمل می‌شوند. با این وجود سواحل گیلان بعد ازاین پسروی تحت تاثیر فعالیتهای انسانی، برداشت مصالح ساختمانی و ماسه ای و تغییرکاربری های اراضی نمایان شده در نوار ساحلی قرار می‌گیرند.
پسروی دریای خزرهمچنین تاثیرات منفی بیولوژیکی متفاوتی بروی مصب های رودخانه ای استان خواهد داشت. بیشترین نقاط حساس در مصبهای رودخانه های استان در محل تلاقی دریا با رودخانه هاست که زیستگاه پرندگان و زایشگاه تخم ریزی آبزیان بوده که دچار افت کاهش سطح آب می‌شوند. این موضوع روی مسایل اکولوژیکی و زیستگاهی سواحل تبعات منفی به جا می‌گذارد. همچنین تغییرات طبیعی همچون تغییرات تکنوتیکی و حرکات گسلهای بستر دریا نیز از دیگر اثرات پسروی آب دریا هستند که می توان به آن اشاره کرد.
در مواجه با پسروی آب دریای خزر و کاهش مخاطرات آن در سواحل گیلان، اقدامات و راهکارهایی پیش بینی شده است. حفاظت از سواحل با بهره گیری از مشارکتهای مردمی و دستگاهها، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی مستحدث شده در سواحل و لزوم اجرای درست طرح کاداستر در حریم دریا به طوری که جوابگوی پسروی و پیشروی بعد از آن باشد.
در این میان مهمترین اقدامی که سازمان محیط زیست مسوولیت آن را چه در زمان پسروی و چه در دوره پیشروی آب دریا عهده دار است، کنترل و تلاش برای کاهش کلیه آلاینده هاییست که از مجاری مختلف وارد دریا می شوند. این امر از طریق کنترل روان آبها، فاضلابهای شهری و با احداث سیستم های تصفیه فاضلاب و مراکز پسماند امکان پذیر است. با اجرای یکسری اقدامات کوتاه مدت نیز می‌توان با کنترل تصفیه خانه های صنایع از ورود آلایندگی به دریا جلوگیری کرد. اقدامی که اخیرا با پیگیری اداره کل محیط زیست استان اجرایی شده است.
متاسفانه در بخش فاضلابهای شهری و پساب حاصل از فعالیتهای کشاورزی، شرح اجرای وظایف دو سازمان متولی( آبفا و جهاد کشاورزی) که مسوولیت کنترل و کاهش آلایندگی ها را برعهده دارند به کندی پیش می رود. در شهرهایی مانند رشت و انزلی با وجود ساخت تصفیه خانه، هنوز شبکه جمع آوری فاضلاب کامل نشده و شاهدیم هنوز بخشی از فاضلاب شهری وارد دریا می شود.
همچنین یکی دیگر از اقداماتی که دستگاهها می توانند در دوره پسروی دریا انجام دهند در بخش صدور مجوز ساخت وساز است که می بایست به حریم دریا در صدور مجوز توجه ویژه ای داشته باشند تا طی دوره پیشروی دریا متحمل خسارت هنگفتی نشوند. بنابراین رعایت رقوم مجاز ساخت وساز بسیارمهم است.
در حال حاضر یکی از مشکلاتی که با آن مواجه هستیم، کاهش آب دهی رودخانه های استان به دلیل افزایش گرما و تبخیر زیاد است. در این بخش نباید فشار مضاعفی بروی منابع آبی رودخانه ها وارد شود و لازم است با اجرای طرح های آبخیزداری و جنگل کاری در حوضه های بالادست آبریز رودخانه های منتهی به دریای خزر و جلوگیری از برداشت های غیر مجاز مصالح ساختمانی از منابع آبی درون حوضه ای استان محافظت به عمل آید.
اجرای این قبیل فعالیتها در دوره های پسروی آب دریای خزر و کم آبی رودخانه ها به ما کمک می‌کند تا دوره بحران پسروی دریا را با کمترین مخاطرات محیط زیستی و طبیعی پشت سر بگذاریم.
